Postanowienie z dnia 2000-03-02 sygn. V CKN 201/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V CKN 201/00

Postanowienie z dnia 2 marca 2000 r.

Nie składa rękojmi wierzyciel zgłaszający przejęcie nieruchomości po drugiej bezskutecznej egzekucji, jeżeli wartość przysługującego mu i ujawnionego w opisie i oszacowaniu prawa nie jest niższa od wysokości rękojmi i jeżeli do tej wysokości znajduje ona pokrycie w cenie wywołania wraz z prawami stwierdzonymi w opisie i oszacowaniu, korzystającymi z pierwszeństwa przed jego prawem.

Przewodniczący: Sędzia SN Stanisław Dąbrowski

Sędziowie SN: Tadeusz Domińczyk (sprawozdawca), Iwona Koper

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2000 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku wierzyciela Banku Spółdzielczego w A. przeciwko dłużnikom Marii i Mieczysławowi małżonkom K. o egzekucję z nieruchomości, na skutek kasacji wierzyciela Banku Spółdzielczego w A. od postanowienia Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z dnia 6 lipca 1999 r.,

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Okręgowemu w Bielsku Białej do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 11 września 1998 r. Sąd Rejonowy w Wadowicach udzielił przybicia dwóch zabudowanych działek oznaczonych numerami (...) i (...) o łącznej powierzchni 24 ary i 90 m2, położonych w R. i wpisanych do księgi wieczystej nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Wadowicach, na rzecz przejmującego je wierzyciela Banku Spółdzielczego w A., oraz zobowiązał ten Bank do uiszczenia w terminie 14 dni ceny przejęcia kwoty 75 136 zł na konto organu egzekucyjnego.

Według ustaleń Sądu Rejonowego, obie egzekwowane działki oszacowane zostały na kwotę 112 704 zł. Ponieważ do pierwszej licytacji nikt nie przystąpił, cena wywołania w toku drugiej licytacji określona została na kwotę 74 385 zł. Do drugiego przetargu także nikt nie przystąpił, w związku z czym egzekwujący wierzyciel, którego wierzytelność wobec dłużników opiewała na kwotę około 500 000 zł, skutecznie zgłosił przejęcie obu działek.

W wyniku rozpoznania zażalenia dłużników na to postanowienie Sąd Okręgowy zaskarżonym postanowieniem zmienił postanowienie Sądu Rejonowego i odmówił udzielenia przybicia, obciążając wierzyciela kosztami postępowania za obie instancje. Sąd Okręgowy przyjął, że egzekwujący wierzyciel nie złożył rękojmi równocześnie z wnioskiem ani później. Okoliczność ta pozbawiła go możliwości przejęcia przedmiotu egzekucji, skoro nie wykazał, że nie korzysta ze zwolnienia od złożenia rękojmi.

Postanowienie Sądu Okręgowego zaskarżył Bank, zarzucając naruszenie przepisów postępowania, w szczególności art. 964 § 1 i 984 k.p.c., przez przyjęcie, że był zobligowany do złożenia rękojmi, gdy tymczasem egzekwowana wierzytelność była zabezpieczona hipoteką, co zostało ujawnione w opisie i oszacowaniu nieruchomości. Skarżący domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, bądź uchylenia go i udzielenia przybicia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest zasadna.

Skorzystanie z uprawnienia do przejęcia nieruchomości po drugiej bezskutecznej egzekucji stwarza ostatnią możliwość jej spieniężenia w drodze postępowania egzekucyjnego. Uprawnienie takie przysługuje wierzycielowi egzekwującemu i hipotecznemu oraz współwłaścicielowi (art. 984 § 1 zdanie 1 k.p.c.). Stosownie do treści art. 984 § 2 k.p.c., jeżeli wniosek o przejęcie pochodzi od wierzyciela, to powinien on być złożony w ciągu tygodnia po licytacji z równoczesnym złożeniem rękojmi, chyba że ustawa go od niej zwalnia. Warunki zwolnienia od złożenia rękojmi określa art. 964 § 1 k.p.c. W myśl tego przepisu nie składa rękojmi osoba, której przysługuje ujawnione w opisie i oszacowaniu prawo, jeżeli jego wartość nie jest niższa od wysokości rękojmi i jeżeli do tej wysokości znajduje ono pokrycie w cenie wywołania wraz z prawami stwierdzonymi w opinii i oszacowaniu, korzystającymi z pierwszeństwa przed jej prawem. W przypadku gdy wartość prawa jest niższa od wysokości rękojmi albo gdy prawo znajduje tylko częściowo pokrycie w cenie wywołania, wysokość rękojmi ulega stosownemu obniżeniu (art. 964 § 2 k.p.c.).

Przytoczone warunki zwolnienia z rękojmi albo jej obniżenia mają zastosowanie także do wierzyciela, który zgłasza przejęcie nieruchomości, albowiem przepis art. 984 § 2 - wobec braku odmiennego uregulowania - wyraża w istocie odesłanie do art. 964 k.p.c. Znaczenie rozstrzygające w tej mierze ma zatem to, czy wierzyciel może się skutecznie powołać na prawo ujawnione w opisie i oszacowaniu.

Katalog praw podlegających ujawnieniu w opisie i oszacowaniu określony został w art. 947 § 1 pkt 3, 4 i 8. Mieszczą się w nim zarówno prawa stwierdzone jak i zgłoszone, a ponadto obciążenia i umowy ubezpieczenia. Podlegają one oszacowaniu w myśl reguł określonych w § 136-137 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników (Dz. U. Nr 10, poz. 52 ze zm.). Wyjątek dotyczy prawa odkupu i pierwokupu (§ 137 i 139 rozporządzenia).

Do grupy praw obciążających egzekwowaną nieruchomość zaliczyć należy wierzytelność zabezpieczoną wpisem hipoteki. Jeżeli egzekwującym jest wierzyciel, któremu przysługuje wierzytelność zabezpieczona hipoteką, staje się on wierzycielem hipotecznym ze skutkami wynikającymi z art. 964 k.p.c. W analogicznej sytuacji pozostaje wierzyciel, którego wierzytelność ujawniona została, na podstawie wymaganego orzeczenia, w zbiorze dokumentów założonych dla nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej. W myśl bowiem art. 123 ust. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm.) złożenie dokumentów na podstawie postanowienia sądu ma wszelkie skutki wpisu w księdze wieczystej, z wyjątkiem przewidzianych w przepisach o rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej. Takiego przepisu szczególnego brak. Za taki nie może być uważany przepis art. 123 ust. 1 zdanie ostatnie ustawy o księgach wieczystych i hipotece, skoro odnosi się do hipoteki, czyli prawa wpisanego do księgi wieczystej.

W świetle tych uwag w kasacji trafnie zarzucono, że zaskarżone postanowienie wydane zostało z obrazą art. 964. i 984 k.p.c., zważywszy, iż w sporządzonym przez komornika protokole opisu nieruchomości z dnia 9 października 1995 r. ujawniona została wierzytelność egzekwującego Banku w postaci wniosku przeznaczonego do złożenia w zbiorze dokumentów i w tym zbiorze złożonego na podstawie postanowienia Państwowego Biura Notarialnego z dnia 19 czerwca 1991 r. W istocie zatem egzekwujący Bank uzyskał status wierzyciela hipotecznego. Ponieważ wartość jego prawa ujawnionego w odrębnie sporządzonym opisie nieruchomości zdecydowanie przewyższa wysokość rękojmi, korzysta on ze zwolnienia od jej złożenia w myśl założenia, że nie składa rękojmi wierzyciel zgłaszający przejęcie nieruchomości po drugiej bezskutecznej egzekucji, jeżeli wartość przysługującego mu i ujawnionego w opisie i oszacowaniu prawa nie jest niższa od wysokości rękojmi i jeżeli do tej wysokości znajduje ono pokrycie w cenie wywołania wraz z prawami stwierdzonymi w opisie i oszacowaniu, korzystającymi z pierwszeństwa przed jego prawem.

Z tych względów i na podstawie art. 393[13] k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c. należało orzec, jak w sentencji.