Teorie obojętności i manifestacji przy rozgraniczeniu zamiaru ewentualnego od nieumyślności

O teorii obojętności woli wypowiadał się już Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z 8 sierpnia 2012 r., II AKa 210/12, Lex nr 1216437 podkreślając, że „Sprawca działa z zamiarem ewentualnym popełnienia przestępstwa wtedy, gdy ma on świadomość nastąpienia skutku przestępczego i na to się godzi, to znaczy wprawdzie nie chce aby skutek taki nastąpił, ale zarazem nie chce, żeby nie nastąpił, a więc gdy wykazuje całkowitą obojętność wobec uświadomionej sobie możliwości nastąpienia skutku przestępczego”. Jak wyjaśnia Sąd Apelacyjny w cytowanym judykacie, wyznaczenie granicy między zamiarem wynikowym, a nieumyślnością zależy od ustaleń na płaszczyźnie intelektualnej i wolicjonalnej. Ważne jest jak in concreto przedstawia się dostrzegany przez sprawcę stopień prawdopodobieństwa negatywnego skutku. Jeżeli jest on odpowiednio wysoki, to dla odrzucenia zamiaru ewentualnego „(…) należałoby oczekiwać od sprawcy podjęcia działań mogących zapobiec jego wystąpieniu. Obojętność sprawcy przejawiająca się brakiem aktywności pozwoli przyjąć umyślność w formie zamiaru ewentualnego”.

Odwołując się do prezentowanych w nauce prawa karnego licznych teorii rozgraniczających zamiar ewentualny od nieumyślności, za najbardziej przydatne w praktyce stanowisko łączące teorię prawdopodobieństwa z teorią manifestacji, która polega na przyjmowaniu godzenia się w tych przypadkach, gdy sprawca mając świadomość wysokiego prawdopodobieństwa nastąpienia czynu zabronionego, podejmuje lub kontynuuje czyn objęty zamiarem bezpośrednim (który może obejmować czyn prawnie dozwolony), nie robiąc nic w kierunku zmniejszenia prawdopodobieństwa popełnienia czynu zabronionego (…). Brak ze strony sprawcy działań zmniejszających stopień prawdopodobieństwa popełnienia czynu zabronionego pozwala na odróżnienie tej formy zamiaru od świadomej nieumyślności. (tak W. Kociubiński, Przegląd orzecznictwa Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu w sprawach karnych za rok 2012, Wrocławskie Studia Sądowe, Kwartalnik 2/2013, str. 33-37).

Wyrok SA we Wrocławiu z dnia 19 grudnia 2017 r., II AKa 281/17

Standard: 20405 (pełna treść orzeczenia)