Kontrola harmonizacji zarzutów aktu oskarżenia z postanowieniem o przedstawieniu zarzutów (art. 337 k.p.k.)

Nie ulega wątpliwości, że jednym z warunków formalnych, wynikających z przepisu art. 332 § 1 pkt 2 k.p.k., jest "dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody".

Trafny jest pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2011 r., II KK 228/10, w którym wskazuje się na konieczność zharmonizowania zarzutu aktu oskarżenia z zarzutem opisanym w postanowieniu o przedstawieniu zarzutów, w obu tych dokumentach procesowych chodzić musi bowiem o ten sam czyn, tak jak się on rysuje w świetle okoliczności przedmiotowych i podmiotowych sprawy, stanowiących wynik przeprowadzonego postępowania przygotowawczego. Sąd Najwyższy w tym składzie nie dostrzega również argumentów natury prawnej, aby odstąpić od - będącego konkluzją wyrażonego wyżej poglądu - stanowiska, że brak takiej spójności pomiędzy czynem zarzuconym w postanowieniu o przedstawieniu zarzutu (ewentualnie postanowieniu o zmianie postanowienia o przedstawieniu zarzutów) a zarzutem sformułowanym w akcie oskarżenia stanowi wadę formalną skargi, której usunięcie następuje w trybie określonym w art. 337 k.p.k. (zob. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2013 r., II KK 51/13).

Nie jest to czynność wykraczająca poza uprawnienia prezesa sądu (przewodniczącego wydziału, upoważnionego sędziego), stanowiąca w rzeczywistości merytoryczną kontrolę postępowania przygotowawczego, która możliwa jest jedynie w ramach czynności przeprowadzonej w oparciu o przepis art. 339 § 3 pkt 4 k.p.k. Dokonanie kontroli w trybie art. 337 § 1 k.p.k., przez porównanie zarzutu przedstawionego osobie podejrzanej z zarzutem ujętym w złożonej w sądzie skardze, nie wymaga szczegółowej analizy ani materiału dowodowego, ani poprawności i kompletności czynności przeprowadzanych w toku postępowania przygotowawczego, a co więcej, pozwala na realizację celu tego rodzaju wstępnych czynności w sprawach karnych o przestępstwa i wykroczenia oraz o przestępstwa i wykroczenia skarbowe, jakim jest zapewnienie rozstrzygnięcia sprawy w miarę możliwości na pierwszej rozprawie lub posiedzeniu.

Już samo brzmienie przepisu art. 332 § 1 pkt 2 k.p.k. (wszakże cały ten przepis obejmuje kontrola przewidziana w art. 337 § 1 k.p.k.) wskazuje, że przewidziany w nim warunek formalny ("dokładne określenie zarzucanego czynu") winien pozostawać w relacji odnoszącej się z jednej strony do zarzutu określonego w postanowieniu o przedstawieniu zarzutów, z drugiej zaś upoważnia do rozumienia jego znaczenia ("dokładne") nie tyle w sensie: precyzyjne, szczegółowe, mieszczące się w schematycznych, szablonowych ramach, lecz jako odzwierciedlające, odwzorowujące istotne cechy, pozostające w zgodzie bądź też odpowiadające wzorcowi, a tym samym spełniające wymóg zachowania tożsamości z uprzednio zarzuconym czynem, co do którego prowadzone było postępowanie.

Trudno mówić o dotrzymaniu wymaganej treścią art. 332 § 1 pkt 2 k.p.k. dokładności, w sytuacji kiedy zawarte w treści aktu oskarżenia określenie jego ram przedmiotowo-podmiotowych pozostawało zupełnie poza strefą toczącego się w sprawie postępowania, objęty zaś tymże zarzutem czyn pozostawał całkowicie odmienny od czynu określonego w postanowieniu, o jakim mowa w art. 313 § 1 i 2 k.p.k. i w żadnej mierze pod względem tożsamości nie przystawał do zdarzenia faktycznego, którego to postępowanie przygotowawcze dotyczyło.

Stwierdzone przez Sąd Najwyższy rażące naruszenie prawa (art. 337 § 1 k.p.k. w zw. z art. 332 § 1 pkt 2 k.p.k.) miało przy tym istotny wpływ na treść orzeczenia, skutkowało bowiem przeprowadzeniem postępowania jurysdykcyjnego w zakresie całkowicie niezgodnym ze zdarzeniem, które objęte było wcześniejszym postępowaniem przygotowawczym. Implikowało to uchylenie nie tylko zaskarżonego kasacją wyroku odwoławczego, lecz także poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji, ponieważ to na tym etapie postępowania wystąpiło stwierdzone uchybienie i tylko w tej instancji, w toku powtórnego procedowania, obejmującego również kontrolę przewidzianą w art. 337 § 1 k.p.k., może być ono obecnie konwalidowane.

Wyrok SN z dnia 4 października 2013 r., III KK 158/13

Standard: 25510 (pełna treść orzeczenia)

Zarzut ujęty w akcie oskarżenia powinien być zgodny z zarzutem stawianym podejrzanemu przed zamknięciem śledztwa (zob. szerzej wyrok SN z dnia 9 lutego 2011 r., II KK 228/10), a w niniejszej sprawie zarzut aktu oskarżenia dotyczył zupełnie innego zdarzenia, niż to, które było przedmiotem postępowania karnego w tej sprawie, choć już samo uzasadnienie aktu oskarżenia niewątpliwie dotyczyło czynu z dnia 7 marca 2008 r. (k. 250 i nast.). Mankament tej podmiotowej części aktu oskarżenia nie dotyczył zresztą tylko zarzutu, ale także niektórych danych osobowych oskarżonego. Te oczywiste i rażące uchybienia w konstrukcji aktu oskarżenia nie zostały, niestety, wychwycone przez sąd meriti, czego efektem było skazanie oskarżonego za czyn, co do którego w tej sprawie nie ma jakichkolwiek dowodów na jego popełnienie.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy w pierwszej kolejności prezes sądu (przewodniczący wydziału, upoważniony sędzia) powinien rozważyć zwrócenie w trybie wskazanym w art. 337 k.p.k. aktu oskarżenia uprawnionemu oskarżycielowi w celu usunięcia braku formalnego w postaci wskazania i ujęcia takiego zarzutu stawianego oskarżonemu, który pozostaje w zgodzie z treścią postanowienia o przedstawieniu zarzutów.

Wyrok SN z dnia 27 marca 2013 r., II KK 51/13

Standard: 25511 (pełna treść orzeczenia)