Delegowanie sędziego
Nieważność ze względu na skład sądu sprzeczny z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 k.p.c.) Nieusuwalność i nieprzenoszalność sędziego (art. 180 konstytucji) Skład sądu (art. 28 - 30 k.p.k.) Nienależyta obsada sądu (art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.)
Delegacja „na czas pełnienia funkcji prezesa (wiceprezesa) sądu” jest delegacją nieznaną w polskim systemie prawnym i nie wywołuje skutków prawnych, a orzeczenie wydane z udziałem tak delegowanego sędziego jest dotknięte uchybieniem wymienionym w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.
Wada decyzji uprawnionego organu o delegowaniu sędziego do orzekania w innym sądzie niż sąd macierzysty skutkuje uchybieniem wymienionym w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.
Wyrok SN z dnia 21 grudnia 2022 r., III KK 311/22
Standard: 66857 (pełna treść orzeczenia)
Nie spełnia wymogów ustawowych akt delegowania sędziego do pełnienia służby sędziowskiej „na czas pełnienia funkcji prezesa” (tak też w wyroku SN z dnia 25 maja 2021 r., IV KK 70/21 i z dnia 21 lipca 2021 r., II KK 208/20).
Taki akt delegowania nie spełnia wymogów ustawowych opisanych w art. 77 § 1 u.s.p.
Fundamentalnym warunkiem rzetelnego procesu jest zapewnienie oskarżonemu „prawa do sądu właściwego” w rozumieniu wspomnianego art. 6 Konwencji, a „sądem właściwym” będzie tylko taki sąd, w składzie którego zasiądzie sędzia delegowany do orzekania w sposób zgodny z warunkami ustawowymi. W tej sprawie tak się nie stało.
Wyrok SN z dnia 25 sierpnia 2021 r., IV KK 152/21
Standard: 63087 (pełna treść orzeczenia)
Każdy Sąd Rzeczypospolitej Polskiej jest zobowiązany gwarantować podsądnym prawo do rzetelnego procesu, wyrażone w art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284, ze zm.). Do dokonywania wykładni jej postanowień powołany został Europejski Trybunał Praw Człowieka (art. 19 Konwencji). To orzecznictwo tego Trybunału (dalej: EKPCz) nadaje ostateczny kształt normatywny postanowieniom Konwencji, doprecyzowując znaczenie i zakres gwarantowanych w niej praw i wolności, w tym prawa do rzetelnego procesu. Europejski Trybunał Praw Człowieka miał już sposobność orzekać o zgodności z art. 6 Konwencji postępowania karnego i wydania prawomocnego wyroku z udziałem sędziego, którego prawidłowość delegowania do orzekania w sądzie wyższej instancji budziła wątpliwości co do zakresu tej delegacji, w tym jej ram czasowych.
W wyroku Richert p. Polsce ETPCz przypomniał, że wyrażenie „sąd ustanowiony ustawą” użyte w art. 6 ust. 1 Konwencji odzwierciedla zasadę praworządności, stanowiącą nieodłączny element systemu ochrony ustanowionego Konwencją i jej Protokołami. „Ustawa” w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji oznacza w szczególności akty prawne regulujące ustanawianie i kompetencje organów wymiaru sprawiedliwości. Jeżeli zatem sąd nie posiada kompetencji do sądzenia oskarżonego zgodnie z przepisami mającymi zastosowanie w myśl prawa krajowego, nie jest „sądem ustanowionym ustawą” w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji, przy czym wyrażenie „ustanowiony ustawą” obejmuje nie tylko podstawę prawną istnienia „sądu” jako takiego, ale także składu orzekającego w poszczególnych sprawach (wyrok ETPCz w sprawie Richert p. Polsce, z dnia 25 października 2011 r., skarga nr 54809/07, pkt 41-43). Stosując ten standard, ETPCz orzekł naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji w tej sprawie w powodu nieprawidłowości delegowania sędziego do orzekania w sądzie wyższej instancji, co skutkowało wznowieniem prawomocnie zakończonego postępowania karnego (wyrok SN z dnia 4 września 2013 r., III KO 58/13).
Podsumowując, podstawowym, wręcz wyjściowym wymogiem zapewnienia oskarżonemu „prawa do sądu właściwego” w rozumieniu art. 6 Konwencji jest prawidłowość delegowania sędziego do orzekania pod względem formalnym i jego zgodność z wymogami ustawowymi. Przy dokonywaniu wykładni art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. konieczne jest uwzględnienie standardu „prawa do sądu ustanowionego ustawą”, wyrażonego w art. 6 Konwencji, w rozumieniu nadanym temu postanowieniu w orzecznictwie ETPCz. Ma to przede wszystkim na celu zrealizowanie zobowiązania wynikającego z art. 1 Konwencji, ale również zapobieżenie wnoszeniu skutecznych skarg do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i narażaniu Polski na ewentualne wydanie przez ten Trybunał orzeczeń stwierdzających naruszenie prawa oskarżonego do rzetelnego procesu.
Wyrok SN z dnia 21 lipca 2021 r., II KK 208/20
Standard: 53909 (pełna treść orzeczenia)
Delegowanie sędziego w oparciu o art. 77 § 1 pkt 1 ustawy z 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. 2020.2072) do wykonywania obowiązków orzeczniczych w innym sądzie na czas pełnienia określonej funkcji (np. prezesa sądu powszechnego jakiegokolwiek rzędu) stanowi rodzaj delegacji nieznanej w polskim systemie prawnym i siłą rzeczy nie wywołuje skutków prawnych; orzeczenia wydane z udziałem tak nieprawidłowo delegowanego sędziego dotknięte są bezwzględnym uchybieniem, o którym mowa w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.
Wykonywanie czynności orzeczniczych przez sędziego niewłaściwie delegowanego sprawiło, że żadną miarą nie mógł mieć zastosowania w niniejszej sprawie art. 47b § 4 u.s.p., ponieważ regulacja ta odnosi się do czynności podejmowanych przez sędziego po zakończeniu wyłącznie prawidłowego delegowania. Przepis ten nie może służyć sanowaniu aktu delegowania sędziego wydanego z oczywistym i rażącym naruszeniem prawa.
Wyrok SN z dnia 25 maja 2021 r., IV KK 70/21
Standard: 53908 (pełna treść orzeczenia)
Sędzia powołany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej do pełnienia urzędu na stanowisku wyższego szczebla nie jest sędzią uprawnionym na podstawie art. 47b ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych do rozpoznawania spraw w dotychczasowym miejscu służbowym po dniu powołania i bez delegacji, o której mowa w art. 77 § 1 pkt. 1 tej ustawy.
Uchwała SN z dnia 13 marca 2020 r., III CZP 68/19
Standard: 44850 (pełna treść orzeczenia)
Skład sądu, w którym uczestniczył sędzia sądu okręgowego delegowany przez prezesa sądu apelacyjnego na podstawie art. 77 § 9 ustawy z dnia 21 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 133 ze zm.) do pełnienia obowiązków sędziego w sądzie apelacyjnym w określonym dniu, a następnie - po odroczeniu ogłoszenia orzeczenia w sprawie rozpoznanej z jego udziałem - do pełnienia obowiązków sędziego w tym sądzie w dniu ogłoszenia orzeczenia w tej sprawie, nie jest sprzeczny z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 k.p.c.).
Uchwała SN z dnia 17 maja 2016 r., III CZP 103/15
Standard: 47881 (pełna treść orzeczenia)
Zgoda kolegium na delegowanie sędziego musi dotyczyć i być poprzedzona rozważeniem imiennie oznaczonej kandydatury konkretnego sędziego. Warunku tego nie spełnia zatem udzielenie przez kolegium generalnego upoważnienia prezesowi sądu okręgowego do delegowania sędziów rejonowych do orzekania w sądzie okręgowym, w konkretnych terminach i w konkretnych sprawach, albowiem brak jest wówczas realizacji podstawowej funkcji kontrolnej decyzji kolegium o wyrażeniu zgody na delegację (zob. wyrok SN z dnia 8 grudnia 2011 r., III KO 67/11; wyrok SN z dnia 12 stycznia 2009 r., II KK 331/08).
Wyrok SN z dnia 2 października 2014 r., V KK 120/14
Standard: 66858 (pełna treść orzeczenia)
Sam fakt, że sędzia miał należytą delegacje na dzień rozprawy odwoławczej, nie oznacza, iż delegacja ta niejako automatycznie rozciąga się także na inne dni, w tym na ten, w którym po odroczeniu wydania wyroku zostaje on wydany, chyba że byłaby to delegacja okresowa obejmująca także ten dzień (por. wyrok SN z dnia 21 października 2010 r., V KK 158/10).
Wszystkie czynności orzecznicze wykonane z udziałem sędziego delegowanego, w tym wydanie i ogłoszenie orzeczenia, muszą nastąpić w okresie delegowania sędziego do orzekania w innym sądzie. Zatem akt delegacji sędziego do innego sądu winien obejmować nie tylko dzień, w którym prowadzona jest rozprawa z jego udziałem, ale również dzień, w którym ogłaszane jest zapadłe w wyniku wcześniejszego rozpoznania sprawy orzeczenie (por. wyroki SN z dnia: 10 czerwca 2010 r., IV KK 422/09 i z 25 listopada 2010 r., V KK 177/10).
Wyrok SN z dnia 14 listopada 2013 r., II KK 61/13
Standard: 35391 (pełna treść orzeczenia)
Przepisy dotyczące delegowania sędziów do orzekania w innym sądzie mają charakter wyjątkowy. Przepisy te stanowią bowiem wyjątek od wskazanego w akcie powołania sędziego, zakresu władzy sądowniczej jaki został mu powierzony w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej przez Prezydenta. Jako przepisy o charakterze wyjątkowym powinny być interpretowane ściśle. Nie można ze względów praktycznych stosować ich w sposób dowolny. Dotyczy to także sytuacji, w której delegacja prezesa sądu, nawet wydana za zgodą kolegium, nie obejmowała wszystkich terminów rozpraw, a następnie została wydana niejako wstecz, co stanowiło próbę konwalidacji zaistniałej sytuacji. Podzielić należy w tym zakresie argumentację przedstawioną w uzasadnieniu wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który stwierdził naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Wyrok SN z dnia 4 września 2013 r., III KO 58/13
Standard: 53913 (pełna treść orzeczenia)
W myśl art. 77 § 10 tej ustawy, aktu delegowania nie dołącza się do akt spraw sądowych. Brak aktu delegacji w aktach nie oznacza więc niewypełnienia wymogu z art. 77 § 1 (delegacja „ministerialna”) albo § 9 (delegacja „prezesowska”). To oczywiste zapatrywanie było już wcześniej wyrażane w judykaturze (zob. postanowienia SN: z dnia 17 czerwca 2003 r., V KK 138/02, z dnia 3 czerwca 2008 r., V KK 175/08, z dnia 16 listopada 2010 r., III KK 358/10).
Postanowienie SN z dnia 18 czerwca 2013 r., V KK 23/13
Standard: 66859 (pełna treść orzeczenia)
Równoczesne delegowanie sędziego, na podstawie art. 77 § 8 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zmianami), do więcej niż jednego sądu równorzędnego lub niższego – aczkolwiek może niekiedy utrudnić wykonywanie obowiązków delegowanego sędziego – nie stanowi naruszenia tego przepisu.
Uchwała SN z dnia 17 lipca 2012 r., I KZP 13/12
Standard: 42080 (pełna treść orzeczenia)
Udział sędziego innego sądu, delegowanego do orzekania przez prezesa sądu apelacyjnego, w wydaniu wyroku po upływie czasu delegacji powoduje, że skład sądu jest sprzeczny z prawem.
Wyrok SN z dnia 11 lipca 2012 r., II CSK 717/11
Standard: 65705 (pełna treść orzeczenia)
Delegowanie sędziego przez prezesa sądu apelacyjnego – na podstawie art. 77 § 8 i 9 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) – do pełnienia obowiązków w innym sądzie nie upoważnia tego sędziego do ogłoszenia, po upływie okresu delegacji, wyroku wydanego z jego udziałem.
Delegacja nie powinna być rozumiana jako upoważnienie do wzięcia udziału w określonej sprawie lub innej czynności jurysdykcyjnej; oznacza poszerzenie władzy sędziego na określony czas w określonym sądzie, we wszystkich sprawach wynikających z właściwości rzeczowej i miejscowej tego sądu. W tej sytuacji uzasadnione jest stanowisko, że delegowanie sędziego do pełnienia obowiązków w innym sądzie nie upoważnia tego sędziego do ogłoszenia po upływie okresu delegacji - wyroku wydanego z jego udziałem.
Uchwała SN z dnia 24 maja 2012 r., III CZP 77/11
Standard: 53025 (pełna treść orzeczenia)
W kwestii nieważności postępowania cywilnego z uwagi na udział w składzie sądu sędziego, który został tam delegowany – Trybunał zauważa, że krajowa praktyka w tym względzie ewoluowała wraz z upływem czasu. Sąd Najwyższy w swoich wcześniejszych orzeczeniach (II UKN 366/00 i III SK 26/04) przyjął pogląd, że w tego rodzaju sprawach decyzja o delegowaniu danego sędziego powinna zostać włączona do akt sprawy, co umożliwiłoby zbadanie przez sąd wyższej instancji jakiegokolwiek argumentu odnoszącego się do ważności postępowania. W swojej późniejszej praktyce, począwszy od orzeczenia z dnia 20 lipca 2007 roku (nr I CSK 201/07), Sąd Najwyższy zmienił swoje podejście do tego zagadnienia, uznając, że przepisy prawa nie przewidują takiego wymogu. Sąd Najwyższy zauważył ponadto, że sądy wyższej instancji nie muszą automatycznie badać zgodności delegowania z obowiązującymi zasadami w każdej rozpoznawanej przez nie sprawie, lecz jedynie w tych sprawach, gdzie wątpliwości dotyczące prawidłowości delegowania zostały podniesione przez strony lub dostrzeżone przez sam sąd.
Trybunał przypomina, że to przede wszystkim w kompetencji władz krajowych, w szczególności zaś sądów, leży rozstrzyganie problemów związanych z wykładnią ustawodawstwa krajowego (patrz Brualla Gómez de la Torre przeciwko Hiszpanii, 19 grudnia 1997, § 31, RJD 1997-VIII; Waite i Kennedy przeciwko Niemcom [GC], nr 26083/94, § 54, ECHR 1999-I; oraz Nejdet Şahin i Perihan Şahin przeciwko Turcji [GC], nr 13279/05, § 49, 20 października 2011). Trybunał nie stwierdza niczego niewłaściwego w opisanej wyżej ewolucji praktyki krajowej w kierunku, jak się wydaje, bardziej restrykcyjnego podejścia. Trybunał zauważa, że zgodnie ze stosowaną ostatnio praktyką nie było prawnego obowiązku włączania decyzji o delegowaniu sędziego do akt sprawy, w rozpatrywaniu której sędzia ten uczestniczył. Z drugiej jednak strony Trybunał zauważa, że sądy krajowe miały obowiązek badania zgodności delegowania z obowiązującymi zasadami w przypadku zgłoszenia przez stronę postępowania uzasadnionych zarzutów w tym względzie.
Odnośnie do twierdzenia skarżącej, że Minister Sprawiedliwości nie może przenieść uprawnienia do delegowania sędziów na Sekretarza lub Podsekretarza Stanu, Trybunał uznaje, że jej argumenty są nie do utrzymania, pozostając w sprzeczności z uchwałą pełnego składu Sądu Najwyższego przyjętą w dniu 14 listopada 2007 roku, która następnie została potwierdzona przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 15 stycznia 2009 roku. Sam Trybunał Praw Człowieka, w orzeczeniu wydanym w sprawie Wieczorek rozważał uchwałę Sądu Najwyższego, uznając, że stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy było w pełni zgodne z zasadą poszanowania sędziowskiej niezawisłości oraz rozdziału władzy sądowniczej i wykonawczej. Trybunał potwierdza taki punkt widzenia w przedmiotowej sprawie i stwierdza, że stanowisko sądów krajowych odnośnie do delegowania sędziego za jego zgodą do innego sądu przez Ministra Sprawiedliwości albo Sekretarza lub Podsekretarza Stanu pozostaje w zgodzie z wymogami Artykułu 6 ust. 1 Konwencji.
Dryzek przeciwko Polsce (Skarga nr 12285/09)
Standard: 39429
Jeżeli wydanie wyroku i jego ogłoszenie następuje w innym dniu niż określony w delegacji sędziego do sądu okręgowego, skład sądu orzekającego jest sprzeczny z przepisami i powoduje nieważność postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.).
Przepisy Prawa o ustroju sądów powszechnych regulujące delegowanie sędziego do pełnienia obowiązków poza jego siedzibę mają charakter gwarancyjny zarówno ze względu na zasady sprawowania przez sędziego wymiaru sprawiedliwości, jak i prawo strony do rozpatrzenia sprawy przez właściwy sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Stanowią wyjątek od zasady wykonywania przez sędziego władzy sądowniczej w sądzie, w którym ma on swoje miejsce służbowe (art. 55 § 3 Pr.u.s.p.).
Delegowanie sędziego „do orzekania” obejmuje uczestniczenie w rozprawie, naradzie, wydaniu i ogłoszeniu wyroku lub postanowienia rozstrzygającego co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym, do którego na podstawie art. 361 k.p.c. mają zastosowanie przepisy o wyroku (wyroki SN z dnia 21 czerwca 2006 r., I CSK 87/06 i z dnia 17 kwietnia 2008 r., I CSK 500/07).
Postanowienie SN z dnia 9 grudnia 2010 r., IV CSK 193/10
Standard: 53395 (pełna treść orzeczenia)
Wszystkie czynności orzecznicze wykonane z udziałem sędziego delegowanego, w tym wydanie i ogłoszenie orzeczenia, muszą nastąpić w okresie delegowania sędziego do orzekania w innym sądzie.
Wyrok SN z dnia 10 czerwca 2010 r., IV KK 422/09
Standard: 42401 (pełna treść orzeczenia)
Udział w sprawie i w wydaniu orzeczenia przed dniem 22 stycznia 2009 r. sędziego, który w tym czasie był jednocześnie delegowany przez Ministra Sprawiedliwości do czynności administracyjnych w Ministerstwie Sprawiedliwości (art. 77 § 1 pkt 2 u.s.p.) i wykonywał swe obowiązki orzecznicze w wymiarze określonym przez Ministra Sprawiedliwości, stosownie do § 3 rozporządzenia z dnia 13 lutego 2008 r. w sprawie delegowania sędziów do Ministerstwa Sprawiedliwości i Krajowego Centrum Szkoleń Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury oraz świadczeń przysługujących sędziom delegowanym poza stałe miejsce służby (Dz.U. Nr 30, poz. 185), łącząc je z funkcją urzędniczą w ramach tej delegacji, nie stanowi sam w sobie naruszenia prawa, które mogłoby skutkować uchyleniem wyroku z powodu łączenia funkcji orzekania z wykonywaniem czynności administracyjnych wynikających z takiej delegacji.
Postanowienie SN z dnia 10 grudnia 2009 r., I KZP 27/09
Standard: 42734 (pełna treść orzeczenia)
Sędzia sądu rejonowego delegowany do pełnienia obowiązków sędziego sądu okręgowego w celu uzupełnienia składu orzekającego w oznaczonym dniu, w razie odroczenia publikacji wyroku, nie jest uprawniony do udziału w terminie publikacyjnym, w otwarciu zamkniętej rozprawy na nowo, wydaniu postanowienia w trybie art. 390 § 1 k.p.c. i odroczeniu rozpoznania sprawy.
Sędzia A. Ł. została delegowana do pełnienia obowiązków sędziego Sądu Okręgowego w W. jedynie w dniu 3 marca 2009 r. Nie była zatem uprawniona do udziału w czynnościach Sądu Okręgowego w dniu 13 marca 2009 r., polegających na otwarciu zamkniętej rozprawy na nowo, przeprowadzeniu jej, odroczeniu i wydaniu postanowienia w trybie art. 390 § 1 k.p.c. Mogłaby brać w nich udział tylko wtedy, gdyby została delegowana do pełnienia obowiązków sędziego Sądu Okręgowego w W. również w dniu 13 marca 2009 r. Natomiast w braku takiej delegacji, Sąd Okręgowy powinien zamkniętą rozprawę otworzyć na nowo i przeprowadzić dalsze czynności procesowe w innym składzie, już bez udziału sędzi A. L., nie odnosił się do nich bowiem warunek bezpośredniości przewidziany w art. 323 k.p.c.
W konsekwencji, trzeba stwierdzić, że czynności procesowe w dniu 13 marca 2009 r. zostały podjęte przez Sąd Okręgowy w składzie sprzecznym z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 k.p.c.).
Postanowienie SN z dnia 19 sierpnia 2009 r., III CZP 48/09
Standard: 65698 (pełna treść orzeczenia)
Brak w aktach sprawy dokumentu delegowania sędziego do pełnienia obowiązków w innym sądzie nie oznacza nieważności postępowania w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c.
Wyrok SN z dnia 24 czerwca 2009 r., II PK 286/08
Standard: 60617 (pełna treść orzeczenia)
W procesie delegowania sędziego sądu wojskowego do pełnienia obowiązków sędziowskich lub wykonywania czynności administracyjnych w innym sądzie (albo w Departamencie Sądów Wojskowych Ministerstwa Sprawiedliwości), pozycja Ministra Sprawiedliwości i Ministra Obrony Narodowej nie jest równorzędna.
Wady procesu delegacji sędziego sądu wojskowego mają różny skutek, w zależności od tego, na jakim etapie decyzyjnym występują. Te z nich, które dotyczą decyzji podejmowanej przez Ministra Sprawiedliwości, na ogół, skutkują nienależytą obsadą sądu, gdyż w wyniku ich zaistnienia, sędzia faktycznie nie uzyskuje upoważnienia do orzekania w innym sądzie niż ten, który wskazany został w jego akcie nominacyjnym (i tym samym jest jedynym, do orzekania w którym ten sędzia jest upoważniony). Taki sam skutek będzie miał brak zgody sędziego sądu wojskowego na delegację trwającą ponad 3 miesiące. Natomiast wady zaistniałe w procesie podejmowania decyzji przez Ministra Obrony Narodowej powodują, że sędzia nie uzyskuje zgody na zmianę miejsca pełnienia służby wojskowej. W tym ostatnim zatem wypadku, nie mogą one spowodować skutku określonego w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.
Postanowienie SN z dnia 19 maja 2009 r., II KK 169/08
Standard: 42463 (pełna treść orzeczenia)
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, instytucja delegowania sędziego przez Ministra Sprawiedliwości lub prezesa sądu stanowi czasowe odstępstwo od prawnej zasady związania sędziego z miejscem służbowym jego urzędowania i sprawowania władzy sądowniczej. Regulacja o delegowaniu sędziego do pełnienia obowiązków poza jego siedzibą ma charakter wyjątkowy w świetle konstytucyjnych gwarancji niezawisłości sędziowskiej. Nie jest to jednak pozbawienie sędziego miejsca służbowego. Przez czynność delegowania sędzia nie zostaje pozbawiony urzędu, lecz jedynie wykonuje czynności wskazane w akcie delegowania w odpowiedniej jednostce. Jego status wynikający z powołania na stanowisko sędziego przez Prezydenta nie ulega zmianie.
Z analizy istoty delegowania wynika, że nie odnosi się ona do zasady nieusuwalności i nieprzenoszalności sędziów. Jest to konstrukcja inna niż przenoszenie sędziów i nie powoduje utraty przez sędziego stanowiska, nie pozbawia go również jego siedziby.
Delegowanie ma charakter czasowy i jest instytucją wyjątkową. Z analizy art. 180 ust. 2 i 5 Konstytucji, prowadzonej przez Trybunał w kontekście zarzutów wnioskodawcy, wynika, że gwarancje tam zawarte dotyczą przenoszenia sędziów. Rozpatrywanie kwestii delegowania w odniesieniu do wzorców kontroli dotyczących nieusuwalności i nieprzenoszalności sędziów Trybunał Konstytucyjny uważa za nieadekwatne. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że art. 77 § 1-3a u.s.p. nie jest niezgodny z art. 180 ust. 2 Konstytucji. Art. 77 § 7a i 7b u.s.p. nie jest niezgodny z art. 180 ust. 2 Konstytucji.
Przyznanie Ministrowi Sprawiedliwości kompetencji do delegowania sędziów za ich zgodą do wykonywania czynności sędziego w innym sądzie lub czynności administracyjnych nie narusza tego aspektu zasady podziału władzy, który akcentuje separację władz z uwagi na ich "minimum wyłączności kompetencyjnej". Uzyskując uprawnienie do delegowania sędziów, Minister nie otrzymał instrumentu, który dawałby władzy wykonawczej prawo do rozstrzygania indywidualnych spraw typu sądowego lub wiążącego wpływania na rozstrzyganie takich spraw. W tym aspekcie art. 10 ust. 1 i art. 173 Konstytucji nie zostały naruszone.
Trybunał Konstytucyjny wskazywał w swoim orzecznictwie, że naruszenie równowagi między dwiema władzami mogłoby wystąpić na przykład w razie: 1) wpływania przez Ministra Sprawiedliwości na funkcje orzecznicze sądów i trybunałów za pomocą delegowania i swobodnego odwoływania z delegowania, jeśli od tego uzależniona była jakość i sposób wykonywania funkcji orzeczniczych; 2) naruszenia w wyniku stosowania delegowania w poważnym stopniu sprawności i rzetelności wymiaru sprawiedliwości; 3) oddziaływania na niezawisłość sędziów i niezależność sądów za pomocą delegowania w zakresie, w jakim uzależniona jest liczba zatrudnionych i aktywnych sędziów od zakresu zadań sądów (por. wyrok z 9 listopada 2005 r., sygn. Kp 2/05).
Praca sędziego jest służbą pełnioną w interesie wymiaru sprawiedliwości i ochrony praw i wolności obywateli. Dlatego ustawodawca winien przewidywać taki system delegowania sędziów, aby przede wszystkim zagwarantować prawo obywatela do sądu (art. 45 Konstytucji), zwłaszcza prawo uzyskania wyroku sądowego w rozsądnym terminie, któremu to zadaniu służyć ma organizacja wymiaru sprawiedliwości. Trybunał Konstytucyjny podkreśla jednak, że stworzenie sprawnego i efektywnego mechanizmu delegowania sędziów pozostaje w gestii ustawodawcy.
Delegowanie sędziego za jego zgodą do wykonywania czynności orzeczniczych w innych sądach i Sądzie Najwyższym jest zgodne z art. 10 ust. 1 i art. 173 Konstytucji. Nie narusza ono zasady podziału i równowagi władzy oraz niezależności i odrębności sądów.
Delegowanie sędziego do wykonywania czynności administracyjnych pozwala wesprzeć na określony czas inne segmenty wymiaru sprawiedliwości, zapewniając im rzetelność i sprawność działania. Minister Sprawiedliwości, rozlegle wykorzystując instytucję delegowania sędziów, którzy zgadzają się na tę formę przeniesienia podczas pełnienia obowiązków służbowych, może wpływać niekorzystnie na kondycję całego wymiaru sprawiedliwości i przez to nadmiernie ingerować w funkcjonowanie władzy sądowniczej. Korzystanie z propozycji ministra przez wielu sędziów może w skali kraju osłabić sprawność wymiaru sprawiedliwości i wpływać limitująco na prawo do rozpatrzenia sprawy przez sąd bez zbędnej zwłoki (art. 45 ust. 1 Konstytucji).
Praktykowanie delegowania sędziów na stanowiska administracyjne, nawet za ich zgodą, może, niezależnie od intencji, grozić sprawnemu funkcjonowaniu sądów. Sędziowie delegowani do pracy w Ministerstwie Sprawiedliwości pracują na stanowiskach, które są usytuowane w urzędniczej strukturze administracji i wchodzą w skład systemu administracji, z podległością służbową i hierarchicznym podporządkowaniem.
Trybunał Konstytucyjny stoi na stanowisku, że o ile praktyka oddelegowania sędziów do różnego rodzaju funkcji w administracji rządowej, w szczególności zatrudniania ich w strukturach Ministerstwa Sprawiedliwości może wywoływać pewien niepokój (zwłaszcza przy dużej skali takiego zjawiska), to nie może stanowić jednak decydującego argumentu na rzecz uznania niekonstytucyjności kompetencji Ministra Sprawiedliwości do delegowania sędziów - za ich zgodą - do wykonywania czynności administracyjnych w sądach powszechnych, Ministerstwie Sprawiedliwości oraz jednostkach podległych Ministrowi Sprawiedliwości, a także w instytucjach i organizacjach publicznych.
Łączenie przez sędziego funkcji orzeczniczych z wykonywaniem czynności administracyjnych, na podstawie delegowania do Ministerstwa Sprawiedliwości i jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Sprawiedliwości jest niezgodne z zasadą podziału i równowagi władzy. Narusza też niezależność sądów, gdyż powoduje zacieranie się różnicy między wykonywaniem wymiaru sprawiedliwości a pracą na rzecz władzy wykonawczej. Jest to zaś niezgodne ze standardami demokratycznego państwa prawnego. Sędzia delegowany do Ministerstwa Sprawiedliwości powinien na czas wykonywania obowiązków w Ministerstwie utracić możliwość orzekania (ewentualnie powinien zostać przewidziany specjalny tryb urlopowania delegowanego sędziego). Jest to problem rażący w sytuacji, gdy delegowany do ministerstwa sędzia wchodzi w skład "służby nadzoru" i za jego pośrednictwem minister sprawuje nadzór nad działalnością administracyjną sądów (art. 9 u.s.p.). Instytucja ta powinna być ukształtowana w ten sposób, aby okres pracy w służbie nadzoru liczył się zarazem do okresu pracy na stanowisku sędziego lub prokuratora, który jest wymagany do ubiegania się o kolejne stanowiska sędziowskie.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że decyzje o delegowaniu, jeżeli nie są powierzone z samej istoty sądom, powinny podlegać przynajmniej następczemu zaskarżeniu do sądu. Żaden inny organ władzy publicznej nie może mieć kompetencji do podejmowania rozstrzygnięć w tym zakresie. W szczególności rozstrzygnięcia te są pozostawione poza zakresem działania władzy wykonawczej, co zasadniczo redukuje zagrożenia zasady niezawisłości sędziowskiej. Oznacza to wykluczenie oddania ostatecznych decyzji w sprawach przeniesienia w gestię organów władzy wykonawczej.
Wyrok TK z dnia 15 stycznia 2009 r., K 45/07
Standard: 2789 (pełna treść orzeczenia)
Brak w aktach sprawy dokumentu wskazującego na to, że delegowany do sądu okręgowego sędzia sądu rejonowego, który orzekał w sądzie okręgowym w pierwszej instancji, został uprzednio upoważniony do przewodniczenia sądowi okręgowemu, nie stanowi wystarczającej podstawy do stwierdzenia z urzędu przez sąd odwoławczy nieważności postępowania z powodu sprzeczności składu sądu pierwszej instancji z ustawą.
Wyrok SN z dnia 13 marca 2008 r., III CSK 337/07
Standard: 65706 (pełna treść orzeczenia)
Skoro w myśl uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2007r., BSA I-4110-5/07, ustawowe uprawnienie Ministra Sprawiedliwości do delegowania sędziego do pełnienia obowiązków sędziowskich w innym sądzie może być, w jego zastępstwie albo z jego upoważnienia, na podstawie art. 37 ust. 1 lub 5 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 199 ze zm.) wykonywane tylko przez sekretarza stanu albo przez podsekretarza stanu, to należy przyjąć, że gdy chodzi o takie delegowanie sędziego sądu wojskowego, możliwość ta odnosi się odpowiednio również do uprawnienia Ministra Obrony Narodowej co do porozumiewania się w tym przedmiocie z Ministrem Sprawiedliwości, o którym mowa w art. 26 § 1 i 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz. U. z 2007 r. Nr 226, poz. 1676 ze zm.).
2. Dyrektor Departamentu Kadr i Szkolnictwa Wojskowego Ministerstwa Obrony Narodowej nie może skutecznie realizować uprawnień Ministra Obrony Narodowej, wynikających z treści art. 26 § 1 i 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz. U. z 2007 r. Nr 226, poz. 1676 ze zm.) nawet w sytuacji, w której dysponuje stosownym upoważnieniem tegoż Ministra wydanym na podstawie art. 268a k.p.a.
Wyrok SN z dnia 23 listopada 2007 r., WA 46/07
Standard: 42616 (pełna treść orzeczenia)
Ustawowe uprawnienie Ministra Sprawiedliwości do delegowania sędziego do pełnienia obowiązków sędziego w innym sądzie (art. 77 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) może być w jego zastępstwie (art. 37 ust. 5 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów, tj. Dz. U. z 2003 r., Nr 24, poz. 199 ze zm.) albo z jego upoważnienia (art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów, tj. Dz. U. z 2003 r., Nr 24, poz. 199 ze zm.) wykonywane przez sekretarza stanu lub podsekretarza stanu.
Uchwała SN z dnia 14 listopada 2007 r., BSA I-4110-5/07
Standard: 42625 (pełna treść orzeczenia)
Sąd był nienależycie obsadzony w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k., jeżeli w jego składzie orzekał sędzia sądu rejonowego, na którego delegowanie do pełnienia obowiązków sędziego na obszarze właściwości tego samego sądu okręgowego, prezes sądu okręgowego nie uzyskał zgody kolegium sądu dotyczącej imiennie tego sędziego.
Wyrok SN z dnia 22 sierpnia 2007 r., III KK 197/07
Standard: 42603 (pełna treść orzeczenia)
Uprawnienie do delegowania sędziego do pełnienia obowiązków sędziego w innym sądzie (art. 77 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) przysługuje wyłącznie Ministrowi Sprawiedliwości i nie może być przenoszone na inne osoby. Tylko w razie nieobsadzenia stanowiska Ministra Sprawiedliwości lub jego czasowej niezdolności do wykonywania obowiązków, uprawnienie to może wykonać Prezes Rady Ministrów lub inny wskazany przez Prezesa Rady Ministrów członek Rady Ministrów (art. 36 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów, jedn. tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 24, poz. 199 ze zm.).
Uchwała SN z dnia 17 lipca 2007 r., III CZP 81/07
Standard: 54646 (pełna treść orzeczenia)
Nieważność postępowania zachodzi (art. 379 pkt 4 k.p.c.), gdy w sądzie okręgowym w pierwszej instancji w składzie jednego sędziego orzekał sędzia sądu rejonowego delegowany na podstawie art. 77 § 8 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.), któremu Minister Sprawiedliwości nie przyznał prawa przewodniczenia (art. 46 § 1 tego Prawa).
Wyrok SN z dnia 14 kwietnia 2004 r., III SK 26/04
Standard: 65697 (pełna treść orzeczenia)
Delegowanie sędziego przez Ministra Sprawiedliwości do pełnienia obowiązków w innym sądzie wymaga oznaczenia okresu, w którym ten sędzia ma wykonywać różnego rodzaju czynności przypadające na niego w danym czasie w tym innym sądzie i nie może dotyczyć tylko pojedynczych dni.
Postanowienie SN z dnia 26 lutego 1993 r., I KZP 42/92
Standard: 38714 (pełna treść orzeczenia)
Asesor sądowy nie może być delegowany do czasowego pełnienia obowiązków sędziego w sądzie wojewódzkim celem zastąpienia sędziego sądu wojewódzkiego w składzie sądzącym tego sądu.
Uchwała SN z dnia 10 lutego 1987 r., III PZP 84/86
Standard: 39428 (pełna treść orzeczenia)