Wyrok z dnia 1977-06-03 sygn. IV PZP 3/77

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV PZP 3/77

Wyrok z dnia 3 czerwca 1977 r.

Przewodniczący: Sędzia SN T. Szymanek (sprawozdawca). Sędziowie SN: W. Formański, A. Szczurzewski.

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w O. przeciwko Danucie - Wandzie N. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Tarnobrzegu z siedzibą w Sandomierz z dnia 26 stycznia 1977 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.

"Czy sąd obniżając na podstawie art. 127 i 121 § 2 k.p. odszkodowanie najwyżej o 1/5 część od pracownika materialnie odpowiedzialnego za powierzone mu mienie, który mając odpowiednie kwalifikacje i warunki pracy z mienia tego się nie rozliczył - władny jest brać za podstawę obliczenia tej obniżki odszkodowania pełną kwotę niedoboru, a więc i tę jego część, co do której został już wydany prawomocny nakaz zapłaty, czy też powinien podstawę obliczenia tego obniżenia ograniczyć jedynie do kwoty dochodzonej w niniejszej sprawie?"

uchwalił:

Sąd, obniżając odszkodowanie należne od pracownika materialnie odpowiedzialnego za powierzone mu mienie na podstawie art. 121 § 1 k.p. w związku z art. 127 k.p., bierze za podstawę zarówno to odszkodowanie, jak i odszkodowanie z tego samego tytułu zasądzone już od pracownika nakazem zapłaty, który wskutek niewniesienia zarzutów uprawomocnił się.

Uzasadnienie

Powódka domaga się zasądzenia od pozwanej kwoty 61.446 zł tytułem wyrównania niedoboru spowodowanego przez nią w Rolniczym Domu Towarowym w O.

Sąd Rejonowy w Staszowie zasądził od pozwanej kwotę 49.158 zł, umorzył postępowanie co do kwoty 346 zł i oddalił powództwo w pozostałej części. Oddalenie powództwa dotyczy kwoty, o jaką Sąd ten z mocy art. 121 § 2 k.p. obniżył odszkodowanie w sprawie o 1/5.

Pozwana zaskarżyła powyższy wyrok w części uwzględniającej powództwo i zarzucając temu wyrokowi naruszenie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 października 1975 r. w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę w powierzonym mieniu (Dz. U. Nr 35, poz. 195), domaga się jego zmiany przez oddalenie powództwa ponad kwotę 7.500 zł.

Przy rozpoznawaniu rewizji przez Sąd Wojewódzki powstało zagadnienie prawne (sprecyzowane w sentencji uchwały) budzące poważne wątpliwości, które sąd ten przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zasada pełnego odszkodowania, przy odpowiedzialności za mienie powierzone pracownikowi z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się, doznaje pewnych modyfikacji. Z mocy bowiem przepisu szczególnego, jakim jest art. 121 k.p., wysokość odszkodowania może być obniżona, najwyżej jednak o jedną trzecią, jeżeli naprawienie szkody następuje na podstawie ugody pomiędzy zakładem pracy i pracownikiem, lub najwyżej o jedną piątą, gdy tego obniżenia dokonuje sąd.

Przy podjęciu decyzji o obniżeniu odszkodowania z mocy art. 121 k.p. zarówno zakład pracy, jak i Sąd powinny uwzględnić stopień winy pracownika, jego stosunek do obowiązków pracowniczych, sytuację majątkową i rodzinną oraz społeczne znaczenie szkody.

Przesłanki powyższe - zdaniem Sądu Wojewódzkiego - występują w sprawie niniejszej, ale Sąd ten miał wątpliwości, czy obniżając odszkodowanie należne od pracownika materialnie odpowiedzialnego za powierzone mu mienie należy brać za podstawę tylko odszkodowanie dochodzone w niniejszej sprawie, czy również odszkodowanie z tego samego tytułu zasądzone już od pracownika nakazem zapłaty.

Za udzieleniem odpowiedzi twierdzącej na powyższe wątpliwości prawne przemawiają poniższe okoliczności.

Punktem wyjścia każdego roszczenia odszkodowawczego jest m.in. wykazanie przez poszkodowanego faktu szkody i jej wysokości, i to bez względu na to, jaka jest podstawa odpowiedzialności pracownika materialnie odpowiedzialnego za powierzone mu mienie.

Z reguły powierzenie pracownikowi materialnie odpowiedzialnemu prowadzenia sklepu, magazynu zakładu, uzależnione jest od uprzedniego wekslowego zabezpieczenia wykonania zobowiązań przewidzianych w umowie (weksel in blanco).

Taka forma zabezpieczenia roszczeń zakładu pracy ma na celu ułatwienie dochodzenia praw z weksla.

Jeżeli jednak szkoda zakładu pracy jest wyższa od kwoty zabezpieczenia wekslowego, to wierzyciel może jej dochodzić tylko w trybie zwykłego procesu o zapłatę. W obu tych trybach postępowania chodzi jednak o tę samą szkodę, której źródłem jest to samo zdarzenie, a mianowicie niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków pracowniczych.

Okoliczność ta uzasadnia pogląd, że Sąd obniżając odszkodowanie należne od pracownika materialnie odpowiedzialnego za powierzone mu mienie na podstawie art. 121 § k.p. bierze za podstawę odszkodowanie dochodzone w zwykłym procesie, jak i odszkodowanie z tego samego tytułu zasądzone już od tego pracownika nakazem zapłaty.

Obniżenia odszkodowania, o którym wyżej mowa, nie będzie można dokonać w sytuacji, gdyby to prowadziło do naruszenia prawomocności nakazu zapłaty - obniżenia odszkodowania zasądzonego tym nakazem. Nie będzie to możliwe również wtedy, gdy sąd w postępowaniu na skutek zarzutów przeciwko nakazowi zapłaty nie skorzystał z art. 121 § 1 k.p., mimo że pozwany powoływał się na przesłanki w przepisie tym wymienione.

Innymi słowy, odszkodowanie zasądzone prawomocnym nakazem zapłaty może być brane za podstawę do obniżenia odszkodowania przez sąd z mocy art. 121 § 2 k.p., poza wyjątkami wyżej omówionymi, tylko wtedy, gdy nakaz zapłaty uprawomocnił się wskutek niewniesienia zarzutów. Za przyjęciem powyższej tezy przemawia również i ta okoliczność, że sąd lub państwowe biuro notarialne w postępowaniu nakazowym nie mają praktycznej możliwości stosowania art. 121 § 2 k.p.

W uproszczonym i przyspieszonym postępowaniu nakazowym państwowe biuro notarialne działa wprawdzie jako organ wymiaru sprawiedliwości, ale ze względu na właściwość tego postępowania nie dokonuje on ustaleń co do stopnia winy pracownika i jego stosunku do obowiązków pracowniczych, tj. przesłanek, od których jest uzależnione stosowanie art. 121 § 2 k.p.

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na przedstawione mu pytanie prawne udzielił odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1978 r., Nr 1, poz. 4