Wyrok z dnia 1998-04-02 sygn. I CKN 450/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 450/97

Wyrok z dnia 2 kwietnia 1998 r.

Jeżeli nie doszło do przelewu określonej wierzytelności, nie ma podstaw do zastosowania art. 509 § 2 k.c. w odniesieniu do praw związanych z tą wierzytelnością, w tym do roszczenia o zaległe odsetki od sumy, na którą ona opiewa.

Przewodniczący: sędzia SN T. Wiśniewski. Sędziowie SN. M Kocon, K. Zawada (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 2 kwietnia 1998 r. na rozprawie sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa Budowlano-Montażowego "B. (...)" w likwidacji w R. przeciwko Gminie S. o zapłatę, na skutek kasacji pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30 grudnia 1996 r. sygn. akt (...)

oddalił kasację.

Uzasadnienie.

Sąd Rejonowy w Radomiu nakazem zapłaty z dnia 10 maja 1995 r. zasądził od pozwanej Gminy S. na rzecz strony powodowej, Przedsiębiorstwa Budowlano-Montażowego "B. (...)" w likwidacji w R., kwotę 36 025,97 zł z tytułu odsetek za niezapłacone w terminie faktury. W zarzutach od nakazu zapłaty pozwana podniosła, że stronie powodowej nie przysługuje dochodzona należność, ponieważ została ona przez nią przelana na Przedsiębiorstwo Grupa E. (...) w S. Sąd Wojewódzki w Radomiu wyrokiem z dnia 27 września 1996 r. utrzymał nakaz zapłaty w mocy. Apelacja pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego została oddalona zaskarżonym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie.

U podstaw wyroku Sądu Apelacyjnego leżą następujące ustalenia faktyczne:

Dnia 25 lipca 1991 r. strona powodowa i pozwana Gmina zawarły umowę, w której strona powodowa zobowiązała się do budowy urządzeń oczyszczalni ścieków w S. Umowa w § 9 przewidywała, że zapłata należności wykonawcy powinna nastąpić w terminie 7 dni od dnia dostarczenia faktury przez wykonawcę. Pozwana uregulowała wszystkie faktury za wykonane na jej rzecz przez stronę powodową prace, ale po terminach płatności. W dniu 30 maja 1994 r. strona powodowa i Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego Grupa E. (...) w S., z udziałem pozwanej i podwykonawcy Przedsiębiorstwa Budowlano-Montażowego P. (...) - Spółka z o.o. w K., zawarli umowę o nazwie "umowa-cesja". Zgodnie z tą umową, Przedsiębiorstwo Grupa E. (...) przejęło od strony powodowej "wszelkie prawa i obowiązki wynikające z wypełnienia umowy o budowę oczyszczalni ścieków w S." (§ 1), w szczególności "obowiązek należytego wykonania oczyszczalni ścieków oraz obowiązki z gwarancji i rękojmi w odniesieniu do dotychczas wykonanych robót przez stronę powodową" (§ 2). Pozwana wyraziła zgodę na przejęcie obowiązków wykonawcy oczyszczalni ścieków przez Przedsiębiorstwo Grupa E. (...) (§ 3). Stosownie do § 5 umowy z dnia 30 maja 1994 r., jej integralną część stanowią: protokół zdawczo-odbiorczy wraz z załącznikiem nr 1 i 2 z dnia 19 maja 1994 r.; rozliczenie finansowe robót wykonanych do dnia 16 maja 1994 r. przez stronę powodową wraz z jej oświadczeniem o "zafakturowaniu" tych robót. Część należności za wykonane przez stronę powodową prace, od których odsetki są przez nią dochodzone, zostało uiszczone stronie powodowej przez pozwaną po dniu 30 maja 1994 r. Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu Wojewódzkiego, kwalifikujące umowę z dnia 30 maja 1994 r. nie jako umowę przelewu wierzytelności, lecz jako umowę o przejęcie długu, w postaci przewidzianej w art. 519 § 2 pkt 2 k.c. W każdym razie - zdaniem Sądu Apelacyjnego - w umowie tej nie można dopatrywać się przelewu przez stronę powodową na rzecz Przedsiębiorstwa Grupa E. (...) roszczeń strony powodowej do pozwanej Gminy o wypłatę wynagrodzenia za wykonane na jej rzecz prace. Wynika to z § 5 tej umowy, uznającego za jej integralny składnik rozliczenie robót wykonanych do dnia 16 maja 1994 r. przez stronę powodową wraz z jej oświadczeniem o "zafakturowaniu" tych robót.

Klauzula ta oznacza wyłączenie spod umowy roszczeń o wynagrodzenie za prace wykonane przez stronę powodową na rzecz pozwanej do dnia 16 maja 1994 r. Wyłączenie to respektowała pozwana płacąc część należności za prace wykonane przez stronę powodową po dniu 30 maja 1994 r. do jej rąk. W kasacji, podobnie jak w apelacji, pozwana podniosła, że umowa z dnia 30 maja 1994 r. stanowi połączenie dwóch czynności, przejęcia długu i przelewu wierzytelności, i zarzuciła Sądowi Apelacyjnemu naruszenie art. 509-513 k.c. oraz art. 353¹ k.c. Gdy chodzi o wymienione przepisy o przelewie wierzytelności, uzasadnienie kasacji koncentruje się na wykazaniu niezastosowania, mimo istniejących ku temu podstaw, art. 509 § 2 k.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Dokonane w sprawie ustalenia faktyczne istotnie uzasadniają uznanie umowy z dnia 30 maja 1994 r. za czynność złożoną, obejmującą przejęcie długu i przelew wierzytelności. Z powołanych postanowień tej umowy wynika, że zmierzała ona do zapewnienia Przedsiębiorstwu Grupa E. (...) pozycji strony w zobowiązaniu wzajemnym, wynikającym z umowy z dnia 25 lipca 1991 r., w miejsce Przedsiębiorstwa Budowlano-Montażowego "B. (...)". Pozycja ta zaś obejmuje zobowiązanie do wykonania oczyszczalni ścieków oraz wierzytelność o wynagrodzenie za wykonanie prac składających się na wymienione zadanie inwestycyjne. To jednak nie daje jeszcze podstaw do uwzględnienia kasacji.

Z postanowień umowy z dnia 30 maja 1994 r., zwłaszcza z § 5, wynika bowiem jednocześnie, że gdy chodzi o składający się na pozycję strony element wierzytelności, umowa ta objęła przelewem tylko wierzytelność o wynagrodzenie za prace wykonane w ramach przejętego zobowiązania do dokończenia budowy oczyszczalni ścieków, a więc wierzytelność przyszłą (por. uchwałę SN z dnia 19 września 1997 r. III CZP 45/97, OSNC 1998, z. 2, poz. 22), nie objęła natomiast - i o tyle Sąd Apelacyjny ma rację - innych roszczeń strony powodowej, mających oparcie w umowie z dnia 25 lipca 1991 r., w tym dochodzonego roszczenia o odsetki za opóźnienie w zapłacie należności za wykonane prace. Należy zaznaczyć, że dopuszczalność przelewu części wierzytelności, tj. określonych tylko roszczeń obligacyjnych, nie ulega wątpliwości. Zapłata przez pozwaną stronie powodowej części należności za wykonane prace jeszcze przed dniem 30 maja 1994 r. i nieobjęcie umową z dnia 30 maja 1994 r. roszczenia o pozostałe należności za wykonane prace, czego - należy podkreślić - nie kwestionuje Przedsiębiorstwo Grupa E. (...) i co, jak wiadomo, uznała pozwana płacąc te należności po dniu 30 maja do rąk strony powodowej, sprawia, że przejścia dochodzonego roszczenia o odsetki za opóźnienie w zapłacie należności za wykonane prace ze strony powodowej na Przedsiębiorstwo Grupa E. (...) nie można wywieść również z art. 509 § 2 k.c.

Ten dyspozytywny przepis, tj. mający zastosowanie tylko w braku odmiennego zastrzeżenia stron, nakazuje przyjąć, w razie przelewu określonej wierzytelności, przejście na cesjonariusza także praw związanych z tą wierzytelnością, w tym również, mającego w rozumieniu tego przepisu charakter prawa związanego z przelaną wierzytelnością, roszczenia o zaległe odsetki od sumy, na którą przelana wierzytelność opiewa. Jeżeli zatem nie doszło do przelewu określonej wierzytelności (w sprawie: roszczenia o wynagrodzenie za prace wykonane przez stronę powodową), nie ma podstaw do zastosowania art. 509 § 2 k.c. w odniesieniu do praw związanych z tą wierzytelnością, w tym do roszczenia o zaległe odsetki od sumy, na którą ona opiewa (w sprawie: roszczenia o odsetki za opóźnienie w zapłacie wynagrodzenia za prace wykonane przez stronę powodową). Naruszenie innych, powołanych w kasacji przepisów o przelewie nie zostało w niej bliżej uzasadnione. Oczywiście nieuzasadniony jest także zarzut dotyczący art. 353¹ k.c.

Do naruszenia tego przepisu doszłoby, gdyby Sąd Apelacyjny uznał zobowiązanie się do przelewu spornego roszczenia za niedopuszczalne, z uwagi na sprzeczność treści lub celu tego zobowiązania z jego właściwością, ustawą lub zasadami współżycia społecznego. Sąd Apelacyjny w tej kwestii jednak w ogóle się nie wypowiadał. Z przytoczonych powodów na mocy art. 393¹² k.p.c. Sąd Najwyższy oddalił kasację.

OSNC 1998 r., Nr 12, poz. 210