Wyrok z dnia 1999-01-08 sygn. I CKN 957/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 957/97

Wyrok z dnia 8 stycznia 1999 r.

Wadami istotnymi dzieła mogą być zarówno usterki nie dające się usunąć (wady nieusuwalne), jak i usterki dające się usunąć (wady usuwalne).

Przewodniczący: sędzia SN T. Domińczyk.

Sędziowie SN: M. Słoniewski, K. Zawada (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 1999 r. na rozprawie sprawy z powództwa Witolda N. przeciwko Mieczysławowi H. o zapłatę, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 25 czerwca 1997 r. sygn. akt (...)

uchylił zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku z dnia 26 września 1996 r. sygn. akt (...), którym to wyrokiem oddalono powództwo o zapłatę kwoty ponad 1336 zł, oraz w punktach II, III i IV, i w tym zakresie sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w Gdańsku do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie:

Dnia 12 maja 1993 r. powód zawarł z pozwanym umowę o dzieło. Jej przedmiotem było wykonanie pokrycia dachu na domu powoda. Powód zapłacił pozwanemu za wykonane dzieło 8908,63 zł. Następnie powód, powołując się na wady dzieła, odstąpił od umowy i zażądał zwrotu zapłaconego wynagrodzenia (niespełna 9000 zł) oraz odszkodowania (około 2000 zł). Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 24 listopada 1994 r. powództwo oddalił. Na skutek rewizji powoda Sąd Apelacyjny uchylił wyrok Sądu Wojewódzkiego z dnia 24 listopada 1994 r. w zakresie oddalającym żądanie zwrotu wynagrodzenia. Rozpoznając sprawę powtórnie w przekazanym zakresie, Sąd Wojewódzki ponownie oddalił żądanie powoda wyrokiem z dnia 26 września 1996 r. Sąd Apelacyjny wyrokiem zaskarżonym kasacją zmienił wyrok Sądu Wojewódzkiego z dnia 26 września 1996 r. w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1356 zł; w pozostałej części apelację powoda od wymienionego wyroku Sądu Wojewódzkiego oddalił.

Na podstawie materiału zebranego w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym Sąd Apelacyjny ustalił, że wkrótce po wykonaniu przez pozwanego robót dekarsko-blacharskich wystąpiły przecieki przez połać dachową wschodnią i w strefie koszy ściekowych, w czterech miejscach oraz na połączeniach obróbek blacharskich przy kominach, w dwóch miejscach. Przecieki te, mimo żądań powoda, nie zostały skutecznie usunięte przez pozwanego. W wyniku podejmowanych przez pozwanego prób usunięcia przecieków uległa natomiast pogorszeniu estetyka dachu: połączenia dachówek i obróbek blacharskich zostały zasmarowane masą asfaltową. W ocenie Sądu Apelacyjnego, zbieżnej w tym względzie z zapatrywaniem Sądu Wojewódzkiego, wszystkie te wady "były wadami usuwalnymi i nie można ich uznać za wady istotne". W rezultacie Sąd Apelacyjny przyjął, że powodowi nie przysługiwało przewidziane w art. 637 § 2 k.c. uprawnienie do odstąpienia od umowy.

Powód był natomiast, zdaniem Sądu Apelacyjnego, uprawniony do żądania obniżenia wynagrodzenia z powodu stwierdzonych wad (art. 637 § 2 zd. 1 in fine k.c.). Wychodząc z tego założenia, Sąd Apelacyjny przyjął, że należy zasądzić od pozwanego kwotę, o którą powinno być obniżone wynagrodzenie. Zwracając uwagę na trudności ustalenia wysokości tej kwoty, wiążące się z tym, że powód w toku wszczętego procesu zlecił ponowne pokrycie dachu przez innego wykonawcę. Sąd Apelacyjny ustalił ją, opierając się na opinii jednego z biegłych. W kasacji powód zarzucił wyrokowi Sądu Apelacyjnego: błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 637 k.c.; naruszenie art. 233 § 1, art. 316§ 1, art. 328 §2 i art. 386 § 6 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Podniesiony w kasacji zarzut błędnej wykładni art. 637 k.c. jest uzasadniony. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd Apelacyjny łączy przyjętą przez siebie kwalifikację stwierdzonych wad, jako nieistotnych, z możliwością ich usunięcia. Tymczasem prawidłowa wykładnia art. 637 k.c. nie pozwala przyjąć, że możliwość usunięcia wady dzieła jest jednoznaczna z jej nieistotnością. Kryterium decydujące o uznaniu wady za istotną jest inne. Oba przewidziane w art. 637 k.c. rozróżnienia, jedno: na wady dające się usunąć (usuwalne) i wady nie dające się usunąć (nieusuwalne), drugie: na wady istotne i wady nieistotne, są podziałami rozłącznymi, obejmującymi całą kategorię wad fizycznych dzieła. U podstaw pierwszego podziału leży obiektywna możliwość lub niemożliwość usunięcia wady Drugi natomiast podział pokrywa się, jak się przyjmuje w piśmiennictwie i orzecznictwie, z uprzednio przyjętym w art. 486 § 1 k.z. rozróżnieniem na wady, które czynią dzieło niezdatnym do zwykłego użytku, albo które sprzeciwiają się wyraźnej umowie - z jednej strony oraz wszystkie inne - z drugiej strony. Za istotne uważa się te pierwsze (wady, które czynią dzieło niezdatnym do zwykłego użytku, albo które sprzeciwiają się wyraźnej umowie), pozostałe - za wady nieistotne (por. wyrok SN z dnia 26 lutego 1998 r. I CKN 520/97, OSNC 1998, z. 10, poz. 167). To, że podział na wady istotne i nieistotne obejmuje całą kategorię wad fizycznych dzieła, także zatem te wady, które według innego kryterium są wadami usuwalnymi, i że wady usuwalne mogą być wadami istotnymi lub nieistotnymi, wynika jednoznacznie z art. 637 § 2 zd. 2 k.c.

Przepis ten nakazuje stosować w odniesieniu do wad usuwalnych uregulowanie zawarte w art. 637 § 2 zd. 1 k.c., różnicujące uprawnienia zamawiającego dzieło, w zależności od tego, czy nieusuwalna wada dzieła jest istotna, czy też nieistotna. Rodzaj wady: usuwalna lub nieusuwalna, istotna lub nieistotna, rzutuje, według art. 637 k.c., na uprawnienia zamawiającego dzieło z tytułu rękojmi za wady fizyczne dzieła. Po ujawnieniu się wady usuwalnej, zarówno istotnej, jak i nieistotnej, zamawiający może żądać tylko jej usunięcia, wyznaczając w tym celu przyjmującemu zamówienie odpowiedni termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu nie przyjmuje naprawy (art. 637 § 1 zd. 1 k.c.); wyjątki od tego zachodzą, gdy przyjmujący odmówi naprawy, z uwagi na jej nadmierny koszt (art. 637 § 1 zd. 2 k.c.), albo gdy z okoliczności wynika, że przyjmujący nie zdoła usunąć wady w czasie odpowiednim (art. 637 § 2 zd. 1). Usunięcie wady w terminie lub przyjęcie przez zamawiającego naprawy dokonanej po terminie czyni bezprzedmiotową kwestię dalszych uprawnień zamawiającego z tytułu rękojmi za wady fizyczne dzieła. Jeżeli zaś tak się nie stanie, tj. wada nie zostanie usunięta w terminie lub zamawiający nie przyjmie naprawy dokonanej po terminie, zamawiający uzyskuje kolejne uprawnienie z tytułu rękojmi za wady fizyczne dzieła: od odstąpienia od umowy - gdy wada jest istotna, lub do żądania obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku - gdy wada jest nieistotna (art. 637 § 2 zd. 2 k.c.).

W razie natomiast ujawnienia się wady nieusuwalnej (to samo dotyczy wady usuwalnej, gdy przyjmujący odmówi naprawy, z uwagi na jej nadmierny koszt, lub gdy z okoliczności wynika, że przyjmujący zamówienie nie zdoła usunąć wady w czasie odpowiednim), zamawiający od razu uzyskuje uprawnienie do odstąpienia od umowy, gdy wada ta jest istotna, lub uprawnienie do żądania obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku, gdy wada ta jest nieistotna (art. 637 § 2 zd. 1 k.c.). Nieszczelności poszycia dachu, powodujące jego przeciekanie, czynią dzieło dekarza niewątpliwie niezdatnym do zwykłego użytku (przeznaczeniem poszycia dachu jest przecież ochrona pomieszczeń budynku przed oddziaływaniem czynników atmosferycznych), czyli są, w świetle art. 637 k.c. wadą istotną. Jest to typowy przypadek wady istotnej, będącej jednocześnie wadą usuwalną. Jeżeli zatem, mimo wyznaczenia przyjmującemu zamówienie przez zamawiającego odpowiedniego terminu z zagrożeniem nieprzyjęcia naprawy dokonanej po terminie, przyjmujący nie usunie nieszczelności poszycia dachu w zakreślonym mu terminie, zamawiający może odstąpić od umowy.

Z powodu zasadności podniesionego w skardze kasacyjnej zarzutu błędnej wykładni art. 637 k.c. Sąd Najwyższy na mocy art. 393[13] § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.