Właściwość do rozpoznania zażalenia na zarządzenie prokuratora w przedmiocie udostępnienia akt przygotowawczych

Organem, rzeczowo właściwy do rozpoznania zażalenia na zarządzenie prokuratora w przedmiocie udostępnienia akt postępowania przygotowawczego, podjętego na podstawie art. 156 § 5 KPK, jest w każdym przypadku sąd. Wydaje się, że orzekając w zaskarżonym postanowieniu, iż na odmowę udostępnienia akt w postępowaniu przygotowawczym zażalenie rozpoznaje, na podstawie art. 159 KPK, sąd, natomiast w części odmawiającej możliwość sporządzenia odpisów lub kopii już, na podstawie art. 302 § 3 KPK, prokurator przełożony, Sąd Okręgowy pominął zmiany jakie zaszły w treści wchodzących w grę przepisów. Istotna jest najpierw treść zdania drugiego art. 156 § 5 KPK, w którym przepis stanowi wprost, że w kwestii udostępnienia akt stronom i ich przedstawicielom, sporządzania odpisów lub kopii lub wydania uwierzytelnionych odpisów lub kopii wydaje się zarządzenie (podkreśl. S.A.). Zarządzeniem należy zatem rozstrzygnąć nie tylko o prawie podmiotów wymienionych w art. 156 § 5 KPK dostępu do akt sprawy, ale także o uprawnieniu do sporządzenia odpisów i kopii z akt oraz możliwości otrzymania uwierzytelnionych odpisów lub kopii. Zgodnie zaś z art. 303 § 3 w zw. z art. 302 § 2 i 1 KPK prokurator bezpośrednio przełożony rozpoznaje zażalenia na postanowienia i zarządzenia wydane w postępowaniu przygotowawczym, ale wnoszone przez osoby nie będące stronami, których prawa zostały naruszone. Właściwość prokuratora przełożonego obejmuje rozpoznanie zażaleń wnoszonych przez strony na czynności inne niż postanowienia i zarządzenia naruszające ich prawa (art. 302 § 2 KPK). Tak więc aktualnie problem zażalenia wnoszonego do sądu na podstawie art. 159 KPK sprowadza się do tego czy zażalenie służy jedynie na odmowę udostępnienia akt (co w świetle treści art. 159 KPK nie budzi wątpliwości), czy także na zarządzenie odmawiające sporządzenia odpisu lub kopii z akt lub wydania uwierzytelnionych odpisów lub kopii.

Nawiązując do stanowiska wyrażonego w zażaleniach przez obrońcę podejrzanego, że decyzja o udostępnieniu akt jest równoznaczna z decyzją zezwalającą na sporządzenie odpisów z akt i kopii, należy zwrócić uwagę na rozbieżności zawarte w treści art. 156 KPK. W § 1 tego artykułu, na który wskazuje obrońca, a odnoszącego się - co obrońca już pomija - do akt „sprawy sądowej”, przewidziano „udostępnienie stronom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym akt oraz (podkreśl S.A.) dano możliwość sporządzenia z nich odpisów lub kopii”. Te same uprawnienia odnośnie akt postępowania przygotowawczego, przewidziane w art. 156 § 5 KPK nie zostały połączone łącznikiem „oraz”, co pozwala skonstatować, że wydane na podstawie tego przepisu zarządzenie o udostępnieniu akt postępowania przygotowawczego nie musi oznaczać także decyzji o możliwości sporządzenia odpisów lub kopii z akt. Jak to już zostało podniesione, odmowa udostępnienia na podstawie art. 156 § 5 KPK akt postępowania przygotowawczego może odnosić się nie tylko do całości akt lub poszczególnych ich fragmentów, ale dotyczyć może także ograniczeń co formy dostępności do akt, przez odmowę zezwolenia na sporządzenie odpisów lub kopii z akt.

Wykładnia językowa art. 156 § 5 KPK zdecydowanie pozwala na zajęcie stanowiska, że na gruncie tego przepisu możliwe staje się udostępnienie akt, ale z zarządzeniem wyłączającym dokonywanie z nich kopii czy odpisów lub odmawiającym wydania uwierzytelnionych kopii.

Stąd, mając na uwadze treść art. 159 KPK, który stanowi, że: „Na odmowę udostępnienia akt w postępowaniu przygotowawczym przysługuje stronom zażalenie”, w piśmiennictwie istnieją rozbieżności czy zażalenie na podstawie powyższego przepisu przysługuje również na zarządzenie prokuratora odmawiające jedynie zezwolenia na sporządzenie z udostępnionych akt odpisów i kopii lub odmawiające wydania uwierzytelnionych kopii. Wyrażono pogląd, że przedmiotem zaskarżenia może być tylko decyzja o odmowie udostępnienia akt, która może odnosić się do akt w całości, jak i w części. Nie może być natomiast zaskarżona inna decyzja niż o odmowie udostępnienia akt, np. zabraniająca sporządzenia odpisów lub kopii dokumentów tam się znajdujących (J. Skorupka red. Kodeks postępowania karnego, komentarz do art. 159, Legalis/el.; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego, Komentarz, Warszawa 2014, s. 546). Zdaniem Sądu Apelacyjnego w składzie orzekającym niniejszym postanowieniem, uzasadnione jest stanowisko przeciwne, a mianowicie, że na podstawie art. 159 KPK zażalenie przysługuje również, jeżeli stronom i ich przedstawicielom ustawowym odmówiono tylko wydania z akt uwierzytelnionych odpisów lub zezwolenia na samodzielne sporządzenie odpisów i kopii (tak P.Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postępowania karnego, komentarz, tom I, Warszawa 2007, s. 724; S. Steinborn, komentarz do art. 159 KPK, Lex/el. 2016). Decyzja taka (podjęta w formie zarządzenia) także dotyczy bezpośrednio prawa strony w dostępności do dowodów gromadzonych w prowadzonym postępowaniu i stanowi ograniczenie możliwości zapoznania się z treścią dowodów, co przekłada się na ograniczenie prawa do obrony. Dlatego mieści się w szeroko rozumianym pojęciu „odmowy udostępnienia akt”, w znaczeniu art. 159 KPK.

Postanowienie SA we Wrocławiu z dnia 21 sierpnia 2017 r., II AKz 401/17

Standard: 23680 (pełna treść orzeczenia)