Klauzula salwatoryjna a norma z art. 58 § 3 in fine k.c.

Klauzula salwatoryjna ma na celu utrzymanie w mocy umowy w przypadku nieważności poszczególnych jej postanowień. Innymi słowy, klauzula ta świadczy ‎o zgodnej woli stron utrzymania umowy w mocy nawet w przypadku jej częściowej nieważności, nie przesądza jednak o skutku wynikającym z art. 58 § 3 k.c. Jeżeli natomiast umowa jest nieważna w całości, klauzula salwatoryjna nie może mieć ‎w ogóle zastosowania, gdyż wola stron wyrażona w umowie nie może wpływać na ważność umowy, jeżeli zachodzą okoliczności wymienione w art. 58 § 1 lub 2 k.c. Rozważenie, czy zachodzi sytuacja określona w art. 58 § 3 in fine k.c., jest dokonywane in casu.

Wyrok SN z dnia 26 stycznia 2024 r., II CSKP 80/23

Standard: 79545 (pełna treść orzeczenia)

Cel i funkcja klauzuli salwatoryjnej oraz normy zawartej w art. 58 § 3 in fine k.c. są w znacznym stopniu zbieżne ale nie tożsame. Zarówno wymieniona klauzula jak i norma art. 58 § 3 in fine k.c. mają na celu utrzymanie w określonym zakresie w mocy takiej czynności prawnej, której jedynie część dotknięta jest nieważnością.

Celem obu tych instrumentów jest więc zachowanie stabilności łączącego strony stosunku prawnego w możliwym do utrzymania zakresie, tj. wykraczającym poza nieważną część czynności prawnej. Natomiast różnice można dostrzec w odniesieniu do funkcji spełnianych przez klauzulę salwatoryjną oraz przez normę art. 58 § 3 in fine k.c. Ta ostatnia służy badaniu okoliczności towarzyszących dokonywaniu czynności prawnej, a więc okresu poprzedzającego dokonanie tej czynności prawnej, a nadto badaniu oceny wpływy tych okoliczności na samą decyzję stron o dokonaniu tej czynności.

Natomiast zawarta w umowie klauzula salwatoryjna jest wyrazem woli stron ujawnionej najwcześniej w chwili dokonywania czynności prawnej. Klauzula ta nie służy wprost do rozstrzygania o określonym zamiarze stron w przedmiocie samego dokonania czynności prawnej na określonych warunkach, ale świadczy jedynie o ich woli utrzymania w przyszłości w mocy stanowczo dokonanej czynności prawnej oraz określa sposób usunięcia negatywnych następstw późniejszego ujawnienia się prawnie nieskutecznych lub zawierających braki elementów tej czynności prawnej.

Funkcje obu tych instrumentów nie są więc tożsame, a ich wykorzystanie odnosi się do różnych okresów. Ocena zamiaru stron odnośnie do przesłanek ich decyzji samego dokonania czynności prawnej w kontekście unormowania wynikającego z art. 58 § 3 in fine k.c. odnosi się więc co okoliczności istniejących na etapie poprzedzającym moment dokonania czynności prawnej.

Dopiero w konsekwencji pozytywnego przesądzenia o tym, że bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność prawna (obejmująca swym zakresem także klauzulę salwatoryjną) zostałaby dokonana możliwe staje się zadośćuczynienie woli stron wynikającej z treści klauzuli salwatoryjnej, a mianowicie wiążące ukształtowanie treści nowych postanowień, które zastąpią prawnie nieskuteczne lub zawierające braki postanowienia składające się na treść czynności prawnej.

Wyrok SN z dnia 26 stycznia 2006 r., V CSK 81/05

Standard: 22147 (pełna treść orzeczenia)

Zamieszczenie przez strony klauzuli „salwatoryjnej” czyni zbytecznym odwoływanie się przy ocenie ważności umowy do art. 58 § 3 k.c., klauzula ta ma bowiem pierwszeństwo zastosowania przed uregulowaniem przewidzianym w tym przepisie. Inna rzecz, że ocena dokonana według klauzuli „salwatoryjnej” może w poszczególnych przypadkach nie różnić od rezultatu, do którego doprowadziłoby zastosowanie art. 58 § 3 k.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2000 r., V CKN 1029/00, OSNC 2001, nr 6, poz. 83 i uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2001 r., III CZP 55/01, OSNC 2002, nr 7-8, poz. 87).

Wyrok SN z dnia 8 października 2004 r., V CK 670/03

Standard: 22148 (pełna treść orzeczenia)