Wyrok z dnia 1997-07-10 sygn. I CZ 82/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CZ 82/97

Wyrok z dnia 10 lipca 1997 r.

Wniesienie właściwego środka odwoławczego jest równoznaczne z wzięciem udziału w postępowaniu w rozumieniu art. 510 § 1 k.p.c. Dokonujący takiej czynności staje się uczestnikiem postępowania, chyba że sąd orzekający odmówi dopuszczenia go w tym charakterze do toczącego się postępowania.

Przewodniczący: sędzia SN T. Żyznowski (sprawozdawca).

Sędziowie SN: Z. Świeboda, M. Słoniewski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 10 lipca 1997 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku Instytutu Mechaniki Precyzyjnej w W. o wpis w księdze wieczystej, na skutek zażalenia Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Doświadczalnego Robót Przemysłowych "T.(...)-R.(...)" w W. na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 7 stycznia 1997 r. sygn. akt (...)

p o s t a n o w i ł

u c h y 1 i ć zaskarżone postanowienie.

Uzasadnienie:

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Wojewódzki odrzucił kasację złożoną przez Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Doświadczalne Robót Przemysłowych "T.(...)-R.(...)" w W., motywując, że skarżące Przedsiębiorstwo nie zostało dopuszczone do udziału w niniejszym postępowaniu, a więc nie stało się uczestnikiem tego postępowania, i dlatego złożona kasacja jako niedopuszczalna podlega odrzuceniu (art. 393⁵ k.p.c.). Ponadto sąd orzekający wskazał, że skarżący nie przedstawił żadnych dowodów na poparcie swoich twierdzeń. W złożonym zażaleniu skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia, dowodząc, że jest uczestnikiem tego postępowania.

Sąd Najwyższy uwzględnił złożone zażalenie z przyczyn następujących:

Z przytoczonych powodów należało orzec jak w sentencji (art. 393¹⁵ k.p.c. w zw. z art. 12 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie kodeksu postępowania cywilnego...). O kosztach postępowania kasacyjnego Sąd Najwyższy rozstrzygnął stosownie do art. 102 k.p.c.

Stosownie do art. 37 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm.) Sąd Rejonowy rozpoznaje sprawy o wpis w księdze wieczystej w postępowaniu nieprocesowym, przy uwzględnieniu zmian wynikających z niniejszej ustawy. Ponieważ powołana ustawa nie zawiera własnych unormowań, dotyczących uzyskania statusu uczestnika postępowania, to w omawianym postępowaniu znajdują - w wykonaniu tego odesłania - zastosowanie przepisy kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym. Przepisy te zaś rozróżniają krąg osób będących uczestnikami z mocy samego prawa, bez podejmowania jakichkolwiek czynności (por. np. art. 546 § 1 k.p.c.), a w pozostałych wypadkach - obejmujących i przedmiotowe postępowanie - wzięcie udziału w postępowaniu - z własnej inicjatywy (art. 510 § 1 k.p.c.) - musi wyrazić się w podjęciu określonej czynności, której spełnienie przed sądem powoduje, że zainteresowany "staje się uczestnikiem" postępowania. Jak stanowi bowiem art. 510 § 1 k.p.c., zainteresowanym w sprawie jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania; może on wziąć udział w każdym stanie sprawy. Jeżeli weźmie udział, staje się uczestnikiem. Nie ulega wątpliwości, że skarżące Przedsiębiorstwo powoływało się w toku postępowania na wykazywany - o charakterze materialnym - związek z przedmiotem postępowania nieprocesowego i konieczność ochrony własnej sfery prawnej, dowodząc, że wynik postępowania, wyrażający się w treści zaszłych rozstrzygnięć, "dotyczy jego praw" w rozumieniu art. 510 § 1 k.p.c. Składało środki odwoławcze. Skoro podejmowana czynność może - stosownie do omawianego art. 510 § 1 k.p.c. - polegać także na wniesieniu tylko środka odwoławczego, to nabycie statusu uczestnika postępowania jest niewątpliwe. W świetle powyższego oczywiście błędny jest pogląd Sądu Wojewódzkiego, zgodnie z którym "...skoro wyżej wymienione Przedsiębiorstwo nie zostało dopuszczone do uczestniczenia w niniejszej sprawie (a domagało się tego w toku postępowania odwoławczego od orzeczenia sądu pierwszej instancji) to w dalszym ciągu nie przysługuje mu status uczestnika...". O zajęciu bowiem pozycji uczestnika postępowania rozstrzyga wzięcie udziału w toczącym się postępowaniu, a nie "dopuszczenie do uczestniczenia" w sprawie przez sąd.

Ustawa jednocześnie stawia tamę pochopnemu włączaniu (i wyłączaniu) podmiotów powołujących się na własne zainteresowanie przez zastrzeżenie kontroli dla sądu i odmowę dopuszczenia do wzięcia udziału w sprawie, na które to postanowienie przysługuje zażalenie. Dotychczas prawo do brania udziału - w charakterze uczestnika postępowania - przez skarżące Przedsiębiorstwo nie spotkało się z odmową właściwego sądu.

To postępowanie jest właściwe do wyjaśnienia stosunków materialnoprawnych, na które powołuje się skarżący, i to w sposób nie narażający zainteresowanych na konieczność korzystania z drogi wznowienia postępowania (art. 524 § 2 k.p.c.) lub innej możliwości wzruszenia zapadłego orzeczenia. Dopiero po wyjaśnieniu i rozstrzygnięciu we wskazanej drodze o istnieniu lub braku przymiotu uczestnika postępowania (czyli właściwego ustalenia kręgu uczestników), wchodzi w rachubę - powoływany w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia - art. 51 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Nie wymaga dowodzenia, że u podstaw każdej procedury leży założenie o racjonalności i prawidłowości postępowania organu wykonującego ustawę. Dotychczasowy tok postępowania w sprawie nie potwierdza spełnienia tych założeń. Kategoryczne sformułowanie art. 510 § 1 k.p.c. wyłącza fakultatywność. Zawarte tam wymagania - podlegające kontroli sądu - mogą być spełnione albo nie, natomiast nie wchodzą w rachubę stany pośrednie ani też możliwość uczestnictwa w postępowaniu podmiotów o nie określonym statusie. Z przedstawionych przyczyn zaskarżone orzeczenie (zawierające w uzasadnieniu także, co najmniej przedwczesne, negatywne przesądzenie w kwestiach materialnoprawnych uprawnień uczestnika postępowania) podlega uchyleniu (art. 393¹⁸, 393¹⁹ i 397 w zw. z art. 386 k.p.c.).

OSNC 1997 r., Nr 12, poz. 209