Wniosek restytucyjny z art. 338 k.p.c. w postępowaniu nakazowym
Wniosek restytucyjny w trybie art. 338 k.p.c. Wykonalność nakazu zapłaty (art. 492 k.p.c.) Odpowiednie stosowanie przepisów o wyrokach do nakazów zapłaty (art. 353[2] k.p.c.)
Przewidziana w art. 338 k.p.c. instytucja wniosku restytucyjnego odnosi się do wyroków nieprawomocnych, którym sąd nadał rygor natychmiastowej wykonalności (art. 338 kpc), następnie uchylonych lub zmienionych, oraz prawomocnych, uchylonych lub zmienionych w uwzględnieniu skargi o wznowienie postępowania (art. 415 kpc). Natomiast nakaz zapłaty, wyrokiem nie jest i zgodnie z art. 492 § 1 k.p.c, stanowi z chwilą wydania tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności, a zastosowanie do jego wykonania mają przepisy o postępowaniu zabezpieczającym, które nie przewidują wniosku restytucyjnego, przyznając zobowiązanemu z nakazu zapłaty roszczenie odszkodowawcze, o jakim mowa w art. 746 kpc. Skoro zatem ustawodawca przewidział inny tryb dochodzenia roszczeń wynikających z wykonania zabezpieczenia, to stosowanie per analogiam art. 338 kpc nie ma uzasadnienia (vide: wyrok SN z dnia 10 czerwca 2005 r., II CK 712/04).
Wyrok SA w Warszawie z dnia 16 czerwca 2021 r., II AKa 320/20
Standard: 79435 (pełna treść orzeczenia)
Wszczęcie i popieranie przez wierzyciela egzekucji przeciwko dłużnikowi na podstawie tytułu wykonawczego w postaci zarówno prawomocnego, jak i nieprawomocnego, lecz natychmiast wykonalnego orzeczenia nie może być uznane za czyn niedozwolony uzasadniający odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie art. 415 k.c.
Za szkodę wyrządzoną wykonaniem nieprawomocnego nakazu zapłaty zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, następnie uchylonego, wierzyciel nie ponosi odpowiedzialności na podstawie art. 415 k.c., chyba że złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji i jego popieranie było zachowaniem zawinionym.
Artykuł 338 § 1 k.p.c. dotyczy sposobu usunięcia - w ramach toczącego się postępowania w sprawie - ujemnych skutków wywołanych wykonaniem wyroku zaopatrzonego rygorem natychmiastowej wykonalności, natomiast art. 338 § 2 k.p.c. stanowi o możliwości dochodzenia w osobnym procesie naprawienia szkody poniesionej wskutek wykonania takiego wyroku. Regulacja przyjęta w art. 338 § 2 k.p.c. przesądza jedynie to, że osoba, która poniosła szkodę wskutek wykonania wyroku (nakazu zapłaty), następnie uchylonego, może wystąpić do sądu z roszczeniem odszkodowawczym, nie wyjaśnia natomiast materialnoprawnej podstawy takiego żądania.
Rozważając tę kwestię należy zauważyć, że nie ma w tym zakresie regulacji prawnych. Takiej podstawy nie można się doszukiwać w art. 746 § 1 k.p.c., który dotyczy postępowania zabezpieczającego; jako przepis o szczególnym charakterze nie może być interpretowany ani rozszerzająco, ani przez analogię.
Nie znajduje także uzasadnienia przyjmowana w doktrynie możliwość zastosowania instytucji nadużycia prawa procesowego, choćby z tego względu, że w rozpatrywanym przypadku, powołując się na nadużycie procesowego środka ochrony prawa podmiotowego, należałoby zarzucić ustawodawcy działanie wewnętrznie sprzeczne. Jeśli prawodawca pozwala na wykonywanie orzeczeń, które mogą być uchylone nawet po wyegzekwowaniu świadczenia, to nie można twierdzić, że jednocześnie godzi się, by korzystanie z takiej możliwości, nawet ze szkodą dla pozwanego - co ustawodawca przewidział i zaakceptował konstruując art. 338 § 2 k.p.c. - mogło być nadużyciem.
Można bronić poglądu, że powód w przypadku wyrządzenia szkody wskutek wykonania nieprawomocnego orzeczenia następnie uchylonego powinien odpowiadać na zasadzie ryzyka, zdając sobie bowiem sprawę z nieprawomocności orzeczenia i możliwości jego późniejszego uchylenia, powinien ponosić ryzyko związane z obowiązkiem naprawienia szkody wyrządzonej wykonaniem takiego orzeczenia. Są to jednak rozważania de lege ferenda, natomiast de lege lata pozostaje odwołanie się do wyrażonej w art. 415 k.c. ogólnej zasady odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę. Warunkiem odpowiedzialności na podstawie tego przepisu jest wykazanie winy sprawcy szkody; przyjmuje się, że postawienie zarzutu winy usprawiedliwione jest w razie spełnienia się trzech przesłanek - bezprawności zachowania, umyślności lub nieumyślności oraz poczytalności sprawcy.
Orzeczenie sądu podlegające wykonaniu z jest reguły orzeczeniem zgodnym z prawem, może jednak być inaczej, co ustawodawca przewidział w art. 417[1] § 2 k.c. Wykonywania orzeczenia - bezprawnego prawomocnego, a nawet nieprawomocnego, ale natychmiast wykonalnego - nie można kwalifikować jako działania bezprawnego; wierzyciel, korzystając z przyznanej przepisami prawa możliwości wszczęcia egzekucji świadczenia zasądzonego na postawie wspomnianych orzeczeń, działa w granicach prawa. Wszczęcie i popieranie przez wierzyciela egzekucji przeciwko dłużnikowi na podstawie tytułu wykonawczego w postaci zarówno prawomocnego, jak i nieprawomocnego, lecz natychmiast wykonalnego orzeczenia nie może więc być uznane za czyn niedozwolony uzasadniający odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie art. 415 k.c.
Nie można jednak wykluczyć, że działanie wierzyciela polegające na spowodowaniu wszczęcia egzekucji na podstawie orzeczenia sądu (nakazu zapłaty) nieprawomocnego natychmiast wykonalnego, będzie zachowaniem zawinionym. Jako przykład takiego zachowania można wskazać popieranie egzekucji, której podstawę stanowi natychmiast wykonalny nieprawomocny nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla, co do którego wierzyciel ma świadomość, że jest nieważny lub został sfałszowany.
Przyjęcie takiego stanowiska jest zgodne z wyrażonym w judykaturze Sądu Najwyższego poglądem, że możliwe jest uznanie za bezprawne i pozostające w normalnym związku przyczynowym ze szkodą wszczęcie egzekucji na podstawie tytułu egzekucyjnego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego lub aktu notarialnego, w którym dłużnik poddał się dobrowolnie egzekucji, gdy nie było podstaw do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego, lub żądania nadania klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu (por. wyroki SN z dnia 25 kwietnia 1997 r., I CKN 60/97, z dnia 9 marca 2007 r., V CSK 452/06 oraz z dnia 22 czerwca 2006 r., V CSK 139/06).
W obu grupach spraw tylko zawinione wszczęcie przez wierzyciela egzekucji ocenione zostało jako postępowanie, które uzasadnia odpowiedzialność deliktową wierzyciela za szkodę wyrządzoną dłużnikowi egzekwowanemu.
Uchwała SN z dnia 7 października 2009 r., III CZP 68/09
Standard: 53837 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 18489