Przedawnienie prawa do ściągnięcia zasądzonych kosztów (art. 641 k.p.k.)

Art. 641 k.p.k. stanowi jednoznacznie, że prawo do ściągnięcia zasądzonych kosztów przedawnia się z upływem 3 lat od dnia, kiedy należało je uiścić. Oznacza to zatem, że przewidziany w tym przepisie termin przedawnienia do dochodzenia zasądzonych kosztów procesu odnosi się zarówno do możliwości egzekwowania ich przez Skarb Państwa, jak i strony, na rzecz których je zasądzono. W orzecznictwie przyjmuje się, że termin ten liczy się od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie, a jeżeli nie określono w nim wysokości tych kosztów – od daty uprawomocnienia się postanowienia ustalającego wysokość tych kosztów, wydanego na podstawie art. 626§2 k.p.k. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 1975 r., VI KZP 30/75).

W piśmiennictwie proponuje się, aby w celu przeciwdziałania odwlekaniu wydawania postanowień ustalających wysokość kosztów i tym samym odsuwaniu upływu terminu przedawnienia, w drodze analogii do art. 118 k.c., uznać, że koszty procesu przedawniają się definitywnie z upływem 10 lat od uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie

Postanowienie SN z dnia 21 lipca 2016 r., WZ 13/16

Standard: 71790 (pełna treść orzeczenia)

W sytuacji, gdy nie nastąpi ściągnięcie kosztów procesu karnego w ciągu 3 lat od dnia, w którym należało je uiścić (art. 641 k.p.k.), postępowanie wykonawcze w tym zakresie należy umorzyć na podstawie art. 15 § 1 k.k.w., wobec stwierdzenia przyczyny wyłączającej to postępowanie.

Artykuł 641 k.p.k. stanowi jednoznacznie, że prawo do ściągnięcia zasądzonych kosztów procesu przedawnia się z upływem 3 lat od dnia, kiedy należało je uiścić. Oznacza to zatem, że przewidziany w tym przepisie termin przedawnienia prawa do dochodzenia zasądzonych kosztów procesu odnosi się zarówno do możliwości egzekwowania ich przez Skarb Państwa, jak i strony, na rzecz których je zasądzono (vide: SN w uchwale z dnia 20 listopada 1975 r., VI KZP 30/75). Bezprzedmiotowe byłoby zatem dalsze „utrzymywanie” trwania procesu wykonawczego prowadzonego z urzędu, w sytuacji, gdy żaden z wierzycieli nie może już podejmować żadnych skutecznych działań egzekucyjnych. W ramach prowadzonej wykładni językowej, przede wszystkim jednak zwrócić należy uwagę na to, że art. 116 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych przewiduje przedawnienie roszczenia Skarbu Państwa o uiszczenie kosztów sądowych, gdy tymczasem art. 641 k.p.k. wskazuje na to, iż przedawnieniu ulega prawo do ściągnięcia zasądzonych kosztów.

Zapis z ustawy o kosztach sądowych rzeczywiście wskazuje, że przedawnia się możność żądania przez Skarb Państwa od dłużnika zapłaty należności sądowych. Tymczasem Kodeks postępowania karnego odwołuje się do „prawa do ściągania” należności, a więc zamyka definitywnie jakąkolwiek możliwość dochodzenia zapłaty kosztów, nawet opartą na dobrowolnym uiszczeniu ich przez zobowiązanego.

Gdyby nadając prymat zasadzie „jednolitości prawa” przyjąć, iż w jednakowy sposób należy prowadzić postępowania w przypadku egzekucji kosztów zasądzonych w procesie cywilnym i karnym, to art. 641 k.p.k. w ogóle byłby zbędny, gdyż upływ terminów przedawnienia roszczeń Skarbu Państwa uregulowany został w art. 116 (dawniej art. 25 ust. 1) ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Skoro zatem procedura karna nie odsyła do tych przepisów, ale wprowadza w art. 641 k.p.k. własne uregulowanie, należy to traktować jako podkreślenie autonomiczności procesu karnego w tym zakresie.

Uchwała SN z dnia 9 czerwca 2006 r., I KZP 12/06

Standard: 22248 (pełna treść orzeczenia)