Wniesienie środka odwoławczego w postaci pisma nadanego drogą elektroniczną, faksem, telegramem

Pismo procesowe złożone w postaci elektronicznej – w zakresie nieunormowanym szczególnymi przepisami – nie wywołuje skutków prawnych, które ustawa wiąże ze złożeniem pisma procesowego, przy czym nie chodzi o brak formalny pisma, lecz o jego pierwotny, nieusuwalny brak skuteczności spowodowany użyciem nieautoryzowanej techniki (zob. postanowienia SN: z 26 marca 2009 r., I KZP 39/08; z 15 lipca 2010 r., III SW 87/10; z 25 października 2011 r., III SW 70/11).

Dopóki zatem ustawodawca nie otworzy szerszej, uwzględniającej rozwój technologii, drogi wnoszenia pism procesowych, przesłanie pisma do sądu mailem czy też za pośrednictwem platformy e-PUAP nie wywołuje skutków procesowych i nie wymaga podjęcia przez sąd czynności o charakterze faktycznym (wydrukowanie załącznika do maila) i procesowym (np. wezwania do podpisania wydruku, a szerzej – usunięcia jego braków formalnych jako pisma procesowego, którym nie jest). Strona powinna natomiast zostać poinformowana o bezskuteczności tej czynności (wniesienia „pisma” drogą mailową lub za pośrednictwem platformy e-PUAP) w trybie pozaprocesowym

Określenie formy i sposobów wnoszenia pism należy do przepisów postępowania, mających charakter bezwzględnie obowiązujący. Możliwość wnoszenia podań za pomocą pisma, telefaksu, ustnie do protokołu, w postaci elektronicznej przewidziano np. na gruncie kodeksu postępowania administracyjnego (art. 63 § 1). Przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują natomiast – jako zasady – wnoszenia pism drogą elektroniczną, a ponadto określają zasady wnoszenia pism tą drogą. Uzupełnianie tej luki prawnej za pomocą wykładni rozszerzającej przepisów o charakterze formalnym nie jest dopuszczalne i może prowadzić do negatywnych skutków.

Żaden przepis prawa procesowego nie nakłada na pracowników sądu obowiązku wydruku pisma przesłanego elektronicznie, zawierającego oświadczenie procesowe strony. 

Skuteczność wniesienia pisma procesowego do sądu nie może być uzależniona od tego, czy pracownik sądu takie pismo wydrukuje. Takie podejście prowadziłoby do nierówności stron wobec prawa. Poza tym dokonanie czynności procesowej (wniesienie środka zaskarżenia) byłoby uzależnione od dyskrecjonalnej i niepodlegającej kontroli procesowej decyzji pracownika sądu. Jeżeli bowiem pismo w postaci elektronicznej nie zostanie wydrukowane, to nie sposób mówić o dokonaniu jakiejkolwiek czynności procesowej. Wykluczone jest jednak, aby o tym czy dana czynność procesowa została w ogóle dokonana, a w konsekwencji także o jej skutkach, w tym np. o uprawomocnieniu się wyroku, decydował w dosyć dowolny sposób pracownik sądu.

Wyrok SN z dnia 29 marca 2023 r., III CZ 427/22

Standard: 68813 (pełna treść orzeczenia)

Wniesienie środka odwoławczego drogą elektroniczną jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy przepis szczególny tak stanowi (art. 125 § 2; obecnie art. 125 § 2[1] k.p.c.).

Wydruk niedopuszczalnego środka odwoławczego wniesionego drogą elektroniczną może być potraktowany jako środek odwoławczy niewniesiony tą drogą, jeżeli usunięty zostanie brak podpisu (art. 130 § 1 w związku z art. 126 § 1 pkt 4 k.p.c.); datą wniesienia tego środka do sądu jest wtedy data wykonania wydruku (art. 130 § 3 k.p.c.).

Pismo procesowe złożone w postaci elektronicznej – w zakresie nieunormowanym szczególnymi przepisami – nie wywołuje skutków prawnych, które ustawa wiąże ze złożeniem pisma procesowego, przy czym nie chodzi o brak formalny pisma, lecz o jego pierwotny, nieusuwalny brak skuteczności spowodowany użyciem nieautoryzowanej techniki (por. postanowienia SN z dnia 26 marca 2009 r., I KZP 39/08, z dnia 15 lipca 2010 r., III SW 87/10 oraz z dnia 25 października 2011 r., III SW 70/11). Taką samą cechę należy przypisać pismom procesowym sporządzonym przy zastosowaniu alfabetów i technik „nieprzyswajalnych” oraz na nietypowych nośnikach.

Trzeba jednak wyraźnie zastrzec, że czym innym jest niedopuszczalność wniesienia pisma w postaci elektronicznej – w braku stosownego przepisu szczególnego – a czym innym kwestia, czy za pismo procesowe, w ujęciu tradycyjnym, może być uznany wydruk obrazujący treść pisma złożonego w postaci elektronicznej, np. za pomocą poczty elektronicznej, pod instytucjonalnym adresem elektronicznym konkretnego sądu, przy użyciu któregokolwiek protokołu (np. POP, SMTP lub IMAP), bezpośrednio w treści listu elektronicznego albo jako załącznik (MIME), albo inną drogą elektroniczną, także na informatycznych nośnikach danych (dyskietka, karta pamięci, pendrive itp.). To rozróżnienie jest szczególnie aktualne wtedy, gdy pismo przesłane do sądu w postaci elektronicznej uzyskało wymiar materialny, tzn. zostało wydrukowane, a więc przyjęło cechy pisma tradycyjnego. Należy przy tym mieć na względzie, że kodeks postępowania cywilnego ani regulamin urzędowania sądów powszechnych nie reglamentuje metod składania tradycyjnych pism procesowych, co m.in. otwarło drogę Sądowi Najwyższemu do uznania za dopuszczalne złożenie pisma w postaci telegramu, tj. tekstu przesyłanego początkowo przez telegraf, później przez dalekopis, a następnie przez telefon lub faks, mającego swą wersję „papierową”, opatrzoną urzędowo potwierdzoną datą nadania (por. uchwała SN z dnia 29 kwietnia 1977 r., III CZP 23/77).

Uchwała SN z dnia 23 maja 2012 r., III CZP 9/12

Standard: 53026 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Na gruncie przepisów procesowych przyjęto, że można skutecznie nadać faksem środek odwoławczy, który jest wniesiony z chwilą określoną przez upoważnionego pracownika w adnotacji o wpływie pisma do sądu (postanowienie SN z dnia 29 stycznia 2003 r., I CZ 192/2002). W uzasadnieniu powołanego postanowienia wyjaśniono, że wprawdzie tak wniesione pismo procesowe ma brak formalny w postaci braku podpisu autora pisma, ale wada ta może być usunięta w trybie art. 130 k.p.c.

Wyrok SN z dnia 8 grudnia 2011 r., IV CSK 172/11

Standard: 56939 (pełna treść orzeczenia)

Niedopuszczalne jest wniesienie protestu wyborczego w formie elektronicznej.

Protest jest rodzajem pisma procesowego; niemożliwe jest wniesienie go w innej formie, czyli na przykład w postaci elektronicznej. Jednoznaczne wprowadzenie wymogu pisemności wyłącza możliwość stosowania art. 125 § 2 k.p.c., z którego wynika, że tylko gdy przepis szczególny tak stanowi, pisma procesowe wnosi się na urzędowych formularzach lub na informatycznych nośnikach danych albo za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Należałoby przyjąć, że postępowanie z protestu jest szczególnym postępowaniem cywilnym nieprocesowym, tak więc formułując katalog wymogów formalnych, które protest musi spełniać, należy odwołać się do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o wniosku w postępowaniu nieprocesowym.

Postanowienie SN z dnia 15 lipca 2010 r., III SW 87/10

Standard: 68814 (pełna treść orzeczenia)

Przepisy kodeksu postępowania cywilnego wskazując wymagania, jakim powinno odpowiadać pismo procesowe, nie określają sposobu jego sporządzenia. W praktyce utrwaliła się forma odręczna lub maszynowa, co odpowiadało zwyczajom i możliwościom technicznym okresu, w którym kodeks wszedł w życie. Nie oznacza to jednak, że należy wykluczyć inne formy sporządzania pism procesowych, jakie z biegiem czasu powstały dzięki postępowi wiedzy i techniki. Taki kierunek wykładni znalazł już odzwierciedlenie w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 1977 r., III CZP 23/77, w której przyjęto, że środek odwoławczy może być wniesiony w telegramie nadanym przez telefon, gdyż pismo tak sporządzone w pełni odpowiada wymaganiom pisemności. Podkreślono przy tym, że jest rzeczą obojętną, czy telegram został nadany osobiście w urzędzie pocztowym, czy też przekazany drogą telefoniczną, jest to bowiem kwestia techniki, a nie istoty rzeczy.

Stanowisko to należy podzielić i stwierdzić, że z tych samych powodów dopuszczalne jest wniesienie środka odwoławczego w postaci pisma nadanego faksem. Wprawdzie pismo takie nie zawiera oryginalnego podpisu autora, jednak ta wada może być usunięta w trybie przewidzianym w art. 130 k.p.c.

Uznając zatem, że brak przeszkód do skutecznego wniesienia środka odwoławczego w formie pisma nadanego faksem, należy rozważyć, jakie skutki wynikają z zastosowania przepisu art. 165 § 2 k.p.c. do tej sytuacji. Zgodnie z tym przepisem, oddanie pisma procesowego w polskim urzędzie pocztowym jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu. Oznacza to, że termin jest zachowany, jeżeli pismo procesowe, do wniesienia którego on został ustanowiony, w tym czasie wpłynie do sądu, tj. zostanie złożone w biurze podawczym sądu lub zostanie oddane w polskim urzędzie pocztowym. W pierwszym przypadku decyduje "prezentata", w drugim stwierdzenie daty uzyskuje się, otrzymując dowód nadania przesyłki pocztowej.

Dopuszczając możliwość wniesienia środka odwoławczego w telegramie nadanym przez telefon Sąd Najwyższy w powołanej wcześniej uchwale przyjął, że w takim wypadku środek odwoławczy uważa się za wniesiony w dacie nadania telegramu. Jest to zrozumiałe, niezależnie bowiem od tego, czy telegram został nadany osobiście w urzędzie pocztowym, czy też przekazany drogą telefoniczną, dowód nadania pochodzi z urzędu pocztowego, a więc w obu przypadkach decyduje data nadania telegramu stwierdzona przez ten urząd. Taka sytuacja nie występuje w przypadku nadania pisma faksem, gdyż jednostki organizacyjne „Poczty Polskiej” nie świadczą usług telekomunikacyjnych. Usługi takie świadczy – zgodnie z przepisami ustawy z dnia 21 lipca 2001 r. – Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 73, poz. 852) – "Telekomunikacja Polska" S.A. Uzasadnia to wniosek, że w świetle art. 165 § 2 k.p.c. w przypadku wniesienia środka odwoławczego w piśmie, które nadano faksem, uważa się, iż środek ten został wniesiony w dacie „prezentaty”, czyli adnotacji o wpływie pisma uczynionej przez upoważnionego pracownika sądu.

Postanowienie SN z dnia 29 stycznia 2003 r., I CZ 192/02

Standard: 24819 (pełna treść orzeczenia)

Środek odwoławczy może być wniesiony w telegramie nadanym przez telefon; w takim wypadku środek odwoławczy uważa się za wniesiony w dacie nadania telegramu (art. 165 § 2 k.p.c.).

Wymogowi pisemności w pełni odpowiada pismo sporządzone w formie telegramu, przy czym jest rzeczą obojętną, czy telegram został nadany osobiście w urzędzie pocztowym, czy też przekazany drogą telefoniczną, gdyż jest to kwestia techniki, a nie istoty rzeczy.

Pewna techniczna trudność polegać będzie tylko na tym, że pismo w tej formie złożone nie będzie podpisane przez stronę. Jest to jednak wada, która może być usunięta w trybie przewidzianym w art. 130 k.p.c.

Uchwała SN z dnia 29 kwietnia 1977 r., III CZP 23/77

******************************************************

Z dniem 9 lutego 2007 r. Poczta Polska przestała świadczyć usługi przesyłania informacji za pomocą dalekopisu, a od 1 października 2018 r. wycofała usługę telegramu pocztowego.

W przypadku telegramu lub telefonogramu nadanie oświadczeniu procesowemu strony formy pisma następowało w ramach określonych procedur dotyczących świadczenia tej usługi pocztowej. Usługa ta wykonywana była przez podmiot zewnętrzny na zlecenie nadawcy, a więc jej wykonanie nie było uzależnione od pracownika sądu (odbiorcy). Innymi słowy, zarówno pismo procesowe wniesione telegramem, jak i za pośrednictwem faksu docierało do sądu od razu w postaci materialnej (pisemnej).

nota z wyroku SN z dnia 29 marca 2023 r., III CZ 427/22

Standard: 52812 (pełna treść orzeczenia)