Wyrok z dnia 2015-06-12 sygn. I OSK 2081/13

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Aleksandra Łaskarzewska (spr.) Sędziowie: Sędzia NSA Małgorzata Borowiec Sędzia del. NSA Roman Ciąglewicz Protokolant sekretarz sądowy Małgorzata Kamińska po rozpoznaniu w dniu 12 czerwca 2015 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej J. B. działającej w imieniu małoletniego syna K. B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 24 kwietnia 2013 r. sygn. akt III SA/Kr 1655/12 w sprawie ze skargi J. B. działającej w imieniu małoletniego syna K. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Tarnowie z dnia [...] września 2012 r. nr [...] w przedmiocie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Krakowie. 2. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Tarnowie na rzecz J. B. działającej w imieniu małoletniego syna K. B. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2013 r., sygn. akt III SA/Kr 1655/12 oddalił skargę J. B. działającej w imieniu małoletniego syna K. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Tarnowie z dnia [...] września 2012 r. nr [...].

W uzasadnieniu wyroku WSA w Krakowie wskazał, że przedstawiciel ustawowy matka K. B. – J. B. wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie na ostateczną decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Tarnowie z dnia [...] września 2012 r. sygn. akt [...] w części dotyczącej utrzymania w mocy decyzji organu I instancji w przedmiocie uznania, jako nienależnego wypłaconego świadczenia na podstawie decyzji znak: [...] z dnia [...] września 2010 r. w wysokości 2 400 zł w okresie od 1 października 2010 r. do 30 września 2011 r. i zobowiązania do zwrotu tej kwoty tytułem nienależnie pobranego świadczenia.

Organ odwoławczy ustalił następujący stan faktyczny i prawny sprawy.

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł. Za osobę uprawnioną stosownie do treści art. 2 pkt 11 w/w ustawy uznaje się osobę uprawnioną do alimentów od rodzica na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, jeżeli egzekucja okazała się bezskuteczna. Natomiast według art. 19 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, w przypadku wystąpienia zmian w liczbie członków rodziny, uzyskania lub utraty dochodu albo innych zmian mających wpływ na prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego osoba uprawniona albo jej przedstawiciel ustawowy, którzy złożyli wniosek o przyznanie świadczenia z funduszu alimentacyjnego są obowiązani do niezwłocznego powiadomienia o tym organu wypłacającego świadczenia. Osoba, która pobrała nienależne świadczenia jest obowiązana do ich zwrotu (art. 23 ust. 1). Natomiast stosownie zaś do art. 2 pkt 7 ustawy pojęcie nienależnie pobranego świadczenia oznacza świadczenia z funduszu alimentacyjnego:

a) wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie albo wstrzymanie wypłaty świadczenia w całości lub w części,

b) przyznane lub wypłacone w przypadku świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą te świadczenia,

c) wypłacone bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, jeżeli stwierdzono nieważność decyzji przyznającej świadczenie albo w wyniku wznowienia postępowania uchylono decyzję przyznającą świadczenie i odmówiono prawa do świadczenia,

d) wypłacone, w przypadku, gdy osoba uprawniona w okresie ich pobierania otrzymała alimenty,

e) wypłacone w przypadku o którym mowa w art. 17 ust. 5 za okres od dnia, w którym osoba stała się uprawniona do świadczeń w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, do dnia wydania decyzji o uchyleniu decyzji przyznającej świadczenia z funduszu alimentacyjnego, chyba, że zostały zwrócone zgodnie z przepisami o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Decyzją z dnia [...] września 2010 r. zostało przyznane świadczenie pieniężne z funduszu alimentacyjnego na rzecz K. B. w wysokości 500,00 zł miesięcznie na okres od 1 października 2010r. do 30 września 2011 r. W dniu 4 sierpnia 2011 r., jak wynika z ugody zawartej przed sądem przez J. B. oraz K. K. osobę zobowiązaną do alimentacji małoletniego K. B., wysokość alimentów na rzecz małoletniego strony uzgodniły na kwotę 300 zł miesięcznie, z datą wsteczną począwszy od 18 lutego 2008 r. Skarżąca w okresie objętym zaskarżoną decyzją tj. od 1 października 2010r. do 30 września 2011 r. otrzymywała alimenty z Funduszu Alimentacyjnego w kwocie 500 zł miesięcznie, podczas gdy mocą zawartej przez siebie ugody kwota ta następnie została zmniejszona do wysokości 300 zł , to tym samym uznać należy , iż kwota 200 zł będąca różnicą pomiędzy kwotą alimentów otrzymywanych, a kwotą alimentów ustalonych w drodze ugody jest kwotą świadczenia nienależnie pobranego. Organ wskazał stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu w wyroku z dnia 22 października 2010 r. II SA/Po 477/2010 opubl. LexPolonica nr 2522676: "Uwzględniając cel, któremu służyć mają świadczenia wypłacane z funduszu alimentacyjnego ustawodawca przyjął zasadę, w myśl, której zmiany w wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego na skutek zmiany wysokości zasądzonych alimentów dokonywane są - od miesiąca, w którym nastąpiła zmiana - wysokości zasądzonych alimentów (art. 29 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów). Obowiązek zwrotu świadczenia z funduszu alimentacyjnego ustawodawca nakłada - wyłącznie - na osoby, które otrzymały świadczenia z funduszu alimentacyjnego w wysokości wyższej niż zasądzone alimenty w okresie - od dnia zmiany wysokości - zasądzonych alimentów - do dnia wpływu tytułu wykonawczego - do komornika sądowego (ust. 2).

Odnosząc się do argumentów skarżącej podnoszonych w odwołaniu organ stwierdził, iż są one nietrafne, albowiem przedmiotem badania w niniejszej sprawie były kwestie dotyczące nienależnie pobranego świadczenia, nie zaś kwestie dotyczące zmiany decyzji przyznającej świadczenia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uznając skargę za niezasadną wskazał, że świadczenia alimentacyjne zastępują środki, które wierzyciel alimentacyjny winien otrzymać tytułem wypłaty zasądzonych alimentów. Pojęcie obowiązku alimentacyjnego zdefiniowane zostało w art. 128 kro, w myśl którego pod pojęciem tym rozumieć należy obowiązek dostarczania środków utrzymania i wychowania. Natomiast unormowania materialnego prawa administracyjnego są zawarte w ustawie z dnia 07.09.2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7) i służą wsparciu osób znajdujących się trudniej sytuacji materialnej z powodu niemożności wyegzekwowania środków na - bieżące - utrzymanie od osób zobowiązanych do alimentacji (por. wyrok NSA z 28.07.2010 r., sygn. I OSK 597/10, www.nsa.gov.pl). Podstawowym warunkiem uzyskania świadczeń z funduszu alimentacyjnego jest bezskuteczność egzekucji (art. 3 u.p.o.a.). Same świadczenia z funduszu alimentacyjnego służyć mają natomiast zastąpieniu tych niewyegzekwowanych alimentów. Sąd I instancji wskazał, że stąd też, jak zauważa się w piśmiennictwie, w art. 10 ust. 1 u.p.o.a. ustawodawca powiązał wysokość kwot miesięcznego świadczenia wypłacanego przez organ z wysokością kwoty, jaką dłużnik uiszczałby na rzecz wierzyciela, gdyby egzekucja była prowadzona skutecznie. Z uwagi na cel bieżącego zaspokajania potrzeb wierzyciela alimentacyjnego w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, tj. takiej, jaką dłużnik uiszczałby na rzecz wierzyciela, przepisami ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów uregulowane zostały zasady aktualizacji wysokości świadczeń wskutek zmiany wysokości alimentów. Uwzględniając, bowiem cel, któremu służyć mają świadczenia wypłacane z funduszu alimentacyjnego ustawodawca przyjął zasadę, w myśl której zmiany w wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego na skutek zmiany wysokości zasądzonych alimentów dokonywane są - od miesiąca, w którym nastąpiła zmiana wysokości zasądzonych alimentów (art. 29 ust. 1 u.p.o.a.).

W świetle treści tego przepisu, zdaniem Sądu I instancji nie mogły być uznane za świadczenia nienależnie pobrane świadczenia z funduszu alimentacyjnego wypłacone w kwocie równorzędnej wysokości zasądzonych za dany okres alimentów. Dopiero w przypadku otrzymania świadczenia z funduszu alimentacyjnego w wysokości wyższej niż zasądzone alimenty, świadczenie to wypłacone w okresie od dnia zmiany wysokości zasądzonych alimentów do dnia wpływu tytułu wykonawczego do komornika sądowego staje się świadczeniem nienależnie pobranym i jako takie podlega zwrotowi. Przepis ten odnosi się również do ugody zawieranej przed sądem odnośnie zmiany wysokości alimentów, co nie może, w ocenie Sądu I instancji budzić żadnych wątpliwości.

Sąd I instancji wskazał, że w przedmiotowej sprawie zmiana wysokości zasądzonych alimentów została dokonana ugodą z dnia 4 sierpnia 2011 r. i objęła okres od 18 lutego 2008 r. Dokonując zatem zasadności uznania za świadczenia nienależnie pobrane w kwocie przekraczającej 300 zł miesięcznie za okres od 1 października 2010 r. do 30 września 2011 r. Sąd I instancji zauważył, że zmiana ich wysokości była działaniem świadomym J. B., która godziła się na fakt, że wypłacano jej wyższe alimenty na syna z funduszu alimentacyjnego, w stosunku do tego, co zawarła w ugodzie ze zobowiązanym. Sąd I instancji zaznaczył, że informację o zmianie wysokości zasądzonych alimentów na rzecz K. B. organ I instancji powziął od zobowiązanego do alimentacji K. K., natomiast J. B., która była zobowiązana do przekazania tej informacji, zaniechała obowiązku zgłoszenia tych zmian mających wpływ na prawo do pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego. W toku kontroli legalności zaskarżonej decyzji oraz decyzji ją poprzedzającej Sąd I instancji wskazał, że świadczenie nienależnie pobrane jest to świadczenie pobrane przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania). Sąd I instancji zaznaczył, że skoro ustawodawca nakłada obowiązek zwrotu świadczenia z funduszu alimentacyjnego - wyłącznie - na osoby, które otrzymały świadczenia z funduszu alimentacyjnego w wysokości wyższej niż zasądzone alimenty w okresie - od dnia zmiany wysokości zasądzonych alimentów (art. 29 ust. 2 u.p.o.a.), to w przedmiotowej sprawie strony ugody ustaliły datę, dzień zmiany wysokości (obniżenie) zasądzonych alimentów od [...] lutego 2008 r.

Decyzją z dnia [...] września 2010 r. przyznano świadczenie K. B. z funduszu alimentacyjnego w wysokości 500 zł miesięcznie na okres od 1 października 2010r. do 30 września 2011r. Przedmiotową ugodą wysokość miesięcznych alimentów obniżono z orzeczonych wyrokiem 600 zł do kwoty 300 zł, to różnica między przyznanymi decyzją alimentami a ustalonymi ugodą podlega zwrotowi. Zaistniało, więc zdarzenie powodujące zwrot części świadczeń. Zdarzenie (obniżenie alimentów) nastąpiło w dacie zawarcia ugody z dnia [...] sierpnia 2011 r., ale ze skutkiem (z mocą wsteczną) od [...] lutego 2008r.

Organy, w ocenie Sądu I instancji prawidłowo zinterpretowały prawo; decyzje wbrew twierdzeniu skarżącej zostały oparte na wszechstronnie zebranym i prawidłowo ocenionym materiale dowodowym. Uzasadnienie decyzji jest szczegółowe i zawiera wszystkie elementy wymagane przepisami procedury administracyjnej. Ma rację, zdaniem Sądu I instancji organ, że przedmiotem badania w niniejszej sprawie były kwestie dotyczące nienależnie pobranego świadczenia, nie zaś kwestie dotyczące zmiany decyzji przyznającej świadczenia. Sąd I instancji wskazał, że nie znajduje oparcia w przepisach prawa (art. 29 ust. 2 u.p.o.a.) twierdzenie skarżącej, że w sprawie organ błędnie określił datę, od której świadczenia alimentacyjne na rzecz uprawnionego, zmniejszone w wyniku ugody zawartej [...] sierpnia 2011 r. przed Sądem Rejonowym w Tarnowie powinno być częściowo zwrócone jako nienależne od dnia zawarcia w/w ugody, czyli [...] sierpnia 2011 r. Zdaniem Sądu I instancji stanowiska takiego, odnośnie rozważanego stanu faktycznego, wbrew twierdzeniu skarżącej nie zawarł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z 29 marca 2011r., sygn. akt II SA/Bd 1209/10.

Skargę kasacyjną od powyższego rozstrzygnięcia wniosła skarżąca i zaskarżając w całości wyrok zarzuciła:

I. Na podstawie art. 174 pkt 2 p.p.s.a. - naruszenie przepisów postępowania w sposób mający istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

1. art. 134 p.p.s.a. w zw. z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1296 z późn. zm.) (dalej: p.u.s.a.), poprzez jego błędną wykładnię i błędne zastosowanie, a to poprzez rozstrzygnięcie przedmiotowej sprawy przez WSA jedynie w granicach wniosków i zarzutów wysuniętych przez skarżącą, przy jednoczesnym nieuwzględnieniu ustawowego nakazu, iż zgodnie z art. 1 p.u.s.a. sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, co w efekcie doprowadziło do utrzymania w mocy sprzecznej z prawem decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Tarnowie z dnia [...] września 2012 r., nr [...],

2. art. 141 § 4 p.p.s.a. - poprzez jego błędną wykładnię oraz błędne zastosowanie, a to poprzez niepełne przedstawienie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stanu faktycznego i prawnego, oraz przedstawienie oceny prawnej niespójnej i sprzecznej z ugruntowaną linią orzeczniczą, w szczególności poprzez nie wskazanie, iż ani małoletni K. B., ani działająca w jego imieniu J. B. nie wiedzieli, że wspomniane świadczenia im się nie należą, a tym samym wspomnianych świadczeń nie można poczytywać jako nienależnie pobrane

II. Na podstawie art. 174 pkt 1 p.p.s.a. naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

a) art. 2 pkt 7 oraz art. 23 ust 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U.2012.1228 z późn. zm.) poprzez ich błędną interpretację i błędne zastosowanie, a to poprzez mylne uznanie, że świadczenie pobrane przez skarżącego powinno zostać uznane za nienależnie pobrane, a tym samym powinno podlegać zwrotowi

b) art. 24 ust 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U.2012.1228 z późn. zm.) poprzez jego błędną wykładnię i błędne zastosowanie, a to poprzez mylne uznanie, iż organ właściwy wierzyciela może bez zgody osoby uprawnionej do świadczenia, jak również bez zgody jej przedstawiciela ustawowego zmienić lub uchylić ostateczną decyzję administracyjną na mocy której strona nabyła prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego z mocą wsteczną.

Powołując się na powyższe zarzuty wniesiono o:

1. uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Krakowie

2.ewentualnie zmianę zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie o uchyleniu decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Tarnowie z dnia [...] września 2012 r., nr [...] oraz poprzedzającej ją decyzji organu I instancji

3. zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. W kwestii naruszenia art. 134 p.p.s.a. w zw. z art. art. 1 p.u.s.a., poprzez jego błędną wykładnię i błędne zastosowanie, należy wskazać, iż doszło do niego na skutek rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy przez WSA jedynie w granicach wniosków i zarzutów wysuniętych przez skarżącą, przy jednoczesnym nieuwzględnieniu ustawowego nakazu, iż zgodnie z art. 1 p.u.s.a. sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, co w efekcie doprowadziło do utrzymania w mocy sprzecznej z prawem decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Tarnowie z dnia [...] września 2012 r., nr [...]. Wskazano, że przedmiotowa decyzja SKO zawiera w rzeczywistości w sobie dwa rozstrzygnięcia. Pierwsze - w przedmiocie uznania wpłaconych świadczeń skarżącej za nienależycie pobrane, drugie z kolei - to orzeczenie o zwrocie tych świadczeń. Zaznaczono, że zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą nakazanie zwrotu świadczenia nienależnie pobranego nie może być orzeczone w tej samej decyzji, co uznanie świadczenia za nienależnie pobrane. Zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2009 r. nr 1 poz. 7 z późn. zm.) do zwrotu jest zobowiązana osoba, która pobrała nienależne świadczenie. W związku z powyższym dopiero w momencie uprawomocnienia się decyzji uznającej dane świadczenie za nienależnie pobrane, można o takim świadczeniu mówić i nakazywać jego zwrot. Nie jest natomiast możliwe orzekanie o wspomnianych sprawach równocześnie, czyli - inaczej mówić - w jednej decyzji, jak też uczynił to organ w przedmiotowej sprawie.

Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądowoadministracyjnym na tle przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych, a wyrażone zostało m.in. w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 lipca 2010 r., I OSK 619/10 oraz w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 lipca 2010 r., I OSK 620/10, jak również Wojewódzkich Sądów Administracyjnych: w Krakowie, w wyroku z dnia 21 marca 2012 r., III SA/Kr 567/11 oraz w Szczecinie, w wyroku z dnia 13 stycznia 2012 r., II SA/Sz 644/10. W ich świetle równoczesne orzekanie jedną decyzją o uznaniu świadczenia za nienależnie pobrane oraz o obowiązku jego zwrotu stanowi naruszenie przepisów postępowania, o których mowa w art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. Wspomniane wyżej stanowisko zostało podzielone również w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 14 czerwca 2013 r., sygn. akt III SA/Kr 1656/12.

W kwestii zarzutu naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. poprzez jego błędną wykładnię oraz błędne zastosowanie, wskazano, iż doszło do niego na skutek niepełnego przedstawienia w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stanu faktycznego i prawnego, oraz przedstawienie oceny prawnej niespójnej i sprzecznej z ugruntowaną linią orzeczniczą, w szczególności poprzez nie wskazanie, iż ani małoletni K. B., ani działająca w jego imieniu J. B. nie wiedzieli, że wspomniane świadczenia im się nie należą, a tym samym wspomnianych świadczeń nie można poczytywać jako nienależnie pobrane. Należy bowiem wskazać, iż zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą sądów administracyjnych, dla których reprezentatywne jest rozstrzygnięcie zawarte w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 14 czerwca 2013 r., sygn. akt III SA/Kr 1656/12, "nie bez przyczyny na gruncie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów ustawodawca posłużył się pojęciem "nienależnie pobranego świadczenia". W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego zwraca się uwagę na błędne utożsamianie tego pojęcia z pojęciem "nienależnego świadczenia". Jakkolwiek "nienależne świadczenie" jest pojęciem obiektywnym, występującym wówczas, gdy świadczenie zostaje wypłacone bez podstawy prawnej lub gdy podstawa taka odpadła, to jest świadczenie pobrane przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania). W konsekwencji przyjmuje się, że obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że mu się ono nie należy" (por. także: wyrok Naczelnego Sadu Administracyjnego z 14 grudnia 2009 r., sygn. I OSK 826/09 oraz wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 26 stycznia 2010 r., sygn. akt IV SA/GL 398/09). Ustalenia poczynione na gruncie wspomnianych wyroków będą miały bezsprzecznie zastosowanie również w przedmiotowej sprawie. Należy bowiem wskazać, iż ani małoletni K. B., ani działająca w jego imieniu J. B. nie wiedzieli, że wspomniane świadczenia im się nie należą. W związku z tym nie mogą być one w żadnym razie poczytywane jako świadczenia nienależnie pobrane a tym samym - podlegać zwrotowi. Brak dokładniejszej analizy wspomnianego zagadnienia w treści zaskarżanego wyroku należy poczytywać jako jednoznaczne naruszenie wskazanego przepisu procedury.

Odnośnie zarzutu naruszenia art. 2 pkt 7 oraz art. 23 ust 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U.2012.1228 z późn. zm.) poprzez ich błędną interpretację i błędne zastosowanie, należy wskazać, iż doszło do niego na skutek mylnego uznania, że świadczenie pobrane przez skarżącego powinno zostać uznane za nienależnie pobrane i tym samym powinno podlegać zwrotowi. Twierdzenie to jest bowiem ze wszech miar mylne. Należy bowiem wskazać, iż zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą sądów administracyjnych, dla których reprezentatywne jest rozstrzygnięcie zawarte w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 14 czerwca 2013 r., sygn. akt III SA/Kr- 1656/12, "nie bez przyczyny na gruncie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów ustawodawca posłużył się pojęciem . W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego zwraca się uwagę na błędne utożsamianie tego pojęcia z pojęciem . Jakkolwiek jest pojęciem obiektywnym, występującym wówczas, gdy świadczenie zostaje wypłacone bez podstawy prawnej lub gdy podstawa taka odpadła, to jest świadczenie pobrane przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania). W konsekwencji przyjmuje się, że obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że mu się ono nie należy" (por. także: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 grudnia 2009 r., sygn. I OSK 826/09 oraz wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 26 stycznia 2010 r., sygn. akt: IV SA/GL 398/09). Ustalenia poczynione na gruncie wspomnianych wyroków będą miały bezsprzecznie zastosowanie również w

przedmiotowej sprawie. Należy bowiem wskazać, iż ani małoletni K. B., ani działająca w jego imieniu J. B. nie wiedzieli, że wspomniane świadczenia im się nie należą. W związku z tym nie mogą być one w żadnym razie poczytywane jako świadczenia nienależnie pobrane a tym samym - podlegać zwrotowi.

Z kolei w kwestii zarzutu naruszenia art. 24 ust 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U.2012.1228 z późn. zm.) poprzez jego błędną wykładnię i błędne zastosowanie, należy wskazać, iż doszło do niego na skutek mylnego uznania, iż organ właściwy wierzyciela może bez zgody osoby uprawnionej do świadczenia, jak również bez zgody jej przedstawiciela ustawowego zmienić lub uchylić ostateczną decyzję administracyjną na mocy której strona nabyła prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego z mocą wsteczną. Jak wskazano bowiem w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 10 kwietnia 2012 r., sygn. akt IV SA/GL 753/11, "brak jest podstaw prawnych do wydawania w oparciu o regulację art. 24 u.p.o.u.a. decyzji zmieniającej ostateczne rozstrzygnięcie na mocy którego strona pobrała już świadczenia z funduszu". Podobne stanowisko zostało wyrażone w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 lutego 2012 r., sygn. akt OSK 1662/11, zgodnie z którym "postępowanie administracyjne w sprawie zmiany lub uchylenia decyzji administracyjnej przyznającej świadczenia z funduszu alimentacyjnego może dotyczyć jedynie aktu administracyjnego, który nadal reguluje sytuację prawną osoby otrzymującej bieżące świadczenia z funduszu. Przewidziana w przepisie art. 24 ust. 1 u.p.o.u.a. weryfikacja świadczenia może odnosić skutek jedynie na przyszłość" oraz w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 22 marca 2012 r., sygn. akt: II SA/Łd 101/12, zgodnie z którym "postępowanie administracyjne w sprawie zmiany lub uchylenia decyzji administracyjnej przyznającej świadczenia z funduszu alimentacyjnego może dotyczyć jedynie aktu administracyjnego, który nadal reguluje sytuację prawną osoby otrzymującej bieżące świadczenia z funduszu, a rozstrzygnięcie wydane w tym postępowaniu może dotyczyć jedynie praw strony do świadczeń dotąd przez nią niedotrzymanych".

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 183 § 1 ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, z urzędu bierze jednak pod rozwagę nieważność postępowania – z przyczyn wymienionych w art. 183 § 2 p.p.s.a. Przesłanki nieważności w sprawie nie zaistniały, zatem Sąd rozpoznał wniesioną skargę kasacyjną w granicach podniesionych przez stronę zarzutów.

Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do wyjaśnienia, czy wypłacone skarżącej kasacyjnie świadczenia z funduszu alimentacyjnego miały charakter świadczeń nienależnie pobranych.

Na wstępie podkreślić należało, że co do zasady ustawodawca wykluczył możliwość uznania za świadczenia podlegające zwrotowi, świadczenia alimentacyjne wypłacone w kwocie odpowiadającej wysokości zasądzonych za dany okres alimentów. Ustawodawca nałożył wprawdzie obowiązek zwrotu świadczenia z funduszu alimentacyjnego na te osoby, które wskutek zmiany wysokości zasądzonych alimentów otrzymały świadczenia z funduszu w kwocie wyższej aniżeli zasądzone za dany okres alimenty, jednakże konieczność zwrotu nadpłaconej sumy odniesiono do różnicy, o której mowa w art. 29 ust.2 Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego pojęcia "zmiany", o którym mowa w tej normie nie można było odnieść do dokonanego przez sąd rodzinny obniżenia wysokości alimentów z datą wsteczną. To modyfikacja tytułu wykonawczego, na skutek ugody zawartej dnia [...] sierpnia 2011r. przed Sądem Rejonowym w Tarnowie stanowiła zdarzenie, skutkujące koniecznością zmiany wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Słuszność zaprezentowanej wykładni wynikała z faktu, iż celem przepisu art. 29 ust.2 jest aktualizacja bieżąco wypłacanych świadczeń alimentacyjnych. Wskazać w tym miejscu należy na art. 10 ust.1 tej ustawy, zgodnie z którym świadczenia z funduszu przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów. Oznacza to, że pomiędzy wysokością zasądzonych alimentów, a kwotą uzyskiwaną z funduszu alimentacyjnego zachodzi ścisła korelacja. Ustawodawca powiązał wysokość kwot miesięcznego świadczenia wypłacanego przez organ z wysokością kwoty, jaką dłużnik uiszczałby wierzycielowi, gdyby egzekucja była prowadzona skutecznie. Raz jeszcze podkreślić należy, że przed modyfikacją tytułu wykonawczego w wyniku zawartej dnia [...] sierpnia 2011r. ugody przed Sądem Rejonowym w Tarnowie nie zaistniały jakiekolwiek zdarzenia powodujące zmianę wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Odmienna wykładnia pozostawałaby w sprzeczności z regulacjami art. 23 ustawy, odnoszącymi się do świadczeń nienależnie pobranych, których definicję zawiera art. 2 pkt.7 ustawy. Zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie stanowiskiem świadczeniem nienależnie pobranym jest świadczenie pobrane przez osobę, która przyjęła je w złej wierze, wiedząc że się jej nie należy. Tymczasem w okolicznościach niniejszej sprawy nie można przyjąć zaistnienia tak określonych cech dotyczących świadomości przedstawicielki ustawowej małoletniego w odniesieniu do okresu poprzedzającego zmianę tytułu wykonawczego obniżającego alimenty. Wbrew stanowisku kontrolowanego sądu sam fakt zawarcia ugody, w trakcie której J. B. wyraziła zgodę na obniżenie alimentów z datą wsteczną nie przemawia za takim przyjęciem i nie czyni możliwym stwierdzenia, iż wypłacenie świadczeń sprzed tej daty nastąpiło mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie wypłaty. Wykładnia zaproponowana przez sąd stawiałaby w gorszej sytuacji tych wierzycieli alimentacyjnych, którym obniżono alimenty względem pozostałych osób, do których odnoszą się regulacje zawarte w art. 2 pkt.7 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Naruszają normy zawarte w art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej takie przepisy, które nie traktują równo, wg jednakowej miary wszystkich podmiotów charakteryzujących się daną cechą istotną.

Skoro zatem na mocy art. 19 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów obowiązek powiadomienia organu wypłacającego świadczenie o wszelkich zmianach mających wpływ na prawo do świadczeń ciążył na osobie, której świadczenie przyznano, to w okolicznościach niniejszej sprawy przyjąć należało, iż powstanie tego obowiązku, nastąpiło w wyniku modyfikacji tytułu wykonawczego, z chwilą gdy jego uzyskanie przez skarżącą kasacyjnie było najwcześniej możliwe. Data ta determinować winna była ocenę istnienia takiego stanu świadomości po stronie skarżącej kasacyjnie, który pozwoliłby na nałożenie na nią obowiązku zwrotu uzyskanych po tej dacie świadczeń, jako nienależnie pobranych.

Tym samym za niezasadne uznać należało obciążenie przedstawicielki ustawowej małoletniego obowiązkiem zwrotu świadczeń za cały okres świadczeniowy.

W tym stanie rzeczy wobec naruszenia przez sąd I instancji normy zawartej w art. 23 ust.1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów zaskarżony wyrok na zasadzie art. 185§1 ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi należało uchylić.

Zaznaczyć w tym miejscu należy, iż wbrew stanowisku skarżącego kasacyjnie kwestionowana decyzja nie została wydana w oparciu o art. 24 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Stąd też zarzuty dotyczące błędnej wykładni i błędnego zastosowania tej normy nie mogły podważyć kwestionowanego wyroku.

Wbrew stanowisku skarżącego kasacyjnie kontrolowane uzasadnienie odpowiadało regulacjom z art. 141§4 ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Poprzez zarzut naruszenia art. 141 § 4 ww. ustawy nie można skutecznie zwalczać ani prawidłowości przyjętego stanu faktycznego, ani stanowiska sądu co do wykładni bądź zastosowania prawa materialnego.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w pkt.1 sentencji.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 203 pkt 1) ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.