Wyrok z dnia 1998-04-06 sygn. I CKN 595/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 595/97

Wyrok z dnia 6 kwietnia 1998 r.

Ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu orzeczenia sądu drugiej instancji nie wiążą Sądu Najwyższego przy rozpoznawaniu wniesionej kasacji (art. 386 § 6 k.p.c.).

Przewodniczący: sędzia SN Z. Świeboda (sprawozdawca). Sędziowie SN. E. Skowrońska-Bocian, M. Wysocka.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 6 kwietnia 1998 r. na rozprawie sprawy z powództwa Sabiny Ł. przeciwko Własnościowej Spółdzielni Mieszkaniowej "W. (...) D. (...)" w W. o ustalenie i zobowiązanie do przyjęcia w poczet członków, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 marca 1997 r. sygn. akt (...)

oddalił kasację.

Uzasadnienie:

Wyrokiem z dnia 12 marca 1997 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie, zmieniając wyrok Sądu Wojewódzkiego, oddalił powództwo o przyjęcie powódki w poczet członków pozwanej Spółdzielni i przydzielenie lokalu użytkowego. Sąd Apelacyjny ustalił, że do lokalu użytkowego przy ul. Waszyngtona 2a w W. przysługiwało Irenie G. prawo odpowiadające spółdzielczemu prawu do lokalu użytkowego, które wygasło z dniem jej śmierci oraz, że powódka zajmuje go na podstawie umowy najmu z 1971 r. i podjęła działania zmierzające do obliczenia i wpłacenia wkładu. Sąd Apelacyjny podzielił pogląd, że w pewnych wypadkach najemca może żądać zobowiązania Spółdzielni do przyjęcia wpłaty odpowiadającej równowartości prawa do lokalu, do którego wygasło spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego. Roszczenia takiego nie można wywodzić wprost z art. 276 § 2 Prawa spółdzielczego. Zdanie pierwsze omawianego przepisu stanowi, że spółdzielnia może zażądać od najemcy dokonania takiej wpłaty. Wskazuje to, na to, że uprawnienie takie przysługuje tylko spółdzielni, co oznacza, iż nie przysługuje ono najemcy. Ponadto jest to przepis szczególny i wykładnia rozszerzająca jest niedopuszczalna.

Podstawę roszczenia najemcy o zobowiązanie Spółdzielni do przyjęcia wpłaty odpowiadającej równowartości prawa do lokalu mógłby stanowić statut albo podjęte na jego podstawie uchwały organów spółdzielni dotyczące zasad rozporządzania i wykorzystywania lokali użytkowych, do których spółdzielcze prawo wygasło. Jednakże i takiej podstawy brak. W kasacji opartej na podstawie wymienionej w art. 393¹ pkt 2 k.p.c. pełnomocnik powódki - adwokat wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarżący dla uzasadnienia podstawy kasacyjnej z art. 393¹ pkt 2 k.p.c., polegającej na naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, wskazał na naruszenie przez sąd drugiej instancji przepisu art. 386 § 6 k.p.c. Rzeczywiście, uwzględnienie powództwa przez Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 25 lipca 1996 r. nastąpiło na skutek wskazań co do dalszego postępowania zawartych w postanowieniu Sądu Apelacyjnego z dnia 5 maja 1995 r., którym uchylono orzeczenie Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 15 grudnia 1994 r. i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu postanowienia z dnia 25 lipca 1996 r. Sąd Apelacyjny wskazał, że żądanie ustalenia zostało zgłoszone po raz pierwszy w obecnym postępowaniu, ponadto powstała nowa okoliczność, polegająca na podjęciu przez powódkę działań co do wpłaty wkładu.

Umożliwia to dowodzenie przez powódkę, że zaszła zmiana stanu faktycznego. Ponadto Sąd Apelacyjny podkreślił, że najemca może domagać się przyjęcia wpłaty przez Spółdzielnię, jeżeli jego żądanie znajduje podstawę w stanie faktycznym. Rozważeniu podlegać miało roszczenie o ustalenie obowiązku obliczenia i przyjęcia wpłaty, a w zależności od jego wyniku i oceny pozostałych przesłanek z art. 276 § 2 Prawa spółdzielczego pozostałe roszczenia. Sąd Apelacyjny w zaskarżonym wyroku odstąpił od poprzednio zajętego stanowiska, co w kasacji wytknięto jako naruszenie art. 386 § 6 k.p.c. Należy zauważyć, że w sprawie zachodzi taka sytuacja, iż orzeczenie sądu drugiej instancji uchylające orzeczenie sądu pierwszej instancji i zawierające ocenę prawną i wskazanie co do dalszego postępowania wydane zostało przed dniem 1 lipca 1996 r., natomiast zaskarżony wyrok wydany został już po dniu 1 lipca 1996 r. W związku z tym nasuwa się pytanie, czy sąd drugiej instancji w wydanym orzeczeniu po dniu 1 lipca 1996 r. naruszył art. 389 k.p.c. obowiązujący do dnia 1 lipca 1996 r., czy też naruszył art. 386 § 6 obowiązujący już po tej dacie.

Ponieważ w sprawie chodzi o przepisy postępowania, co do których, gdy chodzi o prawo międzyczasowe, obowiązuje zasada bezpośredniego działania prawa, uznać należy, że występującą w sprawie kwestię co do oceny prawnej i wskazań co do dalszego postępowania wyrażonych w uzasadnieniu orzeczenia sądu drugiej instancji rozpatrywać należy na płaszczyźnie art. 386 § 6 k.p.c. Otóż, przepis ten obejmuje swoją hipotezą nieco inne stany faktyczne, niż przepis art. 389 k.p.c. obowiązujący do dnia 1 lipca 1996 r. Wyraźnie bowiem w tym przepisie (art. 386 § 6 k.p.c.) podkreśla się, że ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wiążą zarówno sąd, któremu sprawa została przekazana, jak i sąd drugiej instancji, przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy nastąpiła zmiana stanu prawnego. W przepisie tym bowiem brak jest związania Sądu Najwyższego oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania zawartymi w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji.

Naturalnie, ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania zawarte w uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 5 maja 1995 r. wiązały Sąd Apelacyjny przy wydawaniu zaskarżonego wyroku. Jednakże sąd ten spostrzegł, że ta ocena prawna jest nieprawidłowa, ponieważ stanowi błędną wykładnię art. 276 § 2 Prawa spółdzielczego. Przepis ten stwarza uprawnienie tylko spółdzielni, co oznacza, że nie przysługuje ono najemcy. W takiej sytuacji Sąd Apelacyjny naruszył art. 386 § 6 k.p.c., ale to naruszenie tego przepisu nie mogło mieć wpływu na wynik sprawy (art. 393¹ pkt 2 k.p.c.), uwzględnienie bowiem powództwa przez Sąd Apelacyjny, w następstwie uznania, że ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania zawarte w uzasadnieniu postanowienia tego sądu z dnia 5 maja 1995 r. wiązały Sąd Apelacyjny przy ponownym rozpoznaniu sprawy, doprowadziłoby do tego, że pozwana Spółdzielnia zaskarżyłaby kasacją taki wyrok, Sąd Najwyższy zaś jako nie związany oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania zawartymi w uzasadnieniu orzeczenia sądu drugiej instancji, wydałby orzeczenie reformatoryjne, odpowiadające swą treścią zaskarżonemu wyrokowi.

Można więc stwierdzić, że ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu orzeczenia sądu drugiej instancji nie wiążą Sądu Najwyższego przy rozpoznawaniu wniesionej kasacji (art. 386 § 6 k.p.c.). Z tych przyczyn kasacja uległa oddaleniu (art. 393¹² k.p.c.).

OSNC 1998 r., Nr 12, poz. 211