Obowiązek i uprawnienie zwrotu kosztów osób, które nie są stronami procesu (art. 110 k.p.c.)

Strona przegrywająca proces obowiązana jest w zasadzie do zwrotu kosztów procesu stronie przeciwnej, gdy ta tego zażąda (art. 98 § 1 k.p.c.). Jednakże w pewnych sytuacjach zarówno uprawnienie, jak i obowiązek co do zwrotu kosztów może - poza stronami - dotyczyć także innych osób (art. 107 i 110 k.p.c.), a kryterium przy ocenie uprawnień i obowiązków w zakresie kosztów stanowi także zasada słuszności (art. 102 k.p.c.).

Błędny jest wyrażony w zażaleniu pogląd, że do otrzymania kosztów procesu uprawniona jest tylko jedna ze stron procesowych w razie wygrania sprawy i że tym samym osoby, którym Sąd Wojewódzki przyznał koszty, nie były do tego uprawnione skoro nie będąc następcami prawnymi zmarłego pozwanego Henryka K., nie są stroną procesową.

Niewątpliwie w procesie, w którym są zawsze dwie strony, jedna z nich w razie przegrania sprawy obowiązana jest w sytuacjach typowych do zwrotu kosztów stronie przeciwnej, gdy ta tego zażąda (art. 98 § 1 k.p.c.). Nie oznacza to jednak, że wymieniona zasada w świetle przepisów k.p.c. obowiązuje bezwzględnie w każdej sytuacji i że nie dopuszcza żadnych wyjątków co do kręgu osób uprawnionych bądź obowiązanych do zwrotu kosztów.

W myśl przepisów k.p.c. uprawnioną bądź obowiązaną do zwrotu kosztów może być w pewnych sytuacjach także osoba nie będąca stroną w sprawie, jak np. interwenient uboczny (art. 107 k.p.c.). Obowiązek taki w niektórych wypadkach ciążyć może w pewnym zakresie nawet na świadku, biegłym, pełnomocniku lub przedstawicielu ustawowym strony (art. 110 k.p.c.).

Zasada wyrażona w art. 98 § 1 k.p.c. nie obowiązuje zresztą bezwzględnie w każdej sytuacji nawet pomiędzy stronami procesowymi, Sąd bowiem może w wypadkach szczególnie uzasadnionych nie obciążać w ogóle kosztami strony przegrywającej lub obciążyć ją tylko częściowo (art. 102 k.p.c.). Sąd może także niezależnie od wyniku sprawy obciążyć kosztami stronę lub interwenienta w wypadkach przewidzianych w art. 103 k.p.c.

Z powyższego wynika, że zarówno uprawnienie, jak i obowiązek co do zwrotu kosztów może dotyczyć - poza stronami - także innych osób biorących udział w sprawie.

Postanowienie SN z dnia 1 czerwca 1965 r., I PZ 34/65

Standard: 20112 (pełna treść orzeczenia)