Postanowienie z dnia 2000-03-10 sygn. IV CZ 18/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CZ 18/00

Postanowienie z dnia 10 marca 2000 r.

Wniosek strony o doręczenie orzeczenia sądu drugiej instancji z uzasadnieniem, złożony w na podstawie art. 387 § 3 k.p.c. po upływie terminu przewidzianego w tym przepisie, podlega odrzuceniu.

Przewodniczący: Sędzia SN Elżbieta Skowrońska-Bocian

Sędziowie SN: Bronisław Czech (sprawozdawca), Tadeusz Żyznowski

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 10 marca 2000 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Mirosława K. i Moniki K. przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w W. o rentę wyrównawczą, na skutek zażalenia powoda Mirosława K. na postanowienie Sądu Okręgowego w Koszalinie z dnia 23 listopada 1999 r.,

postanowił oddalić zażalenie.

Uzasadnienie

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy odrzucił kasację powoda Mirosława K. od wyroku tego Sądu z dnia 10 września 1999 r., przyjmując, że jest ona niedopuszczalna, albowiem wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem wniesiony został dnia 24 września 1999 r., a wiec po upływie terminu z art. 387 § 3 k.p.c.

Powód Mirosław K. w zażaleniu wniósł o uchylenie tego postanowienia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Na wstępie należy rozważyć - leżące u podstaw zaskarżonego postanowienia - zagadnienie dopuszczalności żądania doręczenia odpisu orzeczenia z uzasadnieniem. Zagadnienie to można rozpatrywać z jednej strony na płaszczyźnie zasady jawności wobec stron i uczestników postępowania (zob. w szczególności art. 7 ustawy z dnia 20 czerwca 1984 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, jedn. tekst: Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm. oraz art. 9 i 525 k.p.c.), a z drugiej strony - w odniesieniu do problematyki procesowej zaskarżania orzeczeń.

Zasada jawności tzw. wewnętrznej wynika z art. 9 zdanie drugie i art. 525 k.p.c., na podstawie których strony i uczestnicy postępowania mają prawo otrzymywać odpisy lub wyciągi z akt. Powołane przepisy odnoszą się do wszystkich dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, m.in. do orzeczeń z uzasadnieniem, jeżeli zostało już sporządzone. Skuteczność żądania doręczenia takich odpisów (wyciągów) nie zależy od zachowania jakichkolwiek terminów lub innych warunków, a jedynie od uiszczenia opłaty kancelaryjnej, stosownie do przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 15 listopada 1996 r. w sprawie wysokości opłat kancelaryjnych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 139, poz. 650, ze zm.), chyba że strona korzysta ze zwolnienia od kosztów sądowych (art. 111 k.p.c. w związku z art. 2 i 3 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.). Doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem nie ma jednak wówczas znaczenia dla biegu terminu do wniesienia odwołania (apelacji lub kasacji), tzn. nie ma znaczenia procesowego.

Inaczej przedstawia się kwestia dopuszczalności żądania sporządzenia i doręczenia odpisów orzeczeń wraz z uzasadnieniem w toku postępowania, tj. w związku z systemem wnoszenia środków odwoławczych lub środków zaskarżenia. Pomijając inne przypadki, należy tu - ze względu na przedmiot zaskarżenia w niniejszej sprawie - wskazać jedynie na art. 328 § 1 i art. 387 § 3 k.p.c.

Na podstawie przepisów o toku postępowania sąd drugiej instancji uzasadnia z urzędu wyrok oraz postanowienie kończące postępowanie w sprawie (art. 387 § 1 k.p.c.), a jeżeli nastąpiło ogłoszenie sentencji, to orzeczenie wraz z uzasadnieniem doręcza się stronie, która w terminie tygodniowym - mającym charakter ustawowy - od ogłoszenia sentencji zażądała doręczenia (art. 387 § 3 in principio k.p.c.), przy odpowiednim stosowaniu art. 327 § 2 k.p.c., nie mającego w niniejszej sprawie zastosowania. Jeżeli ogłoszenia nie było, orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się stronom w terminie tygodniowym od sporządzenia uzasadnienia z urzędu (art. 387 § 3 in fine k.p.c.).

Podkreślić trzeba, że przepis art. 387 § 3 k.p.c. nie uzależnia dopuszczalności żądania doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem od tego, czy w sprawie przysługuje kasacja, tym bardziej że w niektórych przypadkach jej dopuszczalność zależy od wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 393 pkt 1 k.p.c.). W art. 387 § 3 k.p.c. nie wymaga się też, by strona, zgłaszając wymienione żądanie deklarowała, że czyni to w zamiarze wniesienia kasacji. Decydujące jest tu zachowanie tygodniowego terminu.

Jednocześnie należy mieć na względzie, że - odmiennie niż przy apelacji - zażądanie doręczenia orzeczenia sądu drugiej instancji z uzasadnieniem (gdy nie jest ono doręczane z urzędu) jest warunkiem koniecznym dla dopuszczalności kasacji; skargę kasacyjną wnosi się bowiem w terminie miesięcznym od doręczenia stronie skarżącej orzeczenia z uzasadnieniem (art. 393/4/ k.p.c.). Żądanie zgłoszone po upływie terminu z art. 387 § 3 k.p.c., gdy z okoliczności sprawy wynika, że celem tego żądania jest wniesienie kasacji, sąd drugiej instancji odrzuca. Ma tu odpowiednie zastosowanie art. 328 § 1 k.p.c. ("żądanie spóźnione sąd odrzuci na posiedzeniu niejawnym") w związku z art. 391 k.p.c., ponieważ art. 387 k.p.c. nie zawiera w tym przedmiocie odmiennego unormowania (tak Sąd Najwyższy np. w nie publikowanych postanowieniach z dnia 7 czerwca 1997 r., II CZ 64/97, z dnia 5 września 1997 r., III CKN 389/97, z dnia 25 listopada 1997 r., I CZ 142/97 oraz z dnia 25 sierpnia 1999 r., III CKN 567/99). Odrzucenie spóźnionego wniosku o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem stwarza jasną sytuację procesową dla strony i nie naraża jej na wnoszenie kasacji od orzeczenia, którego odpisu z uzasadnieniem żądała. 

Strona, której wniosek odrzucono, może - jak wspomniana - na podstawie art. 9 k.p.c. w dowolnym czasie żądać doręczenia odpisu wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie sądu drugiej instancji z uzasadnieniem. Doręczenie takie nie wywołuj jednak skutków procesowych.

W końcu trzeba wspomnieć, że rozróżnienie dwóch rodzajów wniosków o doręczenie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem ma również znaczenie dla wysokości należnej opłaty kancelaryjnej (zob. § 2 i 3. cyt. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 listopada 1996 r. w sprawie wysokości opłat kancelaryjnych w sprawach cywilnych).

W sprawie niniejszej sąd nie odrzucił spóźnionego wniosku powodów o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem i dokonał takiego doręczenia, a następnie odrzucił kasację jako niedopuszczalną.

Skarżący nie kwestionuje okoliczności, że wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem złożył po upływie terminu z art. 387 § 3 k.p.c. Twierdzi natomiast, że skoro Sąd drugiej instancji mimo to doręczył mu odpis orzeczenia z uzasadnieniem, oznacza to, iż uznał za prawidłowe złożenie wymienionego wniosku, a tym samym został otwarty miesięczny termin do wniesienia kasacji, który został zachowany. W tej sytuacji, zdaniem powoda, nie jest dopuszczalne odrzucenie kasacji z tego względu, że wniosek o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem złożono po upływie terminu tygodniowego. Pogląd ten - w świetle jednolitej judykatury - nie jest trafny.

Unormowanie zawarte w art. 393[4] k.p.c. należy rozumieć w ten sposób, że termin miesięczny do wniesienia kasacji liczony jest od doręczenia orzeczenia w sposób prawidłowy, tj. zgodnie z wymaganiami przewidzianymi w art. 387 § 3 k.p.c. To zaś oznacza, że tylko wtedy, gdy strona w terminie tygodniowym od ogłoszenia zażądała doręczenia jej orzeczenia z uzasadnieniem, można mówić, że spełnione zostało wstępne wymaganie dla powstania możliwości wniesienia kasacji. Natomiast, gdy z takim żądaniem nie wystąpiła, lub też, występując z nim, przekroczyła termin z art. 387 § 3 k.p.c., miesięczny termin do wniesienia kasacji (art. 393/4/ k.p.c.) w ogóle nie może rozpocząć swojego biegu, a tym samym niedopuszczalne jest wniesienie kasacji. Zasadne jest zatem stwierdzenie, że o przekroczeniu tygodniowego terminu przewidzianego w art. 387 § 3 k.p.c. można mówić także wtedy, gdy wprawdzie orzeczenie wraz z uzasadnieniem zostało stronie doręczane, lecz żądanie doręczenia wniesione zostało po upływie tego terminu (zob. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 1999 r., II CZ 23/99, OSNC 1999, nr 11, poz. 195, z dnia 30 stycznia 1998 r., III CKU 106/97, "Prokuratura i Prawo" 1998, nr 6, poz. 30, z dnia 11 grudnia 1996 r., I PKN 45/96, OSNAPUS 1997, nr 14, poz. 254 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 1997 r., II CKN 31/97, OSNC 1997, nr 8, poz. 116).

Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie, a zatem odrzucenie kasacji - jako niedopuszczalnej - było zasadne. Skutkuje to oddaleniem zażalenia (art. 397 § 2 i art. 385 k.p.c.).