Zarządzenie opuszczenia sali sądowej przez oskarżonego na czas przesłuchania świadka (art. 390 § 2 k.p.k.)

"Stwierdzenie" obecność oskarżonego może oddziaływać na osobę przesłuchiwaną krępująco" oznacza, że współoskarżony, świadek albo biegły, słuchani w obecności oskarżonego, nie mają możliwości swobodnego wypowiedzenia się, z jakiegokolwiek powodu, uzasadnionego z psychologicznego punktu widzenia. Nie chodzi tu o potrzebę posiadania wiedzy psychologicznej dla dokonania takiej oceny, a więc opinia biegłego tej specjalności nie jest tu potrzebna, a jedynie wiedza o psychologii, jaka powinna być udziałem każdego absolwenta wydziału prawa, a ponadto wynikająca z przeciętnego doświadczenia życiowego. Powodem skrępowania może być uczucie strachu wobec oskarżonego" (Paprzycki Lech Krzysztof, Komentarz aktualizowany do art. 390 Kodeksu postępowania karnego, w: Paprzycki Lech Krzysztof (red.), Grajewski Jan, Steinborn Sławomir: Komentarz aktualizowany do art. 1-424 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, Dz. U. 97.89.555, opublikowano LEX/el., 2014).

W przepisie art. 390 § 2 k.p.k. ustawodawca posłużył się sformułowaniem "przewodniczący może zarządzić". Decyzja w przedmiocie zarządzenia opuszczenia przez oskarżonego sali znalazła się w ten sposób w wyłącznej gestii przewodniczącego rozprawy (od decyzji tej można się jednak odwołać do składu orzekającego - art. 373 k.p.k.). To zatem przewodniczący ocenia, czy zostały spełnione przesłanki określone w art. 390 § 2 k.p.k. i zasadne jest skorzystanie z przewidzianej w nim możliwości. Do niego należy swobodne uznanie w tej kwestii (aczkolwiek nie dowolne - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 1975 r., I KR 222/74, OSNKW 1975/7/92).

Sąd Apelacyjny nie widzi powodów do kwestionowania wydanego w trybie art. 390 § 2 k.p.k. przez przewodniczącą składu orzekającego w niniejszej sprawie w sądzie pierwszej instancji zarządzenia. Zważyć bowiem należy na charakter postawionych w pkt I- IV aktu oskarżenia zarzutów. Ich istotą jest posługiwanie się przez oskarżonego rękoczynami w stosunku do osoby pokrzywdzonego, jak również kierowanie gróźb tak wobec niego samego, jak i jego najbliższych. W okolicznościach wynikających z tez aktu oskarżenia za zasadny więc należy uznać wniosek, iż pokrzywdzony mógł odczuwać przed oskarżonym strach, a także obawiać się o własną rodzinę.

Wyrok SA w Lublinie z dnia 3 marca 2015 r., II AKa 17/15

Standard: 24907 (pełna treść orzeczenia)

Wysłuchanie świadka bez obecności oskarżonych nie narusza standardów rzetelności procesu. Przede wszystkim przewidział to ustawodawca dokonując wyboru chronienia prawa świadka na rzecz ochrony życia i zdrowia kosztem prawa do obrony. Dopuszczalnym jest to także według standardów strassburskich w sytuacji, podczas zeznań świadków byli obecni obrońcy, oskarżeni zostali poinformowani o treści złożonych pod ich nieobecność zeznań, a ograniczenie zostało podjęte w celu wyeliminowania zastraszenia świadka.

Stosując się do wymienionych wyżej zasad, Sąd rozstrzygający po przesłuchaniu świadka A. D., odczytał złożone przezeń depozycje oraz poinformowano oskarżonych o możliwości zadania pytań przez swoich obrońców i wynikającej stąd ewentualności ponownego przesłuchania pokrzywdzonego.

Oskarżeni, chociaż pozbawieni prawa bezpośredniego uczestnictwa w przesłuchaniu świadków: D. i M. mogli, po zapoznaniu się z treścią złożonych zeznań w czasie ich nieobecności, złożyć dodatkowe wyjaśnienia bądź oświadczenia.

Braku poinformowania oskarżanego o uprawnieniu do ustosunkowania się do odczytanych zeznań świadka, nie można rozpatrywać w kategorii naruszenia prawa do obrony.

Wyrok SA w Szczecinie z dnia 16 stycznia 2015 r., II AKa 221/14

Standard: 25674 (pełna treść orzeczenia)