Odpowiedzialność z tytułu upadku ze schodów w złym stanie technicznym

Zgodnie z ustalonym w niniejszej sprawie stanem faktycznym, w dniu 17 maja 2009 roku, a więc w czasie kiedy powód doznał upadku ze schodów, na podstawie umowy pomiędzy pozwaną Gminą będącą właścicielem budynku położonego przy ul. (...) w K., a dopozwanym Przedsiębiorstwem (...) Sp. z o.o., to ostatnie – w ramach prowadzonego przedsiębiorstwa – przejęło na siebie obowiązek administrowania przedmiotową nieruchomością oraz zobowiązało się do dokonywania napraw drobnych uszkodzeń, posadzek i schodów w pomieszczeniach wspólnego użytku na łącznej powierzchni do jednego metra kwadratowego w jednym pomieszczeniu. Ponadto przejęło na siebie obowiązek zgłaszania Gminie budynków do remontu kapitalnego i modernizacji wraz z określeniem rzeczowego zakresu robót oraz przygotowywania protokołów typowania w zakresie niezbędnych remontów.

W myśl przepisu art. 61 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawa budowlanego (t. jedn. D.U. z 2013r., poz.1409 ze zm.) właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest obowiązany utrzymywać i użytkować obiekt zgodnie z zasadami, o których mowa w art. 5 ust. 2 powołanej ustawy, który stanowi, iż obiekt budowlany należy użytkować w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywać w należytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej (…). Powołany przepis wskazuje podmioty zobowiązane do dbania o stan techniczny obiektu budowlanego; są to właściciel i zarządca obiektu budowlanego.

Odpowiedzialność za stan obiektu nie jest powiązana z prawem własności, lecz ze stanem władania i zarządzania danym obiektem. Przez zarządzanie obiektem budowlanym należy rozumieć w szczególności podejmowanie czynności w zakresie bieżącej konserwacji i utrzymania obiektu budowlanego.

Przepisy Prawa budowlanego nie zawierają bowiem definicji legalnej pojęcia zarządcy obiektu budowlanego. Przy wyznaczeniu zakresu podmiotowego tego terminu znajdzie odpowiednie zastosowanie normatywne określenie zarządcy nieruchomości zawarte w u.g.n.

Na mocy art. 184 i art. 185 u.g.n. zarządcą nieruchomości jest osoba fizyczna posiadająca co do zasady stosowną licencję zawodową (wydaną na podstawie przepisów rozdziału III działu V u.g.n.), prowadząca działalność zawodową polegającą na podejmowaniu wszelkich decyzji i dokonywaniu wszelkich czynności zmierzających do utrzymywania nieruchomości w stanie niepogorszonym zgodnie z jej przeznaczeniem, jak również do uzasadnionego inwestowania w tę nieruchomość. Działalność ta jest prowadzona na podstawie stosownej umowy o zarządzanie nieruchomością (wymagającej formy pisemnej pod rygorem nieważności), zawartej z jej właścicielem, wspólnotą mieszkaniową albo inną osobą lub jednostką organizacyjną, której przysługuje prawo do nieruchomości, ze skutkiem prawnym bezpośrednio dla tej osoby lub jednostki organizacyjnej.

Działalność w zakresie zarządzania nieruchomościami może być prowadzona także przez przedsiębiorcę (w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej, Dz. U. Nr 101, poz. 1178 ze zm. (p.d.g.)), o ile zarządzanie będzie wykonywane przez zarządców nieruchomości. Ze względu na fakt, iż termin "nieruchomość" posiada węższy zakres przedmiotowy od terminu "obiekt budowlany", należy zgodzić się z zaprezentowanym w literaturze poglądem, iż pojęcie zarządcy z art. 61 Prawo budowlane powinno być interpretowane szerzej niż na gruncie u.g.n. Tym samym poprawna jest definicja określająca zarządcę zobowiązanego do właściwego utrzymywania obiektu budowlanego jako "osobę władającą tym obiektem na podstawie zawartego z właścicielem stosunku prawnego i na której - z mocy tego stosunku oraz regulujących go stosownych przepisów prawa - spoczywa taki obowiązek" [J. Siegień, Prawo budowlane. Komentarz, Warszawa 2002, s. 280-281].

Obiekt należy użytkować zgodnie z przeznaczeniem, a przeznaczenie określa się w pozwoleniu na budowę i zatwierdzonym w nim projekcie budowlanym, na podstawie wniosku składanego przez inwestora. Obiekt powinien być również utrzymywany w należytym stanie technicznym, czyli w takim stanie sprawności obiektu budowlanego oraz jego instalacji, urządzeń i innych elementów, który nie wymaga żadnych napraw.

W art. 3 pkt 8 Prawa budowlanego określono pojęcie remontu, wyraźnie je odgraniczając od "bieżącej konserwacji", która nie wymaga pozwolenia na budowę ani zgłoszenia, o którym mowa w art. 30 ust. 1 Prawa budowlanego. Nie określono jednak w tych przepisach, co należy rozumieć pod pojęciem "bieżącej konserwacji", inaczej mówiąc nie wiadomo, kiedy kończy się "bieżąca konserwacja", a zaczyna "remont". Z etymologicznego punktu widzenia różnica znaczeniowa tych wyrażeń winna wynikać z zakresu i częstotliwości wykonywanych robót budowlanych.

Bieżącą konserwacją są roboty budowlane wykonywane na bieżąco w węższym zakresie niż roboty budowlane określone remontem. Mając powyższe na względnie, ustalenie, że wypadek, któremu uległ powód, był następstwem zaniedbań, za które odpowiadało dopozwane Przedsiębiorstwo (...) Spółka z o. o., jako zarządca przedmiotowego budynku, stanowi podstawę uwzględnienia żądań pozwu w stosunku do pozwanego ad.2, w oparciu o art. 415 k.c.

Przedmiotem działalności dopozwanego Przedsiębiorstwa jest w szczególności świadczenie usług komunalnych i mieszkaniowych, w tym w zakresie eksploatacji zasobów mieszkaniowych, konserwacji, remontów budynków mieszkalnych i użytkowych celem utrzymania ich we właściwym stanie technicznym, administrowanie budynków stanowiących własność gminy K. Ł., także działalność budowlano-montażowa, remontowa, konstrukcyjna oraz projektowanie.

Należało zatem przyjąć, iż zawarcie umowy z taką firmą jako profesjonalistą, zwalnia pozwaną Gminę na podstawie art. 429 k.c. od odpowiedzialności wobec powoda. W niniejszej sprawie zasadnym jest rozważenie spełnienia przesłanek przewidzianych w art. 415 k.c., w myśl którego, kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Na gruncie powołanego przepisu do przesłanek odpowiedzialności deliktowej należą: powstanie szkody, zawinione zachowanie sprawcy oraz związek przyczynowy miedzy tymi dwoma zdarzeniami. Szkodą jest każdy uszczerbek w dobrach chronionych prawem.

W rozpoznawanej sprawie nie budzi wątpliwości, iż powód P. M. (1) doznał szkody w postaci uszkodzenia ciała w zakresie narządu ruchu w postaci złamania kostki przyśrodkowej prawej goleni. Wielotygodniowe unieruchomienie złamanej kończyny w bucie ortopedycznym doprowadziło do powstania zatoru płucnego. Zatorowość płucna, spowodowała następnie ciężką niewydolność krążenia, z towarzyszącymi jej cierpieniami.

Szkoda u powoda polegała także na odczuwanym, w związku z doznanymi w dniu 17.05.2009 r. obrażeniami narządu ruchu, cierpieniu fizycznym i psychicznym. Ponadto kilkukrotne wizyty powoda w szpitalu były dla niego źródłem dodatkowego bólu i stresu. Zawinione zachowanie sprawcy szkody polegać może tak na działaniu, jak i na zaniechaniu, przy czym zaniechanie może zostać uznane za czyn jedynie wówczas, gdy wiąże się ono z niedopełnieniem ciążącego na sprawcy obowiązku działania. Zachowanie będące źródłem szkody musi być, z jednej strony, zachowaniem bezprawnym, a z drugiej, zawinionym.

Bezprawność zachowania polega zaś na przekroczeniu mierników i wzorców wynikających zarówno z wyraźnych przepisów, zwyczajów, utartej praktyki, czy wreszcie zasad współżycia społecznego (wyrok SN z dnia 22 września 1986 r., IV CR 279/86). Sprawca dopuszcza się umyślnie czynu bezprawnego, jeżeli mając zamiar naruszenia obowiązujących nakazów lub zakazów, chce je przekroczyć (zamiar bezpośredni) albo przewiduje taką możliwość i godzi się na ten skutek (zamiar ewentualny).W przypadku winy nieumyślnej dominuje pogląd, że właściwym kryterium dokonania oceny jest należyta staranność ( tak Adam Olejniczak, Komentarz do art. 415 k.c. w Andrzej Kidyba (red), Kodeks Cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania-część ogólna, Lex, 2010)

Pojęcie należytej staranności zostało uregulowane w art. 355 § 1 k.c., który stanowi, że dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność). Natomiast zgodnie z § 2 należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności. Jak podkreśla się w piśmiennictwie w odniesieniu do stosunków o charakterze zawodowym konieczna jest staranność na poziomie wyższym od przeciętnej. Prowadzenie działalności profesjonalnej uzasadnia zwiększone oczekiwania co do umiejętności, wiedzy, skrupulatności dłużnika (Agnieszka Rzetecka-Gil, Kodeks Cywilny. Komentarz. Zobowiązania-część ogólna, Lex/El., 2011).

Należyta staranność dłużnika, określana przy uwzględnieniu zawodowego charakteru prowadzonej przez niego działalności gospodarczej obejmuje także znajomość obowiązującego prawa oraz następstw z niego wynikających w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej (wyrok SN z dnia 17 sierpnia 1993 r. III CRN 77/93, OSNC 1994/3/69). Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, zauważyć należy, że przestrzeń, w której doszło do zdarzenia, tj. klatka schodowa w budynku wielorodzinnym to miejsce ogólnodostępne, które powinno być oznakowane ostrzeżeniem o możliwych podczas ich użytkowania niebezpieczeństwach i zagrożeniach.

Schody powinny być utrzymywane w dobrym stanie technicznym, ponieważ ich niesprawność zagraża bezpośrednio ich użytkownikowi. Powinny być dobrze oświetlone i bezpieczne. Natomiast stan techniczny stopnic był zły, a w sytuacji gdy stopień jest wyższy lub niższy od pozostałych, użytkownik powinien zostać o tym poinformowany w formie widocznego i czytelnego opisania odmienności. Znajdujący się w przedmiotowym budynku człowiek musi wiedzieć, co mu zagraża i na co należy zwrócić uwagę podczas wchodzenia i schodzenia tymi schodami.

Pozwane przedsiębiorstwo powinno, zgodnie z postanowieniami wskazanej powyżej umowy, dokonywać bieżących napraw drobnych uszkodzeń przedmiotowych schodów, w zakresie których mieści się wymiana zużytych eksploatacyjnie stopnic, nie wymagająca generalnego remontu całej klatki schodowej, jak również zgłosić Gminie potrzebę ich modernizacji wraz z określeniem rzeczowego zakresu robót, a ponadto dokonać oznaczenia schodów pod kątem poinformowania potencjalnego użytkownika o niebezpieczeństwie związanym z ich użytkowaniem. W ocenie Sądu administrator Przedsiębiorstwo (...) Spółka z o. o., będący profesjonalnym podmiotem, zajmującym się zawodowo administrowaniem nieruchomościami, nie dołożył należytej staranności przy wykonywaniu swoich obowiązków, co z kolei nosi znamiona zachowania bezprawnego i zawinionego.

Mając na uwadze, że zachowanie dopozwanego Przedsiębiorstwa pozostaje w związku przyczynowym ze szkodą jakiej doznał powód, należy uznać, iż zostały spełnione zawarte w art. 415 k.c. przesłanki.

Wyrok SO w Łodzi z dnia 29 stycznia 2015 r., II C 1183/11

Standard: 24446 (pełna treść orzeczenia)