Zażalenie na wstrzymania wykonania nakazu zapłaty (art. 492 § 3 w zw. z art. 394 § 1 pkt 4 k.p.c.)

Na postanowienie w przedmiocie wstrzymania wykonania nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym przysługuje zażalenie (art. 492 § 3 w związku z art. 394 § 1 pkt 4 k.p.c.).

Natychmiast wykonalny nieprawomocny nakaz zapłaty ma skutki nieprawomocnego wyroku zaopatrzonego w rygor natychmiastowej wykonalności, bowiem oba orzeczenia są tytułami egzekucyjnymi (art. 777 § 1 k.p.c.) i po nadaniu klauzuli wykonalności podlegają wykonaniu w drodze egzekucji. Przeszkodą we wszczęciu egzekucji lub jej prowadzeniu będzie jednak albo zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności - możliwe przy wyroku zaocznym (art. 346 k.p.c.) albo wstrzymanie wykonalności postanowienia o rygorze natychmiastowej wykonalności w związku z zażaleniem (art. 396 k.p.c.) lub też, co dotyczy właśnie nakazu zapłaty, wstrzymanie jego wykonania (art. 492 § 3 k.p.c.).

Nie ma przeszkód, aby w ramach wykładni celowościowej art. 394 § 1 pkt 4 k.p.c. przyjąć, że postanowienie wstrzymujące wykonanie nakazu zapłaty jest postanowieniem w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności.

Istotną rolę w argumentacji na rzecz zapatrywania o dopuszczalności zażalenia na postanowienie w przedmiocie wstrzymania wykonania nieprawomocnego nakazu zapłaty pełni niewątpliwie wzgląd na należytą ochronę praw stron postępowania nakazowego.

W sytuacji, w której nakaz zapłaty jest natychmiast wykonalny z mocy prawa, bez potrzeby wydawania w tym względzie odrębnego postanowienia, jak to ma miejsce w wypadku wyroków, konieczność zapewnienia należytej ochrony praw powoda i pozwanego ma jeszcze większe znaczenie. Jeżeli natychmiastowa wykonalność wynika z ustawy, to pozwany może bronić się przed wykonaniem nakazu zapłaty jedynie w drodze złożenia wniosku o wstrzymanie jego wykonania (art. 492 § 3 zdanie drugie k.p.c.). Nie ma natomiast możliwości kwestionowania samej zasadności istnienia natychmiastowej wykonalności nakazu, bo o tej zadecydował ustawodawca.

W odniesieniu zaś do wyroków zaopatrzonych w rygor natychmiastowej wykonalności na mocy postanowienia sądu ochrona pozwanego jest nieco silniejsza, ponieważ może on kwestionować samo postanowienie o nadaniu rygoru. Jeżeli więc ustawodawca uznał, że istnieje potrzeba ochrony pozwanego w wypadku, gdy natychmiastowa wykonalność wynika z odrębnego postanowienia, to można twierdzić, że analogiczna ochrona, tylko przesunięta na etap wstrzymania wykonania, powinna przysługiwać co do nakazu zapłaty wykonalnego z mocy prawa. W tym ostatnim wypadku odmiennej oceny nie może uzasadniać fakt, że postępowanie nakazowe nastawione jest na szybkie udzielenie ochrony prawnej, a dopuszczenie zażalenia na postanowienie w przedmiocie wstrzymania wykonania nakazu zapłaty może spowodować przedłużenie tego postępowania.

Natychmiastowa wykonalność orzeczenia merytorycznego, wynikająca z mocy prawa, jest bardzo niebezpieczna dla pozwanego, a ponadto może prowadzić do daleko idących komplikacji, jeżeli natychmiast wykonalne orzeczenie zostanie wykonane, a następnie dojdzie w wyniku zaskarżenia do jego zmiany albo uchylenia. Z tego względu konieczność zbadania przez sąd wyższej instancji celowości utrzymania bądź wstrzymania natychmiastowej wykonalności nakazu zapłaty powinna być oceniana jako istotniejsza, niż sama szybkość postępowania nakazowego.

Uchwała SN z dnia 24 września 2003 r., III CZP 58/03

Standard: 18337 (pełna treść orzeczenia)

Materia będąca przedmiotem postanowień wskazanych w przepisie art. 394 § 1 pkt 4 k.p.c. została przez ustawodawcę określona nader ogólnie. Przepis ten bowiem przewiduje dopuszczalność zaskarżenia w drodze zażalenia postanowień w "przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności", a więc brak w nim określenia bliższej treści zaskarżonych postanowień. W literaturze prawniczej i w dotychczasowym orzecznictwie natomiast jednolicie przyjmuje się, że art. 394 § 1 pkt 4 k.p.c. przewiduje zażalenie zarówno na postanowienia nadające rygor natychmiastowej wykonalności, jak i na postanowienia odmawiające nadania tego rygoru, zawieszające albo odmawiające zawieszenia rygoru, jak również uzależniające nadanie albo zawieszenie rygoru od złożenia zabezpieczenia. We wszystkich tych wypadkach chodzi zatem bądź to o uprawnienie do przeprowadzenia egzekucji na podstawie orzeczenia sądowego natychmiast wykonalnego, bądź też o unicestwienie lub ograniczenie takiego uprawnienia.

W omawianej ostatnio sytuacji zażalenie każdorazowo wejdzie w grę pod warunkiem, że sąd w sentencji orzeczenia wyraźnie rozstrzygnie kwestię rygoru natychmiastowej wykonalności. Z inną nieco sytuacją mamy do czynienia w razie wydania wekslowego (czekowego) nakazu zapłaty, ponieważ w odniesieniu do niego rygor natychmiastowej wykonalności wynika nie z mocy odrębnego postanowienia sądu, lecz z mocy samej ustawy. Okoliczność, że natychmiastowa wykonalność wyroku i nakazu zapłaty wypływa z odmiennych źródeł, nie rzutuje jednak na istotę rozpatrywanego zagadnienia, skoro oba te rodzaje orzeczeń sądowych stanowią tytuły egzekucyjne, traktowane jednolicie przez ustawodawcę w art. 777 pkt 1 k.p.c. Charakterystyczne jest zresztą, że sam ustawodawca w art. 492 k.p.c. odnosi się do przepisów o natychmiastowej wykonalności wyroków, gdyż (§ 3) w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa poleca je w zakresie ograniczenia natychmiastowej wykonalności stosować odpowiednio. Ponadto sąd, uwzględniając wniosek pozwanego o wstrzymanie wykonalności nakazu wekslowego (czekowego), ma też możliwość uzależnienia dalszej natychmiastowej wykonalności takiego nakazu od zabezpieczeń, o których mowa w art. 334 k.p.c. Przydatność bowiem tych sposobów zabezpieczenia przy orzekaniu o wstrzymaniu wykonalności nakazu zapłaty, mimo braku odpowiedniego odesłania ustawowego, nie powinna budzić zastrzeżeń.

Uchwała SN z dnia 28 października 1993 r., III CZP 147/93

Standard: 18338 (pełna treść orzeczenia)