Koszty egzekucyjne w rozumieniu art. 1025 § 1 pkt 1 k.p.c.

Stosownie do art. 1025 § 1 pkt 1 k.p.c. z kwoty uzyskanej z egzekucji w pierwszej kolejności zaspokajane są koszty egzekucyjne. W zakresie użytego w art. 1025 § 1 pkt 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 stycznia 2019 r. pojęcia „koszty egzekucyjne” mieszczą się zarówno te koszty, które należą się wierzycielowi od dłużnika, jak i te, które od dłużnika powinien pobrać komornik.

Sąd Najwyższy parokrotnie odnosił się do tego problemu. W uzasadnieniu uchwały z dnia 8 marca 2013 r., III CZP 1/13, (OSNC 2013, nr 12, poz. 136) ubocznie wskazał, że egzekwowanie kosztów bezskutecznej egzekucji w ponownym postępowaniu wszczętym na podstawie tego samego tytułu wykonawczego jest dopuszczalne, tak samo jak wszczęcie egzekucji obejmującej wyłącznie koszty takiego postępowania, jeżeli dłużnik dobrowolnie spłacił zadłużenie z wyjątkiem kosztów egzekucji. Koszty te nadal korzystają z uprzywilejowanej kolejności zaspokojenia.

Odmiennie w rozważanej kwestii Sąd Najwyższy wypowiedział się w postanowieniu z dnia 8 listopada 2006 r., III CZP 81/06 (nieopubl.), w którym stwierdził, że w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji do pierwszej kategorii zaspokojenia zalicza się jedynie koszty egzekucji powstałe w tym postępowaniu egzekucyjnym, w którym uzyskano sumę przeznaczoną do podziału. Z tego względu wierzyciel, który nie skierował egzekucji do nieruchomości, a jedynie przyłączył się do podziału sumy uzyskanej z tej egzekucji (art. 1036 k.p.c.), nie może domagać się zaspokojenia kosztów wyłożonych w toku innej egzekucji z nieruchomości, jako kosztów egzekucyjnych, co odnosi się odpowiednio także do należności komornika z tytułu opłat ustalonych w innych egzekucjach.

Pogląd ten Sąd Najwyższy zaaprobował w uchwale z dnia 30 stycznia 2018 r., III CZP 98/17, w odniesieniu do kosztów egzekucyjnych należnych komornikowi i stwierdził, że w pierwszej kategorii zaspokojenia mieszczą się wyłącznie koszty komornika powstałe w tej sprawie egzekucyjnej, w której doszło do wyegzekwowania sumy podlegającej podziałowi. Argumentacja, do której Sąd Najwyższy odwołał się w tej uchwale ma walor uniwersalny dla oceny uprzywilejowania należności z tytułu kosztów należnych tak organowi egzekucyjnemu, jak i wierzycielowi w innym postępowaniu niż to, w którym powstały Należności podlegające zaspokojeniu z sumy uzyskanej z egzekucji są podzielone na dziesięć kategorii, z których każda kolejna jest zaspokajana po całkowitym zaspokojeniu kategorii poprzedniej, a gdyby któraś mieściła się w zakresie dwóch lub więcej kategorii zaspokojenia, to podlega zaspokojeniu w kolejności właściwej dla kategorii wcześniejszej. Należności należące do każdej kategorii zaspokajane są zgodnie z zasadą stosunkowości, z wyjątkiem zaliczonych do kategorii czwartej, piątej i ósmej, w których obowiązuje zasada pierwszeństwa.

Ustalona w art. 1025 § 1 k.p.c. kolejność zaspokojenia poszczególnych należności nie jest przypadkowa. O uprzywilejowaniu pewnych należności względem innych muszą decydować szczególnie ważne względy. W odniesieniu do kosztów egzekucji decyduje o tym konieczność zagwarantowania wierzycielowi i komornikowi, jako organowi egzekucyjnemu, że efektywnie odzyskają te środki, które zostały użyte w celu uzyskania sumy podlegającej podziałowi, o czym świadczy jej wyegzekwowanie. Taki charakter można przypisać wyłącznie kosztom powstałym w tym postępowaniu, w którym doszło do skutecznego zajęcia składników majątkowych dłużnika i uzyskania za nie środków podlegających podziałowi między wierzycieli. Tego rodzaju koszty ponoszą wyłącznie wierzyciele mający status egzekwujących w postępowaniu, w którym sporządzany jest plan podziału sumy uzyskanej w egzekucji. Nie mają jednak takiego charakteru koszty poniesione przez wierzycieli egzekwujących, jak i ewentualnie także innych wierzycieli uczestniczących w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji w innych postępowaniach egzekucyjnych prowadzonych przeciwko dłużnikowi, niezaspokojone w tych innych postępowaniach. Kosztów postępowań egzekucyjnych, których poniesienie – oceniane z perspektywy nowego, skutecznego postępowania – nie przyczyniło się do uzyskania sumy podlegającej podziałowi, nie można traktować tak samo, jak kosztów wyłożonych celowo dla jej uzyskania.

Przyznanie wierzycielowi, który prowadził skutecznie postępowanie przeciwko dłużnikowi najwyższego pierwszeństwa zaspokojenia kosztów tego postępowania pozwala mu mieć pewność, że uzyskana z egzekucji kwota pokryje te koszty i nie zostanie uszczuplona na zaspokojenie innych wierzycieli, którzy mogą przyłączyć się do podziału sumy uzyskanej z egzekucji. Koszty postępowania egzekucyjnego, na które składają się należności komornika, jak i wierzyciela korzystają zatem z pierwszeństwa zaspokojenia jedynie w postępowaniu, w którym powstały i w którym doszło do wyegzekwowania sumy podlegającej podziałowi.

Uchwała SN z dnia 18 stycznia 2019 r., III CZP 54/18

Standard: 22200 (pełna treść orzeczenia)

Koszty egzekucji należne komornikowi sądowemu, ustalone prawomocnym postanowieniem, nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przewidzianego w art. 1025 § 1 pkt 1 k.p.c. w innym postępowaniu egzekucyjnym.

Z uprzywilejowania w zakresie pierwszeństwa zaspokojenia korzystają tylko te koszty postępowania egzekucyjnego (w tym należne komornikowi sądowemu opłaty stosunkowe i wydatki), które zostały wyegzekwowane w sprawie egzekucyjnej, w której było egzekwowane roszczenie pieniężne na rzecz wierzyciela. Potwierdzeniem tej konstatacji są przepisy regulujące podział sumy uzyskanej z egzekucji.

Zgodnie z art. 1025 § 1 pkt 1 k.p.c., z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspakaja się w pierwszej kolejności koszty egzekucyjne. Chodzi tutaj o koszty egzekucyjne powstałe w sprawie, w której został sporządzony plan podziału i które spowodowały podjęcie czynności egzekucyjnych, prowadzących do uzyskania sumy podlegającej podziałowi.

Koszty postępowania egzekucyjnego mają charakter akcesoryjny w stosunku do egzekwowanego świadczenia. Uprzywilejowanie kosztów postępowania egzekucyjnego w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji, ustawodawca łączy z efektywnością egzekucji świadczenia pieniężnego na rzecz wierzyciela, w następstwie czynności egzekucyjnych, które wygenerowały te koszty, co jest szczególnie eksponowane w art. 49 ust. 1 i 1a u.k.s.e. Inaczej rzecz ujmując, koszty egzekucyjne korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia, wtedy, gdy są pokrywane z sum wyegzekwowanych w postępowaniu egzekucyjnym, w którym te koszty powstały. W konsekwencji, o przywileju egzekucyjnym nie decyduje stosowana przez ustawodawcę nazwa na określenie kosztów egzekucyjnych należnych wierzycielowi i komornikowi sądowemu, lecz sposób ich egzekwowania, tj. wraz z egzekwowanym na rzecz wierzyciela świadczeniem pieniężnym określonym w tytule wykonawczym.

W sprawie, w której postępowanie egzekucyjne zostało umorzone na wniosek wierzyciela nie jest już egzekwowane na jego rzecz to świadczenie, a zatem komornik sądowy nie ma już substratu, z którego mógłby ściągnąć opłatę stosunkową. Należy zauważyć, że przepisy dotyczące kosztów egzekucyjnych należnych komornikowi w sprawach o świadczenie pieniężne są bardziej restrykcyjne od przepisów regulujących koszty postępowania egzekucyjnego należne wierzycielowi. Mianowicie, komornik może je pobierać proporcjonalnie do wyegzekwowanego świadczenia, czyli jeśli nie wyegzekwuje świadczenia w jakiejkolwiek części, to nie jest uprawniony do ściągnięcie opłaty stosunkowej. Natomiast w odniesieniu do wierzyciela może się zdarzyć, że wyegzekwowana kwota, ze względu na jej wysokość, zostanie w całości zaliczona na poczet poniesionych przez niego kosztów egzekucyjnych (art. 1025 § 1 pkt 1 k.p.c.).

Egzekucja ograniczona do kosztów egzekucyjnych należnych komornikowi sądowemu jest prowadzona na podstawie innego tytułu, niż będący podstawą wszczęcia postępowania egzekucyjnego, w którym koszty te powstały. Wówczas odpada uzasadnienie dla uprzywilejowanego traktowania kosztów postępowania egzekucyjnego, których poniesienie, z perspektywy nowego postępowania, nie przyczyniło się do uzyskania sumy podlegającej podziałowi.

Oczywiście, tzw. nowe koszty egzekucyjne, czyli powstałe w związku z egzekucją tzw. starych kosztów postępowania egzekucyjnego (ustalonych prawomocnie w innym postępowaniu egzekucyjnym, w którym jednak nie zostały wyegzekwowane), będą korzystały z pierwszeństwa zaspokojenia przy podziale sumy uzyskanej z egzekucji na zasadach ogólnych (art. 1025 § 1 pkt 1 k.p.c.).

Z art. 46 ust. 2 u.k.s.e. wynika, że do wartości egzekwowanego świadczenia, stanowiącej podstawę ustalenia opłaty, nie wlicza się kosztów toczącego się postępowania egzekucyjnego, a zatem a contrario do wartości egzekwowanego świadczenia wlicza się egzekwowane samodzielnie koszty postępowania egzekucyjnego ustalone w innym postępowaniu egzekucyjnym. Rzecz jasna, w celu wyegzekwowania kosztów egzekucyjnych powstałych w ramach innego postępowania egzekucyjnego zakończonego jego umorzeniem, mogą powstać również wydatki, o których stanowi art. 39 ust. 1 u.k.s.e, jako element kosztów egzekucyjnych należnych komornikowi sądowemu.

Uchwała SN z dnia 30 stycznia 2018 r., III CZP 98/17

Standard: 22202 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy