Podstawa prawna nieuwzględnienia wniosku dowodowego o ponowne przesłuchanie pokrzywdzonego (art. 170 § 1 k.p.k.)

Wydaje się, że żądanie oskarżony, "który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego". nie powinno być postrzegane jako pojęcie równorzędne zwykłemu wnioskowi dowodowemu, o którym mowa w art. 170 § 1 k.p.k. Rzeczywiście, przyjmuje się w orzecznictwie i piśmiennictwie prawniczym, że nieodwracalny lub nieustępujący w możliwym do określenia czasie stan psychiczny świadka, który uniemożliwia wykonanie z nim czynności dowodowej, powoduje konieczność przyjęcia, że dowodu nie da się przeprowadzić. Nie powinno jednak utożsamiać się tego z sytuacją, w której ustalono, że ponowne przesłuchanie narażałoby małoletniego pokrzywdzonego na negatywne skutki w zakresie jego zdrowia psychicznego, bowiem nie jest to sytuacja "niemożliwości" przeprowadzenia dowodu (jak np. ze świadkiem, z którym ze względu na stan psychiczny nie można nawiązać kontaktu), lecz tylko sytuacja nakazująca ważyć dwa pozostające ze sobą w konflikcie dobra; zatem wymogi rzetelnego procesu z jednej strony i dobrostan psychiczny osoby małoletniej z drugiej. Całkowicie zbędne byłoby użycie przez ustawodawcę w art. 185a § 1 k.p.k. zwrotu "żąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego", bowiem kwestię zasadności wniosku o ponowne przesłuchanie małoletniego pokrzywdzonego można byłoby po prostu rozstrzygnąć na gruncie przepisu art. 170 § 1 pkt 4 k.p.k.

Nie bez przyczyny ustawodawca użył w art. 185a § 1 k.p.k. zwrotu "żąda". Jest chyba jasne, że chodziło o szczególne podkreślenie znaczenia (ze względu na niepowtarzalność - co do zasady - czynności) udziału obrońcy w takim przesłuchaniu, jako stanowiącego fundamentalną przesłankę rzetelnego procesu. 

Akkceptowanie praktyki oddalania wniosku o ponowne przesłuchanie małoletniego z uwagi na możliwość negatywnego wpływu tej czynności na psychikę świadka doprowadziłoby, wbrew obowiązującemu stanowi prawnemu, do jej faktycznego wyeliminowania z procesu, względnie do sytuacji, że byłaby przeprowadzana tylko wyjątkowo. Wszak, niezależnie od stosowania rozwiązań przyjętych w art. 185d k.p.k., powracanie dziecka do traumatycznych przeżyć, relacjonowanie szczegółów zdarzeń, odpowiadanie na zadawane pytania, z reguły będzie dla niego doświadczeniem stresującym, mogącym wywrzeć realnie negatywny wpływ na jego stan psychiczny, tj. prowadzącym do pogorszenia tego stanu (tak SN w postanowieniu z dnia 7 listopada 2018 r., II KK 83/18).

Wyrok SN z dnia 14 kwietnia 2022 r., III KK 164/21

Standard: 61251 (pełna treść orzeczenia)

Żądanie ponownego przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego, który nie miał obrońcy w czasie przesłuchania przeprowadzonego w trybie art. 185a k.p.k., nie rodzi po stronie organu procesowego obowiązku automatycznego uwzględnienia tego żądania. Żądanie to, będące w istocie wnioskiem dowodowym, podlega bowiem ocenie z perspektywy kryteriów określonych w art. 170 § 1 k.p.k. (por. m.in: wyrok SN z dnia 16 kwietnia 2015 r., V KK 4/15; postanowienie SN z dnia 9 listopada 2016 r., V KK 273/16). Przewidziana w tym przepisie niemożność przeprowadzenia tego dowodu może wynikać z ustalenia, że ponowne przesłuchanie narażałoby małoletniego pokrzywdzonego na poważne negatywne skutki w zakresie jego zdrowia psychicznego (por. postanowienia SN: z dnia 4 kwietnia 2018 r., III KK 362/17; z dnia 29 lipca 2016 r., V KK 2/16). Zasadniczo stwierdzenie tej okoliczności wymaga wiedzy specjalnej, co oznacza, że oddalenie takiego wniosku dowodowego powinno być poprzedzone uzyskaniem opinii biegłego psychologa, ewentualnie, jeżeli wymaga tego sytuacja, także biegłego z innej dziedziny (por. wyrok SN z dnia 27 lutego 2020 r., V KK 80/19).

Postanowienie SN z dnia 21 kwietnia 2021 r., V KK 40/20

Standard: 61250 (pełna treść orzeczenia)