Skarga kasacja w sprawach o leczenie odwykowe

Wskazane w art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi sprawy dotyczące obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego są, w rozumieniu art. 519[1] § 1 k.p.c., sprawami z zakresu prawa osobowego, w których kasacja przysługuje, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Z uwagi na to, że żaden przepis powołanej ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, nie wyklucza kasacji w sprawach uregulowanych w tej ustawie, kasacja w sprawach wszczętych w trybie art. 26 ustawy przysługuje, zgodnie z art. 519[1] § 1 k.p.c.

Postępowanie w sprawie obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego toczy się w trybie postępowania nieprocesowego, a zatem o dopuszczalności kasacji decydują postanowienia art. 519[1] § 1 i 2 k.p.c. Przepis ten uzależnia dopuszczalność kasacji w postępowaniu nieprocesowym od zakwalifikowania sprawy do zakresu prawa osobowego, rzeczowego i spadkowego albo rodzinnego, opiekuńczego i kurateli. W pierwszej kategorii spraw kasacja przysługuje, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej, zaś w drugiej kategorii kasacja przysługuje tylko w sprawach o przysposobienie oraz o podział majątku wspólnego, chyba że wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych.

Kwalifikując sprawy do określonej kategorii, należy posługiwać się systematyką i nazewnictwem Kodeksu postępowania cywilnego, co oznacza, że do spraw z zakresu prawa osobowego, rzeczowego i spadkowego oraz z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli należy zaliczyć te sprawy, które tak właśnie zakwalifikowano w księdze drugiej kodeksu postępowania cywilnego.

Jednakże w sytuacji, gdy rozpoznawana sprawa nie jest unormowana w powyższych przepisach kodeksu postępowania cywilnego, tak jak to ma miejsce w odniesieniu do spraw o leczenie odwykowe, lecz w odrębnej ustawie, stosowanie wyżej wskazanej metody jej zakwalifikowania nie jest możliwe. Należy wówczas ocenić charakter tego rodzaju sprawy w nawiązaniu do regulacji zawartych w prawie materialnym, w tym w ustawie, która tych spraw dotyczy oraz w przepisach kodeksu cywilnego.

Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi poza tym, że odnosi się do organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego w zakresie w jakim dotyczy podejmowania działań prowadzących do ograniczania spożycia alkoholu, wychowania w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi, dotyczy także leczenia odwykowego osób uzależnionych od alkoholu, w tym szczególnej metody leczenia, o jakiej orzeka Sąd - przymusowego leczenia w stacjonarnych lub niestacjonarnych zakładach lecznictwa odwykowego. Orzeczenie o zastosowaniu takiego leczenia w sposób bardzo wyraźny dotyczy jednostki oraz jej praw związanych z ochroną zdrowia a także wolności wyboru co do poddania się leczeniu lub zaniechania leczenia. Orzeczenie Sądu w tym przedmiocie nakłada na jednostkę bardzo istotne ograniczenia w zakresie jej praw osobistych takich jak zdrowie i wolność. Prawa te zaliczane do fundamentalnych dóbr osobistych obywateli pozostają pod ochroną Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., przy czym prawo do wolności osobistej chronione jest w dziale zatytułowanym "wolność i prawa osobiste", zaś prawo do ochrony zdrowia w dziale zatytułowanym "wolność i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne". Także w kodeksie cywilnym prawa te chronione są w art. 23 i 24 w tytule i dziale dotyczącym osób fizycznych.

Z tych wszystkich względów prawa te należy uznać za prawa osobiste człowieka, zaś sprawy które wkraczają w zakres takich praw należy zaliczyć do spraw z zakresu prawa osobowego.

Postanowienie SN z dnia 19 grudnia 2001 r., IV CZ 207/01

Standard: 19209 (pełna treść orzeczenia)