Odpowiedzialność za długi w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1031 § 2 i art. 1032 k.c.)
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1012 k.c.) Odpowiedzialność za długi spadkowe uwarunkowana treścią złożonego oświadczenia (art. 1031 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Art. 1032 k.c. dotyka istotnej kwestii, a mianowicie kolejności zaspakajania wierzycieli w sytuacji, gdy wartość ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku jest mniejsza niż wysokość zadłużenia. W takim wypadku art. 1032 § 1 k.c. stanowi, że spadkobierca może uwolnić się od odpowiedzialności tylko w wypadku, gdy nie wiedział o istnieniu innych długów. W przeciwnym razie, spadkobierca spłacający tylko niektóre długi ponosi odpowiedzialność za inne długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na dwa aspekty.
Po pierwsze, w Kodeksie cywilnym nie wyjaśniono na czym polega „spłacenie należyte wszystkich długów spadkowych”. W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że spadkobierca powinien wziąć pod uwagę uregulowanie zawarte w art. 1025 i 1026 k.p.c. Oznacza to, że należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne powinny zostać zaspokojone przed roszczeniem z tytułu nakładów na majątek wspólny (art. 1025 § 1 pkt 7 i pkt 10 k.p.c.) – w tym zakresie szerokie rozważania przeprowadził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 października 2012 r., I UK 174/12.
Po drugie, zakres odpowiedzialności z art. 1032 § 1 i § 2 k.c. zależał od wiedzy o istnieniu długu względem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd drugiej instancji przyjął, że w chwili otwarcia spadku wszyscy wnioskodawcy wiedzieli o zadłużeniu z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Ustalenie to jest wiążące dla Sądu Najwyższego. Skarżący zresztą nie wskazywali, że doszło do naruszenia art. 1032 § 2 k.c. Oznacza to, że ewentualne zaspokojenie nakładów nie zwalnia wnioskodawców od zaspokojenia długu wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w pełnej wysokości (art. 1032 § 2 k.c. w związku z art. 1025 § 1 pkt 7 i pkt 10 k.p.c.).
Wyrok SN z dnia 5 września 2018 r., I UK 207/17
Standard: 37729 (pełna treść orzeczenia)
Ograniczenie odpowiedzialności dłużnika – spadkobiercy przyjmującego spadek z dobrodziejstwem inwentarza, może być zastrzeżone w wyroku na podstawie art. 319 k.p.c. bądź w klauzuli wykonalności nadanej przeciwko spadkobiercy na podstawie art.792 k.p.c. (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 7.03.2013 r. V ACa 1007/12).
Celem spisu inwentarza jest ustalenie granic odpowiedzialności spadkobierców za długi spadkowe, co znalazło odzwierciedlenie w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku. Niemniej jednak w dacie nadawania klauzuli wykonalności nie został jeszcze sporządzony spis inwentarza po spadkodawcy, w konsekwencji czego wierzyciel uzyskał tytuł wykonawczy wobec powodów bez ograniczenia ich odpowiedzialności. Dopiero po tym zdarzeniu dokonano spisu inwentarza, w którym stwierdzono, że majątek spadkowy nie przedstawia żadnej wartości. Z powyższego wynika zatem, że egzekucja z majątku powodów wobec ograniczenia ich odpowiedzialności jako spadkobierców, nie może być prowadzona.
Sąd doszedł zatem do przekonania, że nabycie spadku przez powodów z dobrodziejstwem inwentarza z mocy ustawy w sytuacji braku aktywów spadku, stanowi zdarzenie, na skutek którego zobowiązanie nie może być egzekwowane w rozumieniu art. 840 § 1 pkt. 2) k.p.c. W takiej sytuacji ograniczenie odpowiedzialności spadkobierców przybiera rozmiar wyłączenia tej odpowiedzialności, a to z kolei sprawia, że wykonalność tytułu sprzeciwia się prawu.
Sąd w składzie orzekającym w niniejszej sprawie w pełni podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 30 września 1985 r. (III CZP 49/85), że spadkobierca dłużnika, który złożył oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, także w sytuacji po nadaniu przeciwko niemu klauzuli wykonalności, nie może skutecznie żądać ograniczenia klauzuli wykonalności do wartości stanu czynnego spadku (art. 1031 § 2 k.c.), bez względu na to czy dokonano, czy też nie dokonano spisu inwentarza, może on natomiast wytoczyć powództwo przeciwegzekucyjne oparte na przepisie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.
Mając na uwadze powyższe zasadne było uwzględnienie powództwa na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., o czym orzeczono w pkt I wyroku.
Wyrok SR dla m. st. Warszawy z dnia 23 września 2016 r., I C 1185/16
Standard: 5386 (pełna treść orzeczenia)