Zaskarżenie orzeczenia przez osobę, która nie powinna być jego uczestnikiem

W orzecznictwie zajmowano różne stanowiska dotyczące skutków udziału w postępowaniu nieprocesowym osoby, która nie powinna być jego uczestnikiem, a mimo to stała się nim, wnosząc środek odwoławczy i uzyskując na podstawie postanowienia sądu status uczestnika. Sąd Najwyższy przyjmował m.in., że jeżeli w takiej sytuacji sąd nie wydał postanowienia o odmowie dalszego udziału w sprawie tej osoby, to nie może odrzucić wniesionego przez nią środka odwoławczego z powołaniem się na brak jej zainteresowania (wyrok z dnia 10 lipca 1997 r., I CZ 82/97, OSNC 1997, nr 12, poz. 209, oraz postanowienia z dnia 17 grudnia 1998 r., II CKN 699/98, nie publ., i z dnia 27 marca 2008 r., II CZ 8/08, nie publ.). W postanowieniu z dnia 20 października 2004 r. IV CK 91/04 (OSNC 2005, nr 10, poz. 177) uznał natomiast, że jeżeli sąd, który ma obowiązek badać w toku całego postępowania, czy osoby niezainteresowane nie biorą w nim udziału, stwierdzi, iż tak jest, to powinien wobec nich umorzyć postępowanie, gdyż wydanie orzeczenia w stosunku do takich osób jest niedopuszczalne.

Jeszcze inaczej Sąd Najwyższy rozstrzygnął tę kwestię w postanowieniu z dnia 11 grudnia 2013 r., IV CZ 96/13 (nie publ.), stwierdzając, że sąd może odmówić dalszego udziału w postępowaniu nieprocesowym osobie, która brała w nim udział, choć nie była zainteresowana, a taka odmowa, jeżeli nastąpiła po wydaniu postanowienia przez sąd pierwszej instancji, stanowi podstawę do odrzucenia apelacji wniesionej przez tego uczestnika. Sąd Najwyższy podkreślił, że decydujące znaczenie należy przypisać temu, czy osoba biorąca udział w postępowaniu nieprocesowym miała w ogóle od początku legitymację do udziału w nim. Jeżeli nie miała żadnego interesu, wypływającego z prawa materialnego, do udziału w postępowaniu nieprocesowym, to nie ma podstaw do utrzymywania tego stanu i rozpoznawania wniesionego przez nią środka zaskarżenia, który powinien zostać odrzucony.

Sąd Najwyższy w obecnym składzie podziela to stanowisko z odpowiednią modyfikacją dotyczącą postępowania kasacyjnego, toczącego się już po zakończeniu postępowania rozpoznawczego przed sądami powszechnymi i po uprawomocnieniu się postanowienia sądu drugiej instancji, oraz przy uwzględnieniu okoliczności rozpoznawanej sprawy, w której zarówno apelację, jak i skargę kasacyjną wniosła jedynie osoba niemogąca być uczestnikiem. W takiej sytuacji zbędne jest wydawanie przez Sąd Najwyższy postanowienia o odmowie dalszego udziału w sprawie dotychczasowego jej uczestnika, który nim nie powinien być, a niedopuszczalne uchylenie zaskarżonego tylko przez niego postanowienia Sądu drugiej instancji i odrzucenie wniesionej przez niego apelacji. Jego skarga kasacyjna podlega natomiast odrzuceniu na podstawie art. 398[6] § 3 w związku z § 2 k.p.c., gdyż została wniesiona przez osobę nieuprawnioną, która nie jest uczestnikiem postępowania.

Postanowienie SN z dnia 14 listopada 2014 r., I CSK 653/14

Standard: 18951 (pełna treść orzeczenia)