Wstępna, formalna kontrola oskarżenia (art. 337 k.p.k.)

W ramach wstępnej kontroli oskarżenia (rozdział 40 k.p.k.) akt oskarżenia podlega m.in. kontroli formalnej (art. 337 k.p.k.), wykonywanej przez prezesa sądu, przewodniczącego wydziału lub upoważnionego do tej czynności sędziego zastępującego w tym zakresie przewodniczącego (art. 93 § 2 k.p.k.), który bada, czy akt oskarżenia odpowiada warunkom wymienionym w art. 119, 332, 333, lub 335 k.p.k. Jeżeli akt oskarżenia nie odpowiada tym wymogom formalnym, a także gdy nie zostały spełnione warunki wymienione w art. 334 k.p.k. (np. nie dołączono wymaganej liczy odpisów aktu oskarżenia), prezes sądu zarządzeniem zwraca go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni. Na zarządzenie to oskarżycielowi przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy. Oskarżyciel publiczny, który nie wnosi zażalenia, jest obowiązany wnieść w terminie 7 dni poprawiony lub uzupełniony akt oskarżenia (art. 337 § 2 i 3 k.p.k.).

Na kanwie kodeksu postępowania karnego z 1969 r. Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że jeżeli nie zwrócono aktu oskarżenia w trybie art. 298 k.p.k. (obecny art. 337 § 1 k.p.k.) z powodu braków formalnych i dopiero w toku rozprawy sąd stwierdził, że akt oskarżenia jest sporządzony w sposób sprzeczny z wymaganiami art. 295 § 1 k.p.k. (obecny art. 332 § 1 k.p.k.), a nieprawidłowości te uniemożliwiają lub co najmniej znacznie utrudniają rozpoznanie sprawy, to sąd może zwrócić sprawę prokuratorowi w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego, gdyż takie nieprawidłowe sporządzenie aktu oskarżenia należy zaliczyć do „braków w przeprowadzeniu postępowania przygotowawczego”, o którym mowa w art. 344 § 1 k.p.k. (obecny art. 396a § 1 k.p.k.; tempore procedendi – art. 397 § 1 k.p.k.) – zob. wyrok SN z dnia 18 marca 1982 r., I KR 323/81). Brak jest rzeczowych powodów, do przyjęcia, że stanowisko to straciło aktualność na gruncie aktualnie obowiązującego kodeksu postępowania karnego.

Przyznanie sądowi lub przewodniczącemu składu orzekającego prawa do przeprowadzenia powtórnej kontroli formalnej aktu oskarżenia nie tylko jest sprzeczne z jednoznaczną treścią przepisu art. 337 § 1 k.p.k., ale przemawia za tym także wykładnia systemowa tego przepisu. Niedopuszczalność powielenia przedmiotowego badania skargi pod kątem jej wymogów formalnych na dalszych etapach postępowania, w tym – na rozprawie głównej wynika z zamieszczenia art. 337 k.p.k. w rozdziale 40 tego kodeksu obejmującym wstępną (podkreślenie SN) kontrolę aktu oskarżenia, a więc następującą przed przystąpieniem do jego merytorycznego rozpoznania.

Wprawdzie postanowienia i zarządzenia wydane na posiedzeniu odbywającym się w trybie rozdziału 40 k.p.k. nie uzyskują cechy prawomocności formalnej w dalszym toku postępowania (o ile oczywiście postępowanie to będzie się nadal toczyło w tym samym przedmiocie) zaś ocena faktyczna i prawna przyjęta przez sąd przy wydawaniu postanowień i zarządzeń na posiedzeniu w fazie wstępnej kontroli oskarżenia nie wiąże sądu w dalszym postępowaniu (art. 347 k.p.k.), to jednak przepis ten nie pozwala przyjąć, że usuwanie uchybień dostrzeżonych w dalszym postępowaniu następuje w sposób analogiczny, jak na etapie wstępnej kontroli aktu oskarżenia (jego surogatów). Brak postępowania przygotowawczego, bo za taki uznać należy niedołączenie do skargi akt innego postępowania, zawierających istotne dla rozstrzygnięcia dowody – mógł zostać uzupełniony wyłącznie w trybie określonym w ówcześnie obowiązującym art. 397 § 1 k.p.k. (obecnie – art. 396a § 1 k.p.k.), po spełnieniu warunków określonych w tym przepisie.

Z powyższego wynika, że ponowne badanie przez przewodniczącego składu orzekającego wymogów formalnych aktu oskarżenia, które nastąpiło w wyniku uwzględnienia zapatrywań prawnych Sądu odwoławczego wyrażonych w postanowieniu z 30 października 2012 r., sygn. akt V Kz […] (tom XXXIV -k. 7130) i zakończyło się ostatecznie zwrotem oskarżycielowi aktu oskarżenia na podstawie art. 337 § 1 k.p.k. było nieuprawnione

Wyrok SN z dnia 12 września 2018 r., II KK 37/18

Standard: 40705 (pełna treść orzeczenia)

W ramach wstępnej kontroli oskarżenia (rozdział 40 k.p.k.) akt oskarżenia podlega m.in. kontroli formalnej (art. 337 k.p.k.), wykonywanej przez prezesa sądu, przewodniczącego wydziału lub upoważnionego do tej czynności sędziego zastępującego w tym zakresie przewodniczącego (art. 93 § 2 k.p.k.), który bada, czy akt oskarżenia odpowiada warunkom wymienionym w art. 119, 332, 333, lub 335 k.p.k.

Jeżeli akt oskarżenia nie odpowiada tym wymogom formalnym, a także gdy nie zostały spełnione warunki wymienione w art. 334 k.p.k. (np. nie dołączono wymaganej liczy odpisów aktu oskarżenia), prezes sądu zarządzeniem zwraca go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni. Na zarządzenie to oskarżycielowi przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy.

Oskarżyciel publiczny, który nie wnosi zażalenia, jest obowiązany wnieść w terminie 7 dni poprawiony lub uzupełniony akt oskarżenia (art. 337 § 2 i 3 k.p.k.).

Brzmienie art. 337 k.p.k. nie daje podstaw do tak kategorycznych wniosków i nie utożsamia niewykonania zarządzenia o zwrocie skargi z odstąpieniem od oskarżenia. Zwrot aktu oskarżenia nie oznacza zwrotu sprawy, nie obejmuje też zwrotu akt i nie uchyla zawisłości sprawy przed sądem (zob. T. Grzegorczyk, Polskie postępowanie karne, Warszawa 2014, s. 739).

Tryb postępowania przewidziany przepisem art. 337 § 1 k.p.k. stanowi lex specialis wobec trybu, o którym mowa w art. 120 k.p.k., i w tym zakresie wyłącza jego stosowanie (zob. uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 29 kwietnia 1970 r., VI KZP 4/70; postanowienie SN z dnia 8 września 1989 r., II KZ 56/89). Z tych powodów nieusunięcie przez prokuratora braków formalnych nie powoduje bezskuteczności tego dokumentu procesowego, o której mowa w art. 120 § 2 k.p.k. W wypadku gdy oskarżyciel publiczny nie usunie braków formalnych aktu oskarżenia, dalszy kierunek postępowania związany jest z rodzajem owych braków.

Wyrok SN z dnia 12 września 2018 r., II KK 37/18

Standard: 25515 (pełna treść orzeczenia)