Obniżenie odszkodowania z mocy art. 121 i art. 127 k.p.

Z wykonywaniem zawodu kierowcy samochodowego z reguły związane jest ryzyko powstania szkody, na jakie narażony jest zarówno sam kierowca, jak i prowadzony przez niego pojazd. W sytuacji więc, gdy kierowcy nie można przypisać winy umyślnej ani też rażącego niedbalstwa w spowodowaniu szkody, zakres jego odpowiedzialności może być już z tej przyczyny odpowiednio zmniejszony, w myśl zasady ograniczonej odpowiedzialności pracownika (por. wyrok SN z 24 sierpnia 1971 r., I PR 439/70).

Wyrok SA w Szczecinie z dnia 18 lutego 2016 r., III APa 13/15

Standard: 26656 (pełna treść orzeczenia)

Sąd, obniżając odszkodowanie należne od pracownika materialnie odpowiedzialnego za powierzone mu mienie na podstawie art. 121 § 1 k.p. w związku z art. 127 k.p., bierze za podstawę zarówno to odszkodowanie, jak i odszkodowanie z tego samego tytułu zasądzone już od pracownika nakazem zapłaty, który wskutek niewniesienia zarzutów uprawomocnił się.

Zasada pełnego odszkodowania, przy odpowiedzialności za mienie powierzone pracownikowi z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się, doznaje pewnych modyfikacji. Z mocy bowiem przepisu szczególnego, jakim jest art. 121 k.p., wysokość odszkodowania może być obniżona, najwyżej jednak o jedną trzecią, jeżeli naprawienie szkody następuje na podstawie ugody pomiędzy zakładem pracy i pracownikiem, lub najwyżej o jedną piątą, gdy tego obniżenia dokonuje sąd.

Przy podjęciu decyzji o obniżeniu odszkodowania z mocy art. 121 k.p. zarówno zakład pracy, jak i Sąd powinny uwzględnić stopień winy pracownika, jego stosunek do obowiązków pracowniczych, sytuację majątkową i rodzinną oraz społeczne znaczenie szkody.

Punktem wyjścia każdego roszczenia odszkodowawczego jest m.in. wykazanie przez poszkodowanego faktu szkody i jej wysokości, i to bez względu na to, jaka jest podstawa odpowiedzialności pracownika materialnie odpowiedzialnego za powierzone mu mienie.

Z reguły powierzenie pracownikowi materialnie odpowiedzialnemu prowadzenia sklepu, magazynu zakładu, uzależnione jest od uprzedniego wekslowego zabezpieczenia wykonania zobowiązań przewidzianych w umowie (weksel in blanco).

Taka forma zabezpieczenia roszczeń zakładu pracy ma na celu ułatwienie dochodzenia praw z weksla.

Jeżeli jednak szkoda zakładu pracy jest wyższa od kwoty zabezpieczenia wekslowego, to wierzyciel może jej dochodzić tylko w trybie zwykłego procesu o zapłatę. W obu tych trybach postępowania chodzi jednak o tę samą szkodę, której źródłem jest to samo zdarzenie, a mianowicie niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków pracowniczych.

Okoliczność ta uzasadnia pogląd, że Sąd obniżając odszkodowanie należne od pracownika materialnie odpowiedzialnego za powierzone mu mienie na podstawie art. 121 § k.p. bierze za podstawę odszkodowanie dochodzone w zwykłym procesie, jak i odszkodowanie z tego samego tytułu zasądzone już od tego pracownika nakazem zapłaty.

Obniżenia odszkodowania, o którym wyżej mowa, nie będzie można dokonać w sytuacji, gdyby to prowadziło do naruszenia prawomocności nakazu zapłaty - obniżenia odszkodowania zasądzonego tym nakazem. Nie będzie to możliwe również wtedy, gdy sąd w postępowaniu na skutek zarzutów przeciwko nakazowi zapłaty nie skorzystał z art. 121 § 1 k.p., mimo że pozwany powoływał się na przesłanki w przepisie tym wymienione.

Innymi słowy, odszkodowanie zasądzone prawomocnym nakazem zapłaty może być brane za podstawę do obniżenia odszkodowania przez sąd z mocy art. 121 § 2 k.p., poza wyjątkami wyżej omówionymi, tylko wtedy, gdy nakaz zapłaty uprawomocnił się wskutek niewniesienia zarzutów. Za przyjęciem powyższej tezy przemawia również i ta okoliczność, że sąd lub państwowe biuro notarialne w postępowaniu nakazowym nie mają praktycznej możliwości stosowania art. 121 § 2 k.p.

W uproszczonym i przyspieszonym postępowaniu nakazowym państwowe biuro notarialne działa wprawdzie jako organ wymiaru sprawiedliwości, ale ze względu na właściwość tego postępowania nie dokonuje on ustaleń co do stopnia winy pracownika i jego stosunku do obowiązków pracowniczych, tj. przesłanek, od których jest uzależnione stosowanie art. 121 § 2 k.p.

Wyrok SN z dnia 3 czerwca 1977 r., IV PZP 3/77

Standard: 24789 (pełna treść orzeczenia)