Pojęcie „artystyczne wykonanie utworu”

Zgodnie z treścią art. 85 ust. 1 i 2 Prawa autorskiego każde artystyczne wykonanie utworu lub dzieła sztuki ludowej pozostaje pod ochroną niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Artystycznymi wykonaniami są w szczególności: działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania. Wyliczenie to nie ma charakteru zamkniętego. Przepis art. 85 ust. 1 Prawa autorskiego wyraźnie odwołuje się do treści art. 1 ust. 1 przedmiotowej ustawy zawierającego definicję utworu.

Przykładowe wyliczenie dóbr, które mogą stanowić przedmiot prawa autorskiego, zawiera art. 1 ust. 2 omawianej ustawy. Wspólną cechą dóbr niematerialnych, które chronią przepisy prawa autorskiego, jest ich oryginalność i indywidualność. Dla oceny, czy wykonanie utworu ma charakter artystyczny, nie ma znaczenia jego wartość, przeznaczenie, ani sposób wyrażenia.

W piśmiennictwie naukowym zwraca się uwagę na problem określenia cech, jakim powinno odpowiadać wykonanie utworu, aby uzasadnione było stwierdzenie, że spełnia ono cechę artystycznego wykonania, niezbędną do powstania ochrony. Wskazuje się, że chodzi o "wykonanie utworu artystycznego", jednakże nie oznacza to, że zasięg praw do wykonań ograniczony jest do takich jedynie, które pochodzą od artystów uznanych, od osób legitymujących się dyplomem ukończenia odpowiedniej szkoły, członków stowarzyszeń skupiających określone kategorie artystów wykonawców itp.

Międzynarodowa Konwencja o ochronie wykonawców, producentów fonogramów oraz organizacji nadawczych sporządzonej w Rzymie dnia 26 października 1961 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 125, poz. 800); Traktat WIPO sporządzonego w Genewie dnia 20 grudnia 1996 r. o artystycznych wykonaniach i fonogramach (Dz.U. z 2004 r. Nr 41, poz. 375); Porozumienie w Sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (Dz.U. z 1996 r. Nr 32, poz. 143), zawierają regulacje, które operują szerokim pojęciem "wykonawcy", wskazując wyraźnie, że każde wykonanie dzieła "literackiego i artystycznego" zasługuje na ochronę (a więc bez względu na jego artystyczny bądź nieartystyczny charakter). Należy przy tym zwrócić uwagę, że traktaty te nie ograniczają się do opisowej definicji "wykonawcy", lecz zawierają przykładowe wyliczenie wykonawców.

Wyliczenie to jest identyczne w Konwencji rzymskiej (art. 3 pkt a), jak i w stanowiącym jej aktualizację Traktacie WIPO z 1996 r. o artystycznych wykonaniach i fonogramach (art. 2 pkt a) i obejmuje 4 kategorie wykonawców: aktorów, śpiewaków, muzyków i tancerzy. W świetle przepisu definicyjnego art. 3 lit. a Konwencji rzymskiej, "wykonawcą" jest aktor, śpiewak, muzyk, tancerz i inna osoba, która odgrywa, śpiewa, odtwarza, recytuje, gra lub w inny sposób wykonuje dzieła literackie i artystyczne.

Nie ulega wątpliwości, ze wykonanie artystyczne musi charakteryzować się osobistym, indywidualnym wkładem konkretnej osoby w powstanie wykonania i właśnie taki wkład można określać jako "artystyczny". Ustawa o prawie autorskim wymienia aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów, gdyż nie ulega żadnej wątpliwości, że praca tych osób ma charakter "artystyczny", dlatego też jest przedmiotem ochrony prawa pokrewnego - prawa do artystycznego wykonania. Ochronie prawa pokrewnego nie podlegają zatem działania o innym charakterze, gdzie owa "artystyczność" nie występuje.

Przedmiotem prawa pokrewnego jest każde artystyczne wykonanie utworu (lub dzieła sztuki ludowej), niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Ustawa o prawie autorskim przyznaje więc ochronę wykonaniom "niezależnie od ich wartości", przez co należy rozumieć każdą wartość, nie tylko komercyjną, ale przede wszystkim artystyczną.

Analiza normatywna postanowień art. 85 ust. 1 i 2 ustawy o prawie autorskim prowadzi do wniosku, że ustawodawca w jednym przepisie zawarł normy zakazujące warunkowania ochrony wykonań "poziomem artystyczności", ale jednocześnie wymagające cechy "artystyczności", jako cechy konstytutywnej artystycznego wykonania.

Artystyczne wykonania (podobnie jak utwory) są objęte ochroną prawną lex specialis, gdyż stanowią rezultat działalności człowieka cechujący się szczególnym indywidualizmem, jednocześnie osiągnięty w wyniku określonej pracy intelektualnej. Dlatego relewantny wymóg "artystyczności" jest konieczny dla rozdzielenia rezultatów pracy z utworem pozbawionych wyraźnego "indywidualnego piętna" wykonawcy od tych, w których takie "indywidualne piętno" jest zauważalne. (por. D. Flisak, Komentarz do art. 85, (w:) Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, pod red. D. Flisaka, Wolters Kluwer r.).

W literaturze naukowej z zakresu prawa autorskiego definiuje się pojęcie "artystycznego wykonania" jako działanie na odbiorcę w sposób emocjonalny w celu obudzenia przeżycia estetycznego i umożliwienia mu obcowania z wartościami estetycznymi utworu. Wykonanie o artystycznym charakterze to pewien "wyższy poziom działania", "objaw szczególnej zdolności i talentu". Najczęściej jednak przy interpretacji znaczenia zwrotu "artystyczne wykonanie" sięga się - i to zarówno w języku potocznym, jak i w estetyce oraz doktrynie prawa na dobrach niematerialnych - do pojęcia piękna. Czynił tak np. G. Lanson, wywodząc, iż "oznaką dzieła artystycznego jest piękno i wdzięk formy, które przez charakter swej formy mogą pobudzić wyobraźnię, uczuciowość i wrażliwość estetyczną człowieka". (por. S. Tomczyk, Artyści wykonawcy - prawa i ich ochrona, Oficyna 2008)

Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 16 lutego 2017 r., I SA/Ol 866/16

Standard: 19214 (pełna treść orzeczenia)