Hipoteka przymusowa jako środek egzekucyjny

W starszej literaturze i orzecznictwie przyjmowano, że hipoteka przymusowa jest środkiem egzekucyjnym (środkiem egzekucyjnym sui generis), a postępowanie dotyczące wpisu hipoteki przymusowej traktować należy, jako postępowanie egzekucyjne (uchwała SN z 30 maja 1994 r., III CZP 72/94; postanowienie SN z 11 stycznia 1995 r., II CRN 149/94; postanowienie SN z 12 czerwca 1997 r., III CKN 72/97), jednakże od poglądu tego odstąpiono, ponieważ wpis hipoteki przymusowej nie prowadzi do dochodzenia zaspokojenia roszczenia, nie powoduje wszczęcia egzekucji i nie przesądza, że w ogóle zostanie ona wszczęta. Hipoteka przymusowa nie jest zatem szczególnym rodzajem ani sposobem egzekucji, lecz środkiem zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności pieniężnej ułatwiającej wierzycielowi jej wyegzekwowanie (wyrok SN z 26 czerwca 2013 r., V CSK 347/12; postanowienie SN z 21 sierpnia 2013 r., II CSK 17/13).

Postępowanie o wpis hipoteki przymusowej nie jest postępowaniem egzekucyjnym, a sąd wieczystoksięgowy nie działa jako organ egzekucyjny (postanowienia SN z 18 maja 2012 r., IV CSK 560/11; postanowienie SN z 4 lutego 2015 r., IV CSK 170/14; wyrok SN z 26 czerwca 2013 r., V CSK 347/12).

Postanowienie SN z dnia 13 czerwca 2019 r., V CSK 152/18

Standard: 48877 (pełna treść orzeczenia)

Hipoteka przymusowa występuje jako środek zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności, a postępowanie o wpis hipoteki przymusowej odbywa się na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego regulujących postępowanie wieczystoksięgowe (art. 626[1] -626[13]).

Ustanowienie hipoteki przymusowej nie jest ani rodzajem, ani sposobem egzekucji; jego skutkiem nie jest też wyegzekwowanie roszczenia, lecz zabezpieczenie wykonania zobowiązania. Jest to postępowanie zmierzające do ułatwienia przyszłego postępowania egzekucyjnego.

Z przytoczonych regulacji odnoszących się do hipoteki przymusowej oraz postępowania, w ramach którego jest ustanawiana, wynika więc, że hipoteka przymusowa jest środkiem zabezpieczenia wierzytelności, a postępowanie o jej ustanowienie jest postępowaniem rozpoznawczym, niemającym odniesień do postępowania egzekucyjnego, pozwalających na traktowanie tego postępowania „jak postępowania egzekucyjnego”.

Z ustalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika dość jednoznaczny wniosek, że postępowanie wieczystoksięgowe i postępowanie egzekucyjne są od siebie całkowicie niezależne. Nie oznacza to jednak, że sąd wieczystoksięgowy nie może brać pod uwagę wcześniejszego prawomocnie umorzonego postępowania egzekucyjnego ze względu na wadliwość administracyjnego tytułu wykonawczego.

Postanowienie SN z dnia 27 kwietnia 2018 r., IV CSK 181/17

Standard: 69959 (pełna treść orzeczenia)