Wyrok z dnia 2011-02-09 sygn. II KK 228/10

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II KK 228/10

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lutego 2011 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Roman Sądej (przewodniczący)

SSN Rafał Malarski (sprawozdawca)

SSN Jarosław Matras

Protokolant Ewa Oziębła

przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Józefa Gemry,

w sprawie M. C.

skazanego z art. 178 a § 1 k.k. w zb. z art. 244 k.k.

po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie

w dniu 9 lutego 2011 r.,

kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego

od wyroku Sądu Rejonowego w W.

z dnia 23 października 2009 r., sygn. akt III K (…),

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w W. do ponownego rozpoznania.

U Z A S A D N I E N I E

W roku 2009 toczyły się przeciwko M. C. dwa postępowania karne w sprawie prowadzenia przez niego na terenie Ł., pow. (…), samochodu osobowego, mimo orzeczonego przez sąd zakazu, w stanie nietrzeźwości.

Pierwsze postępowanie wywołane zostało zachowaniem oskarżonego w dniu 7 sierpnia 2009 r. na ul. D., a drugie w dniu 16 sierpnia 2009 r. na parkingu przy ul. W. W toku obu postępowań przygotowawczych wykonano szereg związanych z poszczególnymi zdarzeniami czynności procesowych, m.in. przedstawiono sprawcy zarzuty popełnienia czynów z art. 178a § 1 k.k. w zb. z art. 244 k.k. Niestety, w sprawie dotyczącej zdarzenia z 7 sierpnia 2009 r. podano w akcie oskarżenia, najpewniej omyłkowo, że M. C. dopuścił się występku w okolicznościach odnoszących się do drugiej ze spraw, a więc w dniu 16 sierpnia 2009 r. na parkingu przy ul. W. Sad Rejonowy w W. zakończył obie sprawy w trybie konsensualnym wydanymi na posiedzeniach wyrokami skazującymi. I tak, w wyroku z 23 października 2009 r., akceptując w całości – prawdopodobnie przez nieuwagę – zarzut opisany w akcie oskarżenia, uznał oskarżonego za winnego czynu z 16 sierpnia2009 r., choć dochodzenie dotyczyło zdarzenia z 7 sierpnia 2009 r., i skazał go za to na karę roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 3 lat, wymierzył mu grzywnę w ilości 60 stawek dziennych (każdą w wysokości 10 zł) i orzekł zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na 2 lata. Drugim wyrokiem, z dnia 16 grudnia 2009 r., powtórnie skazał M. C. za występek popełniony w dniu 16 sierpnia 2009 r. Oba wyroki nie zostały przez strony zaskarżone i stały się prawomocne – odpowiednio w dniach 31 października i 24 grudnia 2009 r.

Kasację, która wpłynęła do Sądu Najwyższego w dniu 3 września 2010 r., od wyroku Sądu Rejonowego w W. z dnia 23 października 2009 r. złożył w trybie art. 521 k.p.k., deklarując, że czyni to na korzyść oskarżonego, Prokurator Generalny. Zarzucił w niej rażące i mające wpływ na treść wyroku naruszenie art. 343 § 7 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k., polegające na uwzględnieniu wniosku prokuratora i skazaniu M. C. bez rozprawy na uzgodnione z nim kary i środek karny, mimo że okoliczności popełnienia zarzucanego mu w akcie oskarżenia przestępstwa budziły wątpliwości, gdyż wszczęte w tej sprawie dochodzenie i przedstawiony w jego toku zarzut dotyczył innego czynu niż ten, o popełnienie którego został oskarżony, a następnie skazany. W konsekwencji autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi właściwemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja zasługiwała na uwzględnienie.

O ile nie ulegało najmniejszej wątpliwości, że Sąd Rejonowy w W. rażąco uchybił wskazanym przez skarżącego przepisom proceduralnymi i że wywarło to istotny wpływ na treść wyroku, o tyle przychylnie się do propozycji wysuniętej w petitum kasacji wymagało przedstawienia szerszej argumentacji. Chodziło tu o udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy postulowane przez Prokuratora Generalnego rozstrzygnięcie nie będzie stało w sprzeczności z dyrektywą wyrażoną w art. 524 § 3 k.p.k., która zakazuje uwzględniać na niekorzyść oskarżonego kasacji wniesionej po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia.

W przekonaniu Sądu Najwyższego, w konkretnych warunkach wnioskowane przez skarżącego orzeczenie kasatoryjne nie wywoła niekorzystnych następstw prawnych dla M. C., gdyż z jednej strony unicestwia ewidentnie błędne i w gruncie rzeczy krzywdzące oskarżonego rozstrzygnięcie (został on wszak skazany za przestępstwo, co do którego nie istniały w aktach sprawy jakiekolwiek dowody), a z drugiej tworzy szansę wydania w nieodległej przyszłości sprawiedliwego orzeczenia, zgodnego z celami postępowania karnego i zasadą prawdy (art. 2 k.p.k.). Orzeczenie, które powinno bez zbędnej zwłoki zapaść w ramach powtórnego rozpoznawania sprawy, skoro nie będzie zwiększało zakresu dolegliwości dla oskarżonego w porównaniu z orzeczeniem uchylonym (zabrania tego przewidziany w art. 443 k.p.k. pośredni zakaz reformationis in peius) i skoro w wypadku ponownego orzeczenia kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania będzie zawierało zaliczenie na jej poczet poprzedniego okresu próby (art. 538 § 3 k.p.k.), żadną miarą nie będzie mogło zostać uznane za mniej korzystne od wyroku zaskarżonego kasacją.

Aby jednak mogło dojść w toku ponownego rozpatrywania sprawy do zgodnego z prawem wyrokowania, niezbędne stało się zdefiniowanie natury prawnej stwierdzonego w postępowaniu kasacyjnym uchybienia oraz wskazanie sposobu jego usunięcia.

Punktem wyjścia rozważań tej kwestii stała się treść art. 332 § 1 pkt 2 k.p.k., według którego akt oskarżenia powinien zawierać „dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu”. W piśmiennictwie prawniczym przyjmuje się, że owa tzw. konkluzja aktu oskarżenia (czyli zarzut) jest na ogół dosłownym powtórzeniem zarzutu sformułowanego w postanowieniu o przedstawieniu zarzutów (może on ulec uzupełnieniu lub zmianie – art. 314 k.p.k.), przy czym zaznacza się, że nie chodzi tu rzecz jasna o identyczną stylistykę zarzutu, lecz o odpowiedniość składników stanu faktycznego do dyspozycji określonego przepisu ustawy karnej, ujętych w postanowieniu o przedstawieniu zarzutów (zob. J. Grajewski [w:] J. Grajewski, L. K. Paprzycki, S. Steinborn: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Zakamycze 2006, tom I, s. 908). Od dawna też kategorycznie stwierdza się w literaturze prawniczej, że między zarzutem przedstawionym podejrzanemu przed zamknięciem śledztwa (dochodzenia) a zarzutem określonym w akcie oskarżenia musi istnieć zgodność (zob. A. Dąb: Rozbieżność między zarzutem w postępowaniu przygotowawczym a zarzutem w akcie oskarżenia, Palestra 1963, Nr 7 – 8, s. 45 – 48). Dodatkowym argumentem wspierającym przedstawione zapatrywanie pozostaje reguła, że co prawda postępowanie jurysdykcyjne (z wyłączeniem trybu prywatnoskargowego) rozpoczyna się od złożenia przez uprawnionego oskarżyciela skargi do sądu, ale też ta faza procesu poprzedzona być musi postępowaniem przygotowawczym, prowadzonym albo w formie śledztwa, albo dochodzenia.

Skoro zatem z treści art. 332 § 1 pkt 2 k.p.k. jasno wynika obowiązek zharmonizowania zarzutu aktu oskarżenia z postanowieniem o przedstawieniu zarzutów w tym sensie, że w obu tych dokumentach procesowych chodzić musi o ten sam czyn, to brak takiej spójności stanowi wadę formalną, której usunięcie następuje w trybie określonym w art. 337 k.p.k. W zaistniałej sytuacji prezes sądu (przewodniczący wydziału, upoważniony sędzia – art. 93 § 2 k.p.k.), w ramach kontroli aktu oskarżenia pod względem formalnym, powinien zwrócić uprawnionemu oskarżycielowi skargę w celu usunięcia braku w terminie 7 dni.

Zaprezentowane poglądy prawne i wskazówki co do dalszego procedowania będą – zgodnie z art. 442 § 3 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k. – wiążące dla sądu, któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania.