Forma zastrzeżenia (art. 590 k.c.)

Jeżeli rzecz nie zostaje kupującemu wydana, zastrzeżenie własności może nastąpić w dowolnej formie.

Artykuł 590 § 1 k.c. stanowi, że: „Jeżeli rzecz zostaje kupującemu wydana, zastrzeżenie własności powinno być stwierdzone pismem. Jest ono skuteczne względem wierzycieli kupującego, jeżeli pismo ma datę pewną”. Z przepisu tego wynika, że zarówno przewidziana w zdaniu pierwszym forma pisemna ad probationem (art. 78 i 73 § 1 k.c.), jak i przewidziana w zdaniu drugim forma pisemna z datą pewną ad eventum (art. 81 i 73 § 2 k.c.), jest wymagana tylko wtedy, gdy rzecz zostaje kupującemu wydana.

Wymagania co do formy przewidziane w art. 590 k.c. mają na celu ochronę interesów sprzedawcy, a interesy te są zagrożone właśnie w razie wydania rzeczy kupującemu. Posiadanie rzeczy przez kupującego legitymuje go jako uprawnionego (art. 341 k.c.) i stwarza warunki do ich zbycia w okolicznościach objętych zakresem zastosowania art. 169 k.c., jak też umożliwia ich zajęcie w toku egzekucji przez wierzycieli kupującego (por. wyrok SN z dnia 21 stycznia 1999 r., I CKN 955/97).

Forma pisemna wymagana przez art. 590 § 1 zdanie pierwsze k.c. ułatwia sprzedawcy dowód zastrzeżenia własności w sporze z kupującym (art. 74 k.c. i art. 246 k.p.c.), a forma pisemna z datą pewną wymagana przez art. 590 § 1 zdanie drugie k.c. zapewnia sprzedawcy skuteczność zastrzeżenia własności wobec wierzycieli kupującego, umożliwiając mu zwolnienie spod egzekucji zajętych przez nich rzeczy objętych zastrzeżeniem własności (art. 841 i 842 k.p.c. oraz art. 38 i 40 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (jedn. tekst: Dz. U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954 ze zm.) lub wywołując skutek określony w art. 101 ust. 1 Pr. upadł. napr.

Ze względu na brak racji uzasadniających zachowanie przewidzianej w art. 590 §1 k.c. formy wtedy, gdy wydanie rzeczy kupującemu nie następuje, zastrzeżenie własności może być wówczas wyrażone zgodnie z art. 60 k.c. w dowolnej formie. Żadna szczególna forma nie jest więc wtedy wymagana ani pod rygorem nieważności zastrzeżenia własności, ani w celu jego skuteczności wobec określonych osób, ani też w celach dowodowych.

Artykuł 590 §1 zdanie drugie k.c. uzależnia od zachowania formy pisemnej z datą pewną skuteczność zastrzeżenia własności na rzecz sprzedawcy tylko wobec wierzycieli kupującego, tj. w relacji: sprzedawca – wierzyciele kupującego, a nie wobec kupującego, tj. w relacji: sprzedawca – kupujący. Niewątpliwie więc również w razie wydania rzeczy kupującemu, brak formy pisemnej z datą pewną pozostaje bez wpływu na skuteczność zastrzeżenia własności między stronami umowy sprzedaży; na skutek tego zastrzeżenia kupujący do czasu całkowitego uiszczenia ceny nie nabywa własności rzeczy, a ich właścicielem w tym czasie pozostaje nadal sprzedawca.

Wyrok SN z dnia 11 marca 2011 r., II CSK 435/10

Standard: 71059 (pełna treść orzeczenia)

W odniesieniu do przypadków, gdy rzecz zostaje kupującemu wydana, art. 590 KC wymaga stwierdzenia zastrzeżenia własności pismem (forma pisemna dla celów dowodowych), skuteczność zaś zastrzeżenia względem wierzycieli kupującego uzależnia od pisma z datą pewną (forma dla wywołania określonego skutku).

W świetle art. 590 KC, zastrzeżenie własności sprzedanej rzeczy, która została kupującemu wydana, jest zatem z punktu widzenia wierzycieli kupującego dokonane dopiero z chwilą zaopatrzenia pisma w datę pewną.

Wyrok SN z dnia 21 stycznia 1999 r., I CKN 955/97

Standard: 19112 (pełna treść orzeczenia)