Ustanie i wygaśnięcie obowiązku leczenia odwykowego

Orzeczony przez sąd obowiązek poddania się osoby uzależnionej od alkoholu leczeniu w zakładzie stacjonarnym leczenia odwykowego wygasa z upływem 2 lat od chwili uprawomocnienia się postanowienia, chyba że przed upływem tego terminu sąd zmienił postanowienie w zakresie rodzaju zakładu leczenia odwykowego albo orzekł o ustaniu tego obowiązku (art. 34 ust. 1, 2, i 4 w związku z art. 24 i 26 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi - Dz. U. Nr 35, poz. 230; zm.: Dz. U. z 1984 r. Nr 34, poz. 184).

Według art. 34 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości orzeczony przez sąd obowiązek osoby uzależnionej od alkoholu poddania się leczeniu w stacjonarnym zakładzie leczenia odwykowego "trwa tak długo, jak tego wymaga cel leczenia" (verba legis). Innymi słowy - obowiązek ten (tak samo ma się rzecz z orzeczonym przez sąd obowiązkiem leczenia niestacjonarnego) - ani nie może wygasnąć z mocy innego przepisu, a tym bardziej z mocy przepisu podporządkowanego ustawie o wychowaniu w trzeźwości, mającego charakter regulaminu wewnętrznego o funkcji porządkowo-organizacyjnej, ani też sąd nie może orzec o jego ustaniu przed wyleczeniem całkowitym osoby zobowiązanej na podstawie i w trybie art. 26 i art. 29 ustawy o wychowaniu w trzeźwości do poddania się leczeniu stacjonarnemu, chyba że zachodzą szczególne okoliczności, których ustawodawca nie przewidział.

Obowiązek ten wygasa z mocy art. 34 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości z upływem dwóch lat od uprawomocnienia się postanowienia z art. 29 ustawy, chociażby nawet cel leczenia nie został osiągnięty. Natomiast przed upływem tego dwuletniego okresu, jedynie sąd jest władny orzec: a) o zmianie zakładu stacjonarnego na niestacjonarny (art. 34 ust. 2 ustawy) albo b) o ustaniu w ogóle obowiązku leczenia odwykowego, czyli również o ustaniu obowiązku leczenia w zakładzie stacjonarnym, nakazanego prawomocnym orzeczeniem sądowym (art. 34 ust. 4 ustawy). Orzeczenie takie może być wydane oczywiście po przeprowadzeniu postępowania dowodowego i poczynieniu właściwych ustaleń faktycznych.

O tym, kiedy obowiązek pozostawania w zakładzie odwykowym bezwarunkowo wygasa, stanowi wyraźnie przepis art. 34 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości. O tym zaś czy i kiedy obowiązkowe leczenie stacjonarne w zakładzie odwykowym się kończy i przekształca w obowiązkowe leczenie niestacjonarne, jak również o tym, czy orzeczony obowiązek leczenia w ogóle ustaje przed upływem okresu ustawowego, decyduje wiążące, prawomocne orzeczenie sądowe (art. 34 ust. 2 i art. 34 ust. 4 ustawy), oparte na wynikach przeprowadzonego w trybie nieprocesowym postępowania dowodowego.

Uchwała SN z dnia 26 marca 1986 r., III CZP 72/85

Standard: 19207 (pełna treść orzeczenia)

Orzeczenie sądu nakładające na osobę uzależnioną od alkoholu obowiązek poddania się leczeniu w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego (art. 26 w związku z art. 24 oraz art. 34 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi - Dz. U. z 1982 r. Nr 35, poz. 230) pociąga za sobą obowiązek pozostawania tej osoby w takim zakładzie przez okres nie dłuższy niż trzy miesiące.

Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi nie zawiera przepisu określającego czas pobytu osoby poddanej leczeniu w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego. Sąd orzekający o obowiązku leczenia określa jedynie rodzaj zastosowanego leczenia, a mianowicie czy ma się ono odbywać w stacjonarnym czy niestacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego, natomiast nie określa okresu leczenia. Stosownie bowiem do przepisu art. 34 ust. 1 ustawy obowiązek poddania się leczeniu trwa tak długo, jak tego wymaga cel leczenia, nie dłużej jednak niż dwa lata od chwili uprawomocnienia się postanowienia. Z przepisu powyższego wynika zatem, że obowiązek poddania się leczeniu wygasa w każdym wypadku z upływem dwóch lat od chwili uprawomocnienia się postanowienia sądowego, a więc również w wypadku, gdy cel leczenia w tym czasie nie został osiągnięty.

Osiągnięcie celów leczenia, polegające na uzyskaniu pozytywnych wyników tego leczenia, będzie uzasadniać orzeczenie przez sąd o ustaniu obowiązku leczenia przed upływem okresu dwuletniego, o którym mowa w art. 34 ust. 1 ustawy (art. 34 ust. 4).

Okoliczność, że czas leczenia determinuje osiągnięcie jego celu, nie oznacza jednak, że w razie zastosowania obowiązku poddania się leczeniu w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego pobyt w tym zakładzie może trwać przez czas ograniczony jedynie okresem dwuletnim od chwili uprawomocnienia się orzeczenia sądowego, jeżeli cel leczenia nie został wcześniej osiągnięty.

Poddanie obywatela obowiązkowi leczenia w zakładzie stacjonarnym lecznictwa odwykowego wkracza głęboko w sferę jego wolności osobistej i nie może przekraczać granic zakreślonych przepisami prawa.

Jeśli cel leczenia w okresie trzymiesięcznego pobytu w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego nie został osiągnięty i zachodzą podstawy do kontynuowania obowiązku poddania się leczeniu, sąd dokonuje zmiany swego postanowienia co do rodzaju zakładu leczenia odwykowego.

Uchwała SN (7 sędziów - zasada prawna) z dnia 22 czerwca 1984 r., III CZP 17/84

Standard: 19208 (pełna treść orzeczenia)