Zażalenie pokrzywdzonego na postanowienie o umorzeniu (art. 339 § 3 pkt 1 lub 2 k.p.k.)

Pokrzywdzonemu, który w prawidłowym trybie uzyskał status oskarżyciela posiłkowego, przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie wydane w trybie art. 339 § 3 pkt 1 i 2 k.p.k., nawet pomimo tego, że w chwili jego wydania nie posiadał statusu strony. Uprawnienie to przysługuje jednak tylko do momentu uprawomocnienia się tegoż postanowienia w stosunku do wszystkich pozostałych stron postępowania sądowego.

Pokrzywdzony nie może wstępować w prawa strony, jako oskarżyciel posiłkowy, już po uprawomocnieniu się postanowienia o umorzeniu postępowania.

Wyrażone wyżej zapatrywanie prowadzi zatem do wniosku, że skład Sądu Najwyższego wydający niniejsze postanowienie nie podziela poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy na gruncie Kodeksu postępowania karnego z 1969 r. w postanowieniu z dnia 29 kwietnia 1993 r. (WZ 87/93), iż w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego, po wniesieniu oskarżenia, a przed rozpoczęciem przewodu sądowego w pierwszej instancji, pokrzywdzony, który nie działa w charakterze oskarżyciela posiłkowego lub powoda cywilnego, zachowuje uprawnienia strony, a więc w szczególności może złożyć zażalenie na postanowienie sądu zamykające drogę do wydania wyroku. Stanowisko to słusznie spotkało się ze zdecydowaną krytyką w piśmiennictwie. Za w pełni prawidłowy uznaje natomiast pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 25 stycznia 2005 r. (WZ 70/04).

Postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 2007 r., I KZP 3/07

Standard: 25464 (pełna treść orzeczenia)

Pokrzywdzonemu prawidłowo pouczonemu, przy skierowaniu aktu oskarżenia do sądu, o prawie do zgłoszenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 334 § 2 k.p.k. i art. 54 § 1 k.p.k.), który nie skorzystał z tego prawa do chwili wydania na posiedzeniu przygotowawczym postanowienia o umorzeniu postępowania karnego (art. 339 § 3 pkt 1 lub 2 k.p.k.), mimo że został powiadomiony o możliwości wydania takiego orzeczenia przed rozprawą w określonym terminie i miejscu, nie przysługuje zażalenie na postanowienie w tym przedmiocie, gdyż nie stał się on stroną w postępowaniu sądowym.

W sprawach o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego, po wniesieniu aktu oskarżenia, a przed rozpoczęciem przewodu sądowego w pierwszej instancji, pokrzywdzony, który nie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego lub powoda cywilnego, zachowuje uprawnienia strony, a w szczególności może on złożyć zażalenie na postanowienie sądu zamykające drogę do wydania wyroku. Tak więc, skład orzekający w niniejszej sprawie nie podziela poglądu wyrażonego w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 1993 r., WZ 87/93).

O tym, że pokrzywdzony nie jest stroną w postępowaniu przed sądem, świadczy również to, że nie ma on prawa aktywnie uczestniczyć w posiedzeniach, nie doręcza się mu odpisów orzeczeń oraz nie poucza się go o uprawnieniach do wniesienia zażaleń.

W sposób szczególny została unormowana sytuacja pokrzywdzonego w art. 444 k.p.k., który to przepis daje temu podmiotowi prawo zaskarżenia apelacją wyroku warunkowo umarzającego proces przed rozprawą. Pokrzywdzonemu również na podstawie art. 323 § 2 k.p.k. przez odesłanie z art. 340 k.p.k. służy zażalenie na postanowienia zapadłe w trybie art. 339 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k.

Postanowienie SN z dnia 25 stycznia 2005 r., WZ 70/04

Standard: 25449 (pełna treść orzeczenia)