Zdolność małoletniego do zawarcia umowy o pracę (art. 190 k.p. i art. 15 k.c.)

Zgodnie z art. 22 § 2 k.p. pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat, a na warunkach określonych w dziale dziewiątym kodeksu pracy może nim być również osoba, która nie ukończyła 18 lat. Ten sam dział dziewiąty, a w szczególności art. 190 § 1 k.p., stanowi, że na warunkach określonych w tym dziale pracownikiem może być osoba, która nie ukończyła 18 lat, lecz ma ukończone 15 lat.

Zgodnie z art. 22 § 2 k.p. pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat, a na warunkach określonych w dziale dziewiątym kodeksu pracy może nim być również osoba, która nie ukończyła 18 lat. Ten sam dział dziewiąty, a w szczególności art. 190 § 1 k.p., stanowi, że na warunkach określonych w tym dziale pracownikiem może być osoba, która nie ukończyła 18 lat, lecz ma ukończone 15 lat.

Przepis art. 22 oraz art. 190 k.p., jak również wydane na jego podstawie rozporządzenie wykonawcze z dnia 21 października 1974 r. dotyczą zdolności małoletniego do zawarcia umowy o pracę, przy czym z przepisów tych wynika, że z małoletnim poniżej 14 lat nie jest dozwolone zawarcie umowy o pracę, ponieważ taki małoletni nie ma w stosunkach pracy zdolności do zawarcia umowy o pracę. Natomiast ograniczoną zdolność do zawarcia umowy o pracę mają osoby od 14 do 18 lat. Omawiane przepisy kodeksu pracy stanowią lex specialis w stosunku do art. 15 k.c., głoszącego, iż ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat 13.

W odróżnieniu od art. 15 k.c. w stosunkach pracy osoby, które mają wprawdzie 13 lat, lecz nie ukończyły 14 lat, nie mają wspomnianej ograniczonej zdolności do zawarcia umowy o pracę, ponieważ nie mogą one w ogóle zawrzeć umowy o pracę. W tym też kontekście należy analizować § 3 art. 22 k.p. Jeśli więc powyższa dyspozycja zezwala osobie ograniczonej w zdolności do czynności prawnych na zawarcie - bez zgody przedstawiciela ustawowego - umowy o pracę, to przepis ten ma na względzie nie osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych w rozumieniu prawa cywilnego (art. 15 k.c.), lecz małoletniego w okresie między 14 a 18 rokiem życia.

W tym stanie rzeczy należy stwierdzić, że przepisy prawa pracy nie zezwalają na zawarcie umowy o pracę przez małoletniego, który nie ukończył 14 lat. W ten sposób przepisy prawa pracy spełniają funkcję ochronną w stosunku do takiego małoletniego, a naruszenie ich przez zakład pracy potraktowane zostało przez kodeks za wykroczenie zagrożone karą grzywny (art. 281 pkt 3 k.p.).

Uchwała SN (7) z dnia 26 stycznia 1982 r., V PZP 8/81

Standard: 25083 (pełna treść orzeczenia)