Kryteria rozróżnienia występku od wykroczenia

Na gruncie prawa wykroczeń ukształtowany został pogląd, że o tym, czy dany czyn jest występkiem czy też wykroczeniem, decyduje najwyższa kara, jaką za czyn taki przewiduje ustawa.

Wskazana reguła sprawdza się w odniesieniu do kodeksowych typów czynów zabronionych (jest zresztą oczywiste, że czyn opisany w części szczególnej Kodeksu karnego jest przestępstwem, zaś czyn, którego znamiona opisano w części szczególnej Kodeksu wykroczeń stanowi wykroczenie).

Problemy z rozróżnieniem przestępstw i wykroczeń pojawić się mogą na tle uregulowań zawartych w ustawach pozakodeksowych. W piśmiennictwie zwracano uwagę na różnorodność technik stosowanych przez ustawodawcę przy konstruowaniu wykroczeń. Należą do nich w szczególności:

1. sformułowanie sankcji, np.:

- „podlega karze aresztu albo grzywny”,

- „podlega karze ograniczenia wolności albo nagany”,

- „podlega karze grzywny do 5000 zł” (lub niższej),

2. użycie nazwy własnej „wykroczenie” i zagrożenie wyłącznie grzywną bez wskazania górnej granicy,

3. zagrożenie wyłącznie grzywną bez określenia górnej granicy z jednoczesnym wskazaniem, że orzekanie następuje w trybie kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia,

4. wskazywanie w odniesieniu do przestępstw, że są one zagrożone „grzywną”, czy w odniesieniu do sprawcy, iż „podlega grzywnie” [arg. m.in. z art. 7 § 3 k.k. oraz z art. 5 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 544, ze zm.)], zaś w stosunku do wykroczeń używanie zwrotu „podlega karze grzywny” [arg. z art. 1 § 1 Kodeksu wkroczeń, czy poszczególnych sankcji zawartych w przepisach karnych ustaw dodatkowych – np. art.27 j ustawy z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miast (Dz. U. Nr 113, poz. 984, ze zm.)].

Jeżeli w ustawie wskazano, że orzekanie co do określonego czynu następuje na podstawie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, to czyn taki zawsze jest wykroczeniem, a więc także wówczas, gdy jest zagrożony karą grzywny wyższą niż 5.000 złotych.

Przepis § 81 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie zasad techniki prawodawczej (Dz. U. Nr 100, poz. 908) przewiduje, że jeżeli na podstawie sankcji karnej, określonej w przepisie karnym nie da się ustalić, czy dany czyn zabroniony jest przestępstwem czy wykroczeniem, na końcu przepisów karnych zamieszcza się przepis określający tryb orzekania w sprawach o ten czyn i nadaje mu się brzmienie: „Orzekanie w sprawach o czyny, o których mowa w art. ..., następuje w trybie przepisów Kodeksu postępowania ...”.

Postanowienie SN z dnia 24 lutego 2006 r., I KZP 52/05

Standard: 26918 (pełna treść orzeczenia)

O tym, czy konkretne działanie sprawcy kradzieży wyczerpuje ustawowe znamiona wykroczenia, czy też stanowi przestępstwo, decyduje łączna wartość mienia zagarniętego przez sprawcę w ramach jednego czynu, a nie wartość poszczególnych jednostkowych składników tego mienia. Skoro bowiem jeden czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo (art. 10 § 1 k.k.) [art. 10 § 1 k.k.], a więc jest niepodzielny, to tym samym brak podstaw do wyodrębnienia z niego jednostkowych czynności wykonawczych, polegających na kradzieży poszczególnych przedmiotów i odrębnego osądu tych czynności.

Wyrok SN z dnia 26 czerwca 1987 r., WRN 15/87

Standard: 39258 (pełna treść orzeczenia)