Ciężar dowodu w zakresie wierzytelności zgłoszonej do potrącenia

W razie sporu co do skuteczności dokonanego potrącenia, to potrącającego - z uwagi na funkcję, jaką spełnia potrącenie – obciąża ciężar wykazania, że przysługiwała mu wobec dłużnika-wierzyciela wzajemnego określona wierzytelność poddana do potrącenia, gdyż to on stara się wyciągnąć z podniesionego zarzutu potrącenia korzystne dla siebie skutki prawne (por. wyroki SN z dnia 16 listopada 1998 r., I CKN 892/97, z dnia 14 lutego 2002 r., V CKN 745/00, z dnia 9 września 2004 r., II CK 483/03, z dnia 20 grudnia 2006 r., IV CSK 299/06, postanowienie SN z dnia 13 września 1983 r., I CZ 105/83).

Samo zgłoszenie zarzutu potrącenia w procesie o zapłatę wierzytelności wzajemnej nie oznacza, że rzeczywiście nastąpiły skutki materialnoprawne określone w art. 498 i 499 k.c. (por. m.in. wyroki SN z dnia 29 września 2010 r., V CSK 43/10 oraz z dnia 23 sierpnia 2012 r., II CSK 21/12).

Ciężaru dowodu istnienia i wysokości wierzytelności poddanej do potrącenia nie zmieniają nawet takie czynności dłużnika-wierzyciela wzajemnego podjęte przez niego przed wszczęciem postępowania sądowego, które można zakwalifikować jako uznanie niewłaściwe długu. W takim bowiem przypadku wywołują one jedynie skutki przewidziane w prawie materialnym polegające na przerwaniu biegu terminu przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 2 k.c.), podobnie jak uznanie właściwe długu. W orzecznictwie przyjmuje się, że nawet uznanie długu wywołuje jedynie skutki materialnoprawne określone w art. 123 § 1 pkt 2 k.c. (por. wyrok SN z dnia 9 listopada 2011 r., II CSK 70/11). Nie wpływa ono jednak na ciężar dowodu w razie późniejszego sporu między stronami co do istnienia lub wysokości uznanej wierzytelności. Należy mieć bowiem na uwadze, że w prawie polskim nie jest znane abstrakcyjne uznanie długu, tj. takie uznanie, które jest samoistnym źródłem zobowiązania, powstającym niezależnie od tego, czy uznany dług istniał w rzeczywistości (por. orzeczenie SN z dnia 1 maja 1961 r., I CR 540/60

Wyrok SN z dnia 26 marca 2015 r., V CSK 312/14

Standard: 27790 (pełna treść orzeczenia)

Na pozwanym ciąży obowiązek wykazania, że dochodzona wierzytelność wygasła na skutek zaliczenia na jej poczet należności nadpłaconej za inne okresy rozliczenia (potrącenie). To on bowiem stara się wyprowadzić z takiego zabiegu skutki dla siebie korzystne, podczas gdy przyjmujący zlecenie określił dokładnie granice czasowe wykonania zlecenia i wysokość wynikającego stąd wynagrodzenia, czego pozwany skutecznie nie podważył.

Wyrok SN z dnia 14 lutego 2002 r., V CKN 745/00

Standard: 51502 (pełna treść orzeczenia)