Ochrona autorskich praw osobistych zmarłego

Powódka jako małżonka zmarłego autora należy do katalogu osób wymienionych w treści art. 78 ust. 2 Prawa autorskiego. Natomiast Sąd Apelacyjny w obecnym składzie nie podziela poglądu, iż do roszczenia o zadośćuczynienie pieniężne stosuje się per analogiam art. 445 § 3 KC, co oznaczałoby, iż przechodziłoby ono na spadkobierców, jedynie wówczas gdy zostało uznane na piśmie, bądź powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego przepis art. 78 ust. 2 stanowi szczególną regulację na wypadek śmierci twórcy. To ostateczne zdarzenie utrwala więź twórcy z utworem, jednakże nie jest zdaniem Sądu przekonująca koncepcja, iż dobra osobiste zmarłego trwają po śmierci twórcy, a do niej nawiązuje wyżej wskazany pogląd. Jej przeciwnicy wskazują przede wszystkim na niespójność z podstawową zasadą prawa cywilnego, iż osoba nie istniejąca nie może być podmiotem dóbr i praw osobowości, zresztą w ogóle jakichkolwiek praw.

Prawo związane z człowiekiem traci swój byt wraz z jego śmiercią, chyba że dochodzi do przejścia tych praw w drodze dziedziczenia na inne osoby. Praw osobistych nie można przenieść na inne osoby, są to prawa nieprzechodnie, a zatem i z tego powodu nie mogą one trwać po śmierci ich pierwotnego podmiotu. Tymczasem rozważany przepis pozwala wystąpić o taką ochronę. Dlatego też zdaniem Sądu przekonującym rozwiązaniem tej sprzeczności jest pogląd, iż bliscy zmarłego (osoby wskazane w przepisie) w istocie rzeczy występują w takiej sytuacji o ochronę swoich własnych praw podmiotowych, związanych z przedmiotowym dziełem, utrwalającym myśl autora oraz jak należy przyjąć -w związku z ich więzią emocjonalną z twórcą. Konsekwentne przyjęcie tego poglądu pozwala założyć, iż w takiej sytuacji zadośćuczynienie pieniężne ma naprawić nie szkodę, którą poniósł zmarły, lecz szkodę niematerialną, związaną z naruszeniem własnych dóbr osobistych osób bliskich, a zatem ich własną krzywdę związaną z naruszeniem. Niepotrzebna jest wtedy koncepcja o odpowiednim stosowaniu art. 445 § 3 KC. Ponadto ten ostatni pogląd powodowałby istotne zróżnicowanie katalogu czy zakresu dochodzonych praw przez osoby bliskie, w zależności od tego, czy naruszenie nastąpiło za życia twórcy, czy po jego śmierci.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 27 października 2011 r., VI ACa 461/11

Standard: 19423 (pełna treść orzeczenia)