Zakres i podstawa uprawnienia do obrony przez aplikanta adwokackiego (art. 82 k.p.k.)

Zgodnie art. 82 k.p.k., obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury. Pełnienie tej funkcji jest jedną z form wykonywania zawodu adwokata określonych w art. 4 ust. 1 ustawy – Prawo o adwokaturze, realizowaną przez występowanie przed sądami i innymi urzędami (a więc również przed organami ścigania i innymi organami uprawnionymi do orzekania o stosowaniu środków o charakterze represyjnym). Zgodnie z art. 65 tej ustawy, adwokatem jest osoba wpisana na listę adwokatów. Przepisy prawa o adwokaturze nie zastrzegają jednak, że nie jest dopuszczalne wykonywanie czynności adwokata (również w roli obrońcy) przez osoby nie wpisane na tę listę. Przewidują wręcz taką możliwość.

W art. 77 uprawnia się bowiem aplikanta adwokackiego, który odbył sześć miesięcy aplikacji, do zastępowania adwokata przed sądem rejonowym, organami ścigania, organami państwowymi, samorządowymi i innymi instytucjami. W przepisie tym nie wyłącza się z zakresu zastępowania adwokata przez aplikanta żadnego typu czynności, które adwokat może podejmować przed wymienionymi organami.

Oznacza to, że zastępowanie adwokata przez aplikanta adwokackiego przed tymi organami może obejmować wszystkie funkcje i czynności, do których uprawniony jest adwokat.

Warunkiem formalnym skutecznego prawnie zastępowania jest upoważnienie do zastępowania udzielone przez adwokata umocowanego do działania w konkretnej sprawie. Zawarty jest on w przepisach uchwalonych przez Naczelną Radę Adwokacką na podstawie art. 58 pkt 12 lit. b prawa o adwokaturze. W myśl § 13 Regulaminu aplikacji adwokackiej (uchwała Naczelnej Rady Adwokackiej nr 22/2008 z dnia 14 czerwca 2008 r., obwieszczenie NRA z dnia 22 września 2009 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Regulaminu aplikacji adwokackiej) aplikant adwokacki może występować w sprawach na podstawie upoważnienia patrona lub innego adwokata za zgodą patrona, przy czym udzielając aplikantowi upoważnienia do zastępstwa w sprawie, adwokat, którego aplikant ma zastępować, obowiązany jest omówić z nim dokładnie sprawę i wiążące się z nią zagadnienia prawne oraz wnioski, jakie aplikant ma zgłosić na rozprawie.

Wynika stąd, że adwokat udzielający upoważnienia przekazuje aplikantowi adwokackiemu pełną wiedzę o sprawie i sposobie zamierzonego działania, a jeśli jest to sprawa karna wiedzę obejmującą także tajemnicę obrończą.

Poczynione wyżej uwagi prowadzą do konkluzji, że zastępowanie adwokata w postępowaniu karnym na podstawie upoważnienia spełniającego wymogi z art. 77 ustawy – Prawo o adwokaturze, legitymuje aplikanta adwokackiego do wykonywania funkcji obrońcy w pełnym zakresie, przy czym w postępowaniu przygotowawczym także w toku czynności procesowych, w których obrońca może brać udział. Nie ma żadnych przesłanek ku temu, by prawne znaczenie działań aplikanta adwokackiego w poszczególnych stadiach postępowania karnego postrzegać inaczej, niż w odniesieniu do adwokata występującego w roli obrońcy.

Kończąc należy podnieść, że w doktrynie procesu karnego utrwalony jest pogląd, iż osobą uprawnioną do obrony według przepisów o ustroju adwokatury (art. 82 k.p.k.) jest nie tylko adwokat, ale i aplikant adwokacki występujący w sprawie na podstawie upoważnienia udzielonego mu zgodnie z wymogami art. 77 ustawy – Prawo o adwokaturze.

Postanowienie SN z dnia 26 października 2011 r., I KZP 12/11

Standard: 26134 (pełna treść orzeczenia)

Wymagana przez art. 70 § 1 i 2 k.p.k. [art. 79 k.p.k.] obrona oskarżonego w postępowaniu karnym jest zapewniona również wtedy, gdy na rozprawie występuje jako jego obrońca aplikant adwokacki.

Wyrok SN z dnia 14 listopada 1975 r., IV KR 242/75

Standard: 40426 (pełna treść orzeczenia)