Postanowienie z dnia 1999-10-19 sygn. II CZ 108/99

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CZ 108/99

Postanowienie z dnia 19 października 1999 r.

Nie jest zmianą powództwa w rozumieniu art. 193 k.p.c. zmiana żądania obniżenia alimentów (art. 138 k.r.o.) na żądanie częściowego pozbawienia wykonalności wyroku zasądzającego alimenty i wskazanie - jako podstawy nowego żądania - tylko art. 840 § 1 k.p.c., jeżeli w przytoczonym stanie faktycznym nie ma elementów, mogących uzasadniać powództwo opozycyjne.

Przewodniczący: Prezes SN Tadeusz Ereciński

Sędziowie SN: Bronisław Czech (sprawozdawca), Jacek Gudowski

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 19 października 1999 r. na posiedzeniu niejawnym, sprawy z powództwa Grażyny B., przeciwko małoletniemu Jackowi B. działającemu przez ojca Zbigniewa B., o obniżenie alimentów, na skutek zażalenia powódki na postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 24 czerwca 1999 r.,

postanowił oddalić zażalenie.

Uzasadnienie

Powódka wniosła o obniżenie alimentów z kwoty po 500 zł. do kwoty po 300 zł miesięcznie, zasądzonych wyrokiem rozwodowym od niej na rzecz jej małoletniego syna Jakuba. Powództwo uzasadniała wskazując na swoje małe możliwości zarobkowe. Na rozprawie pełnomocnik powódki "zmienił powództwo", wnosząc o pozbawienie wykonalności wymienionego wyroku co do alimentów przewyższających kwotę 300 zł miesięcznie i oświadczył, że "podstawą żądania jest art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.".

Sąd Rejonowy w Łodzi oddalił powództwo przyjmując brak przesłanek z art. 138 k.r.o. Apelację powódki oddalił Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z dnia 2 kwietnia 1999 r.

Pełnomocnik powódki w kasacji zarzucił naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 138 k.r.o. i przez niezastosowanie art. 475 § 1 k.c., art. 87 § 1 i 3 k.p. oraz 840 k.p.c. oraz naruszenie przepisów postępowania (art. 382, 387 § 1 i art. 328 § 2 k.p.c.).

Sąd Okręgowy postanowieniem zaskarżonym zażaleniem odrzucił tę kasację jako niedopuszczalną, albowiem sprawa dotyczy wysokości świadczeń alimentacyjnych (art. 393 pkt 2 i art. 393[5] k.p.c.).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sąd Apelacyjny trafnie przyjął, że według ustalonej judykatury można żądać zmiany wysokości albo ograniczenia czasu trwania świadczeń alimentacyjnych tylko w drodze powództwa z art. 138 k.r.o., albowiem przepis ten - jako szczególny - wyłącza powództwo opozycyjne przewidziane w art. 840 k.p.c. (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 1954 r., I CO 45/54, OSN 1956, nr 1, poz. 3, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 1969 r., III CRN 524/69, OSNCP 1970, nr 6, poz. 114, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1972 r., III CRN 446/71, OSNCP 1972, nr 6, poz. 120, teza VII uchwały pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86, zawierającej wytyczne w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o alimenty, OSNCP 1988, nr 4, poz. 42). Nie stanowi też przeszkody do rozpoznania sprawy w trybie art. 138 k.r.o. okoliczność, że powód nadał swemu żądaniu formę powództwa opozycyjnego z art. 840 k.p.c., gdyż rzeczą sądu jest zastosowanie do żądania pozwu - w związku z jego uzasadnieniem - właściwych przepisów prawa.

Orzeczenie wydane w wyniku powództwa opozycyjnego nie narusza prawomocności wyroku, w przeciwieństwie do wyroku w sprawie o zmianę zakresu obowiązku alimentacyjnego, który niweczy prawomocne ustalenie co do wysokości alimentów, czasu trwania obowiązku alimentacyjnego i określa je na nowo. Dlatego zmiana obowiązku alimentacyjnego może nastąpić w drodze powództwa z art. 138 k.r.o. Powództwo z art. 840 k.p.c. jest natomiast procesową formą obrony dłużnika, zwalczającego wykonalność prawomocnego wyroku. Ze względu na odmienny charakter obu powództw sąd, nie bacząc na sformułowanie żądania, powinien wyjaśniać rzeczywistą jego treść i podejmowane czynności procesowe dostosować do właściwego rodzaju powództwa, albo z art. 138 k.r.o. albo z art. 840 k.p.c. (zob. powołany wyrok z dnia 12 września 1969 r., III CRN 524/69 oraz uchwałę pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86 - teza VII).

Wskazanie przez powoda przepisów prawa materialnego, mających stanowić podstawę prawną orzeczenia, jakkolwiek nie wymagane, może nie pozostawać bez znaczenia dla przebiegu i wyniku sprawy, jeśli pośrednio określa także okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie pozwu (zob. w tym przedmiocie bardzo stanowczy - ze względu na okoliczności sprawy - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 1999 r., I CKN 252/98, OSNC 1999, nr 9, poz. 152). Pełnomocnik powódki "zmieniając" powództwo wskazał; że podstawą żądania jest art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Rzecz jednak w tym, że ani powódka w swoich zeznaniach, ani jej pełnomocnik nie skonkretyzowali okoliczności, do których mógłby odnosić się art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., lecz okolicznościami tymi pozostały w dalszym ciągu możliwości zarobkowe powódki, czyli okoliczności do których odnosi się art. 138 k.p.c. W tej sytuacji nie można przyjąć, że nastąpiła zmiana powództwa w rozumieniu art. 193 k.p.c.

Zmiana powództwa (art. 193 k.p.c.) może bowiem wprawdzie polegać na zmianie żądania lub podstawy powództwa, albo obu tych elementów równocześnie, lecz zmiana samego tylko żądania ma sens, jeśli nowe żądanie pozostaje w związku z przytoczoną dotychczas podstawą faktyczną powództwa, w przeciwnym bowiem przypadku powód narażałby się na oczywiste niebezpieczeństwo oddalenia powództwa. Nie jest zatem zmianą powództwa w rozumieniu art. 193 k.p.c. zmiana żądania obniżenia alimentów (art. 138 k.r.o.) na żądanie częściowego pozbawienia wykonalności wyroku zasądzającego alimenty i wskazanie - jako podstawy nowego żądania - tylko art. 840 § 1 k.p.c., jeżeli w przytoczonym stanie faktycznym nie ma elementów, mogących uzasadniać powództwo opozycyjne.

Sąd Okręgowy przyjął zatem trafnie, że powództwo Grażyny B. należy ocenić w świetle art. 138 k.r.o.

Zauważyć też trzeba, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto, iż sprawa, w której zgłoszono oparte na art. 138 k.r.o. żądanie zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego przez obniżenie kwot prawomocnie zasądzonych z tego tytułu, jest - bez względu na podnoszone okoliczności - "sprawą o alimenty dotyczącą wysokości świadczeń", o Jakiej mowa w art. 393 pkt 2 k.p.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 1997 r., I CZ 143/97, "Monitor Prawniczy" 1998, nr 6, s. 4). Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym zażalenie podziela ten pogląd. Sąd Okręgowy odrzucił zatem trafnie kasację powódki jako niedopuszczalną.

Dlatego Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 385 k.p.c. w związku z art. 393[18], 393[19] i 397 § 2 k.p.c.).

OSNC 2000 r., Nr 4, poz. 77