Polecenie darczyńcy
Polecenie darczyńcy (art. 893 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Zawarte w umowie darowizny polecenie należy – co do zasady – kwalifikować jako powstały między darczyńcą a obdarowanym stosunek mający charakter zobowiązania naturalnego.
Stanowienie polecenia nie przekształca umowy darowizny w umowę o odmiennej przyczynie prawnej niż causa donandi, innymi słowy nie przekształca causae umowy darowizny w żadną inną, nadal jest to causae donandi. Poza tym brak powstania wierzytelności po stronie uprawnionego do świadczenia, a także brak możliwości przymusowego dochodzenia świadczenia przez wierzyciela przesądza o kwalifikacji więzi istniejącej między darczyńcą a obdarowanym, jako zobowiązania naturalnego.
Przewidziana w art. 410 § 2 k.c., przesłanka nieosiągnięcia zamierzonego celu świadczenia jest spełniona wtedy, gdy celem świadczenia było otrzymanie świadczenia ekwiwalentnego, do spełnienia którego odbiorca nie był zobowiązany. Polecenie zrodziło jedynie stosunek mający charakter zobowiązania naturalnego, nie może zatem być rozpatrywane w płaszczyźnie świadczenia ekwiwalentnego w rozumieniu art. 410 § 2 k.c.
Wyrok SN z dnia 13 września 2019 r., II CSK 364/18
Standard: 66526 (pełna treść orzeczenia)
Z art. 893 k.c., to wynika z niej, że darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem. Przepis ma charakter normy definiującej, a jego przedmiotem jest "nałożenie" na obdarowanego przez darczyńcę obowiązku działania lub zaniechania. O szczególnym charakterze obowiązku wynikającego z polecenia przesądza to, że nie jest on skorelowany z niczyją wierzytelnością, która mogłaby obejmować uprawnienie do żądania wykonania przez obdarowanego jego obowiązku, choć przepis art. 894 k.c. określa krąg podmiotów uprawnionych do żądania wykonania polecenia.
Z faktu zawarcia umowy darowizny z poleceniem nie można wywodzić, że obdarowany stanie się kiedykolwiek dłużnikiem. Uznać przy tym należy, że ustawodawca rozważnie użył sformułowania "nie czyniąc nikogo wierzycielem", a zatem wprowadzona do kodeksu cywilnego konstrukcja różni się istotnie od darowizny obciążliwej przewidzianej w Kodeksie zobowiązań z 1933 r. (Dz. U. 1933.82.598 z późn. zm.).
Rozważając istotę stosunku prawnego wynikającego z normy art. 893 k.c. należy odwołać się do postanowienia Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 2002-04-19, III CZP 19/02. w świetle którego, stosunek łączący obdarowanego obciążonego poleceniem oraz osobę odnoszącą korzyść z tego polecenia, ma charakter zobowiązania naturalnego. W uzasadnieniu powyższego orzeczenia Sąd Najwyższy wskazał, iż darczyńca może nałożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem, co - zgodnie z art. 893 k.c. - stanowi polecenie. Polecenie to, według powszechnie przyjętego poglądu, jest co do swej istoty tożsame z poleceniem testamentowym (por. art. 982 k.c.).
Powszechnie przyjmuje się przy tym, że nałożenie na obdarowanego lub spadkobiercę polecenia, także majątkowego, nie prowadzi do powstania stosunku zobowiązaniowego analogicznego jak wynikający z innych zdarzeń prawnych, z którymi ustawa łączy taki skutek (zawarcie umowy, wyrządzenie szkody, zapis testamentowy).
Osoba, która odnosi z polecenia korzyść, nie jest wierzycielem, lecz beneficjariuszem. Taki wniosek wywodzi się z charakteru prawnego polecenia, którego nałożenie na określoną osobę (obdarowanego, spadkobiercę) prowadzi do powstania zobowiązania naturalnego (niezupełnego).
W piśmiennictwie wskazuje się na możliwość występowania jeszcze innej konstrukcji prawnej - tak zwanej darowizny obciążliwej. W takim wypadku nie ma się do czynienia z poleceniem, które zakłada brak wierzyciela, ale z wykształconym w praktyce obrotu stosunkiem, w którego treści występuje odmienny element - świadczenie obdarowanego powiązane z określonym wierzycielem wywodzącym swoje uprawnienie z treści art. 393 k.c. Tego rodzaju zapis umowny nie stanowi polecenia, bo powstały stosunek przybiera postać umowy mieszanej (negotium mixtum cum donatione) (por. wyr. SN z 21 marca 1973 r., III CRN 40/73).
Wyrok SO w Radomiu z dnia 22 listopada 2016 r., I C 737/16
Standard: 28819 (pełna treść orzeczenia)