Pojęcie „właściwego czasu” (art. 299 § 2 k.s.h.)

W odniesieniu do oceny zgłoszenia wniosku o upadłość Spółki we właściwym czasie należy wskazać, że pierwszym obowiązkiem sądów w takiej sprawie jest jednoznaczne stwierdzenie, że wystąpiły okoliczności uzasadniające złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, a dopiero w dalszej kolejności ocena, czy wniosek został złożony w terminie oraz czy jego ewentualne niezłożenie w terminie jest zawinione przez członka zarządu (por. wyroki NSA: z dnia 24 lutego 2015 r., I FSK 2147/13 oraz z dnia 27 maja 2014 r., II FSK 1450/12).

Wyrok SN z dnia 19 maja 2022 r., I USKP 111/21

Standard: 62717 (pełna treść orzeczenia)

Właściwym czasem na zgłoszenie wniosku jest moment, w którym wprawdzie wszystkich wierzycieli nie da się już zaspokoić, ale istnieje jeszcze majątek spółki pozwalający na przynajmniej częściowe zaspokojenie wierzycieli w postępowaniu upadłościowym.

Artykuł 299 k.s.h. podobnie jak art. 21 ust. 3 p.u.n. określa sankcję za niedopełnienie obowiązku zgłoszenia we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości. Obowiązek ten powstaje wraz ze stanem niewypłacalności dłużnika, tj. kiedy dłużnik nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań (11 ust. 1 p.u.n ). Według art. 11 ust. 2 p.u.n. dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje. Przewidziany w art. 21 ust. 1 p.u.n. termin dwóch tygodni na złożenie przez zarządców spółki wniosku o ogłoszenie upadłości ma na celu ograniczenie do niezbędnego minimum okresu, w którym dłużnik może rozporządzać swoim majątkiem.

Nie zawsze jednak, dla spełnienia przewidzianej w art. 299 § 2 k.s.h. przesłanki zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości "we właściwym czasie", wystarczy dochowanie dwutygodniowego terminu przewidzianego w art. 21 ust. 1 p.u.n. na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego na tle wykładni art. 299 § 2 k.s.h. (poprzednio art. 298 k.h.) ugruntował się pogląd, zgodnie z którym użyte w tym przepisie określenie "właściwy czas" do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości winno być odczytywane z uwzględnieniem z jednej strony określonego w art. 21 ust. 2 p.u.n. obowiązku członka zarządu spółki dopełnienia tej czynności w terminie dwóch tygodni (od dnia 1 stycznia 2016 r. w terminie 30 dni) od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, z drugiej zaś strony - funkcji art. 299 k.s.h. oraz celu postępowania upadłościowego, jakim jest ochrona wierzycieli spółki przed konsekwencjami pozbawienia ich możliwości zaspokojenia swoich roszczeń. Właściwym czasem na zgłoszenie wniosku jest moment, w którym wprawdzie wszystkich wierzycieli nie da się już zaspokoić, ale istnieje jeszcze majątek spółki pozwalający na przynajmniej częściowe zaspokojenie wierzycieli w postępowaniu upadłościowym (por. m.in. wyroki SN z dnia: 7 maja 1997 r., II CKN 117/97; 6 czerwca 1997 r., III CKN 65/97; 8 kwietnia 1999 r., II CKN 261/98, nie publ.; 5 listopada 1999 r., III CKN 425/98, nie publ.; 11 marca 2008 r., II CSK 545/07, nie publ., z dnia 15 marca 2019 r., III CSK 398/16).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 września 2008 r., II CSK 142/08 stwierdził, że właściwy czas do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest przesłanką obiektywną, ustalaną w oparciu o okoliczności faktyczne każdej sprawy. Dla jego określenia nie ma znaczenia subiektywne przekonanie członków zarządu.

Z tych względów nie można zgodzić się z interpretacją wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1997 r., II CKN 117/97, która sprowadza się do twierdzenia, iż niezależnie od wystąpienia stanu niewypłacalności spółki, czasem właściwym do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie jego upadłości będzie czas, w którym jeszcze istnieje majątek tej spółki pozwalający na przynajmniej częściowe zaspokojenie wierzycieli.

Wyrok SN z dnia 15 października 2021 r., I CSKP 159/21

Standard: 85001 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Chociaż określenie "właściwy czas" do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w rozumieniu art. 299 § 2 k.s.h. powinno być interpretowane z uwzględnieniem przepisów zawartych w prawie upadłościowym, to jednak nie można - dla celów jego wykładni - przenosić na grunt art. 299 § 2 k.s.h. wymagania, aby dochowany został termin określony w art. 21 ust. 1 prawa upadłościowego (por. wyroki SN z dnia 6 czerwca 1997 r., III CKN 65/97, z dnia 23 czerwca 2004 r., V CK 539/03, z dnia 19 stycznia 2011 r., V CSK 211/10, z dnia 15 maja 2014 r., II CSK 480/13).

Właściwy czas w rozumieniu art. 299 § 2 k.s.h. oznacza w związku z tym taki moment, w którym wprawdzie wszystkich wierzycieli nie da się już zaspokoić, ale istnieje jeszcze majątek spółki pozwalający na co najmniej częściowe zaspokojenie jej wierzycieli w postępowaniu upadłościowym (por. wyroki SN z dnia 11 października 2000 r., III CKN 252/00, z dnia 27 października 2004 r., IV CK 148/04, z dnia 15 maja 2014 r., II CSK 480/13, z dnia 25 września 2014 r., II CSK 790/13).

Postanowienie SN z dnia 19 kwietnia 2021 r., I CSK 40/21

Standard: 71111 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy