Reformationis in peius w postępowaniu o zasiedzenie

W postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości zakaz zmiany postanowienia na niekorzyść uczestnika postępowania wnoszącego apelację (art. 384 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.) nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu zasiedzenia przez sąd drugiej instancji w innej dacie, niż uczynił to sąd pierwszej instancji.

Art. 384 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. ma w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia odpowiednie zastosowanie. Przesądza o tym fakt, że w postępowaniu tym mamy do czynienia z przeciwstawnymi interesami podmiotu, który miał nabyć prawo w drodze zasiedzenia, i podmiotu, który miał to prawo utracić (por. postanowienia SN z dnia 19 lutego 2010 r., IV CSK 321/09, z dnia 14 listopada 2012 r., II CSK 120/12, z dnia 6 lutego 2014 r., I CSK 243/13, z dnia 11 grudnia 2015 r., III CSK 19/15, z dnia 18 maja 2016 r., V CSK 531/15, z dnia 20 kwietnia 2017 r., II CSK 505/16).

Gdy tylko jeden z tych podmiotów zaskarżył apelacją niekorzystne dla siebie postanowienie sądu pierwszej instancji, w zasadzie nie może być narażony na to, że w wyniku apelacji postanowienie to zostanie uchylone albo zmienione na jego niekorzyść. Stosowanie zakazu reformationis in peius musi być jednak ograniczone jedynie to takich granic, w których w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia obowiązuje związanie sądu granicami żądania.

Oznacza to, że zakaz reformationis in peius nie może w tym postępowaniu dotyczyć sytuacji, w której zmiana zaskarżonego postanowienia o stwierdzeniu zasiedzenia polega tylko na tym, że sąd drugiej instancji oznacza w tym postanowieniu datę nabycia prawa w drodze zasiedzenia odmienną od tej, którą oznaczył sąd pierwszej instancji. Skoro bowiem sąd orzekający w przedmiocie zasiedzenia nie jest związany datą, w której miało nastąpić zasiedzenie, wskazaną we wniosku, lecz orzeka w tym zakresie z urzędu, i reguła ta dotyczy także sądu rozpoznającego sprawę w drugiej instancji w wyniku apelacji, to nie może być mowy w tym zakresie o obowiązywaniu zakazu uchylenia lub zmiany zaskarżonego postanowienia na niekorzyść wnoszącego apelację.

Uchwała SN z dnia 19 października 2018 r., III CZP 1/18

Standard: 25229 (pełna treść orzeczenia)

Stosownie do art. 610 § 1 k.p.c. do orzeczenia w przedmiocie stwierdzenia zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o stwierdzeniu nabycia spadku (art. 677 k.p.c.). Postępowanie dotyczące stwierdzenia zasiedzenia nieruchomości wszczyna się na wniosek każdego zainteresowanego (art. 609 § 1 k.p.c.) i dotyczy ono tylko tej nieruchomości, która została wskazana we wniosku (por. postanowienie SN z dnia 13 października 2010 r., I CSK 582/09).

W postępowaniu tym sąd ustala na podstawie wyników postepowania dowodowego, stosownie do przepisów prawa materialnego (art. 172 i n. k.c.), który z uczestników postępowania, a jeśli jest kilku uprawnionych, to w jakim udziale i jaką datą nabył (nabyli) własność nieruchomości przez zasiedzenie; jeżeli nabywcami są małżonkowie – sąd wskazuje także zasadę wspólności, na jakiej doszło do nabycia określonego prawa w drodze zasiedzenia (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 1986 r., III CZP 28/86, postanowienia SN: z dnia 3 kwietnia 2003 roku, V CK 60/03 i z dnia 7 października 2005 roku, IV CK 133/05).

Obowiązek respektowania przytoczonych regulacji sprawia, że w odnośnym zakresie stosowanie zakazu reformationis in peius jest wyłączone (por. postanowienie SN z dnia 30 października 2013 r., V CSK 427/12).

Postanowienie SN z dnia 12 września 2014 r., I CSK 626/13

Standard: 25240 (pełna treść orzeczenia)