Charakter wyroku wydanego w wyniku dobrowolnego poddania się karze ( art. 148 § 5 k.k.s.)

Sądy administracyjne prezentują pogląd, że wyrok wydany w wyniku dobrowolnego poddania się odpowiedzialności jest wyrokiem skazującym. I tak Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, w wyroku z dnia 30.10.2007 r., I SA/KR 1747/06, (Vademecum Doradcy Podatkowego) stwierdził, że dopuszczalne jest odstąpienie przez organy podatkowe od dodatkowych czynności dowodowych i oparcie swoich ustaleń co do stanu faktycznego na treści ustaleń prawomocnego wyroku skazującego także i w tym przypadku, gdy wyrok zapadł w wyniku dobrowolnego poddania się odpowiedzialności. Jednoznaczne stanowisko wyraził WSA w Poznaniu, stwierdzając w wyroku z dnia 9.12.2008 r., I SA/PO 770/08 (Vademecum Doradcy Podatkowego), że na mocy art. 148 § 5 KKS orzeczenie uwzględniające wniosek o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności ma walor wyroku skazującego. Również WSA we Wrocławiu, w wyroku z dnia 23.03.2009 r., SA/Wr 1006/08 (Vademecum Doradcy Podatkowego), wyraził pogląd o wiążącym charakterze wyroku uwzględniającego wniosek o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.

Wypowiadane w piśmiennictwie stanowisko, że wyrok którym sąd zezwala na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności nie jest wyrokiem skazującym, odwołuje się do dwóch okoliczności, a mianowicie: a) że wyrok taki nie zostaje wpisany do Krajowego Rejestru Karnego i b) że wyrok taki nie stanowi przesłanki recydywy skarbowej (H. Gajewska- Kraczkowska, P. Suchocki, Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności w postępowaniu karnym skarbowym i jego wpływ na postępowanie przed sądami administracyjnymi, Przegląd Podatkowy 2012 r. Nr 9, s. 35). W ujęciu alternatywnym nie bez racji podnosi się, że w Rejestrze Karnym rejestrowane są nie tylko orzeczenia mające charakter wyroku skazującego, czego najlepszym przykładem jest wyrok warunkowo umarzający postępowanie. Wymowne jest też znaczenie przepisu art. 18 § 2 KKS, który wyłącza możliwość wpisu wyroku zezwalającego na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności w Rejestrze Karnym. Istnienie tego przepisu ma sens tylko przy założeniu, że wyrok zezwalający na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności ma cechę wyroku skazującego (J. Raglewska, J. Raglewski, Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności za przestępstwo skarbowe, a ustawowy wymóg braku skazania za ten rodzaj czynu karnego. Prok. i Pr. 2015 r. Nr 7-8, s. 181-182).

Wyrok zezwalający na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, o jakim w art. 148 § 5 KKS, od strony formalnej różni się od wyroku skazującego, w którym sąd przypisuje sprawcy czyn i winę. Wyrok taki nie zawiera klasycznej formuły: „uznaje oskarżonego za winnego zarzucanego mu czynu” lecz przybiera inną formę (zob. T. Razowski, w: P Kardas, G. Łabuda, T. Razowski, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2012 r., s. 322). Biorąc jednak pod uwagę materialno-prawne przesłanki wydania takiego wyroku oraz uwarunkowania procesowe, nie może ulegać wątpliwości, że ma on wszystkie cechy wyroku skazującego, rozstrzygającego o kwestii odpowiedzialności karnej sprawcy przestępstwa lub wykroczenia skarbowego i korzysta z powagi rzeczy osądzonej.

Odmienność instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, w stosunku do postępowania sądowego wszczętego na skutek wniesienia aktu oskarżenia, wynika przede wszystkim ze znacznego uproszczenia sposobu przeprowadzenia postępowania zakończonego orzeczeniem zezwalającym na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Dowody zgromadzone w tym postępowaniu muszą jednak pozwalać na pełną i niewątpliwą ocenę popełnionego przestępstwa skarbowego lub wykroczenia i jego sprawcy.

Wyrok sądu o udzieleniu zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności może być wydany wyłącznie wówczas, gdy wina sprawcy i okoliczności popełnienia czynu - przestępstwa lub wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości (art. 17 § 1 pkt 1 KKS). Do momentu wydania wyroku przez sąd, sprawca który złożył wniosek o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności korzysta z domniemania niewinności i wyrok zezwalający na poddanie się takiej odpowiedzialności domniemanie to przełamuje. Stąd orzeczenie sądu, przez wzgląd na konstytucyjną zasadę z art. 42 ust. 3 Konstytucji R.P., musi mieć formę wyroku.

Wyrok zezwalający na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, w którym sąd stwierdza, że okoliczności popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości oznacza udowodnienie popełnienia takiego czynu przez danego sprawcę oraz wszystkich jego istotnych okoliczności, relewantnych z punktu widzenia odpowiedzialności karnej. Jak podkreśla się w doktrynie ustalenia w tej mierze, wynikające z treści przeprowadzonych dowodów, muszą być jednoznaczne, pozwalające na osiągnięcie pewności zarówno z perspektywy strony przedmiotowej czynu, jak i strony podmiotowej oraz winy (zob. S. Steinborn. Porozumienia w polskim procesie karnym. Kraków 2005 r., s. 261-262; T. Razowski. Komentarz s. 291).

W konkluzji należy stwierdzić, że ustalenia jakie zawiera wyrok udzielający zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności bez wątpienia kreuje to orzeczenie, jako rozstrzygające co do odpowiedzialności karnej oskarżonego na równi z wyrokiem skazującym.

W doktrynie podkreśla się, że dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, choć nie pociąga za sobą skazania i kary, to jest wyrazem reakcji karnej obejmującej rzeczywiste ukaranie sprawcy (tak. F. Prusak w: System prawa karnego, tom 11, Szczególne dziedziny prawa karnego, Prawo karne wojskowe, skarbowe i pozakodeksowe, red. M. Bojarski, Warszawa 2014, s. 52). W konsekwencji zgodzić należy się ze skarżącym, że postępowanie karne-skarbowe zakończone takim wyrokiem podlega wznowieniu na podstawie przepisów zawartych w rozdziale 56 Kodeksu postępowania karnego (stosowanych w postępowaniu w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe na podstawie art. 113 § 1 KKS).

Postanowienie SA we Wrocławiu z dnia 12 kwietnia 2016 r., II AKz 107/16

Standard: 24682 (pełna treść orzeczenia)