Wyrok z dnia 1998-03-31 sygn. II CKN 630/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 630/97

Wyrok z dnia 31 marca 1998 r.

Sąd w wyroku końcowym rozstrzygającym o roszczeniu zmienionym na podstawie art. 193 §3 k.p.c. w toku postępowania po wniesieniu sprzeciwu ma obowiązek orzec także (art. 347 k.p.c.) o wyroku zaocznym wydanym na skutek powództwa zgłoszonego pierwotnie.

Przewodniczący: sędzia SN F. Barczewska. Sędziowie SN: H. Ciepla, Z. Strus (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 31 marca 1998 r. na rozprawie sprawy z powództwa Jacka G. przeciwko Krzysztofowi P. i Piotrowi K. o zapłatę, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 15 kwietnia 1997 r. sygn. akt (...)

uchylił zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Wojewódzkiego w Krakowie z dnia 19 grudnia 1996 r. sygn. akt (...) i przekazał sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie:

Sąd Apelacyjny w Krakowie po rozpoznaniu sprawy z powództwa Jacka G. przeciwko Krzysztofowi P. i Piotrowi K., pierwotnie o wydanie samochodu, a po zmianie - o odszkodowanie równe jego wartości, na skutek apelacji powoda od wyroku oddalającego powództwo, oddalił apelację wyrokiem z dnia 15 kwietnia 1997 r. i zasądził od powoda na rzecz kuratora nieznanego z miejsca pobytu pozwanego Krzysztofa P. "koszty postępowania apelacyjnego". W uzasadnieniu przytoczono ustalenia Sądu Wojewódzkiego, według których Krzysztof P. i Jan K. prowadzili na terenie USA przedsiębiorstwo zajmujące się eksportem samochodów osobowych do Polski. W ramach tej działalności sprowadzili w 1991 r. w celu dalszej sprzedaży samochód osobowy marki Chevrolet Camaro. Ze względu na brak nabywcy pozwany Krzysztof P. dokonał zamiany tego auta z Piotrem K. na samochód marki BMW. Według oceny sądu pierwszej instancji, powód nie udowodnił, że przysługiwało mu prawo własności spornego auta, które wywodził z umowy sprzedaży zawartej jakoby z Janem K. Sąd Apelacyjny odmówił zasadności zarzutom apelacji naruszenia art. 169 k.c. i dokonania przez sąd pierwszej instancji ustaleń dotyczących dobrej wiary pozwanego Piotra K. w sprzeczności z zebranym materiałem.

Sąd Apelacyjny stwierdził, że powód nie przedłożył umowy kupna-sprzedaży, a znajdujący się w aktach sprawy dokument określony tą nazwą stanowi tylko jednostronne oświadczenie Jana K. złożone wobec notariusza w Los Angeles (USA), nie powodujące przejścia prawa własności na powoda. W ocenie sądu drugiej instancji zarzuty dotyczące naruszenia art. 169 § 1 k.c. odnoszą się do umowy zamiany samochodów, a ta czynność nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia roszczenia powoda domagającego się zapłaty równowartości samochodu zbytego również przez pozwanego Piotra K., co było przyczyną zmiany powództwa.

W kasacji od tego wyroku, wniesionej przez pełnomocnika powoda, przytoczone są obydwie podstawy:

1) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 74 § 2, art. 75 § 1 i art. 78 k.c., oraz wymienionego w jej uzasadnieniu art. 535 k.c. polegać ma na odmowie przyjęcia, że powód kupił samochód od Jana K.;

2) naruszenie przepisów postępowania (art. 328 § 2 k.p.c.) polega na pominięciu w uzasadnieniu oceny dowodów.

Kasacja zawiera wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku albo o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Krakowie. Uznając kasację za usprawiedliwioną, Sąd Najwyższy kierował się następującymi względami:

Sąd Apelacyjny potwierdził trafność ustalenia, że umowa sprzedaży nie została zawarta w D. podczas pobytu Jana K. w Polsce. Trafność tego ustalenia nie została podważona w kasacji i nie może być przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. Natomiast nieprzekonujące jest uzasadnienie oceny sądu, że umowa sprzedaży w ogóle nie została zawarta i dlatego brak podstaw do odparcia zarzutu, że prawo materialne (art. 535 k.c.) nie zostało prawidłowo zastosowane. Sąd Apelacyjny trafnie wskazał, że powód nie przedłożył umowy, zawierającej oświadczenia woli dwóch stron, tj. sprzedającego i kupującego (z których każde byłoby podpisane na tym samym lub na odrębnych dokumentach, jak wymaga tego art. 78 k.c.). Skarżący nie ma zatem podstaw do przytaczania w kasacji naruszenia tego przepisu. Jednakże nie wyklucza to zawarcia umowy w trybie ofertowym (art. 69 k.c.), zwłaszcza że w literaturze przedmiotu i w orzecznictwie przyjmuje się, że przyjęcie oferty może nastąpić także milcząco (art. 60 k.c.).

Sąd Apelacyjny nie podważył ani autentyczności powołanego w uzasadnieniu dokumentu poświadczonego przez notariusza w USA, ani otrzymania go przez oblata (powoda). Powód żądając w pozwie wydania samochodu oraz w trakcie przesłuchania go w charakterze strony powołuje się na jej potwierdzenie. W takim stanie dowodów i dokonanych ustaleniach faktycznych stwierdzenie zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że nie zostało wykazane nabycie własności nie znajduje uzasadnienia w treści art. 535 k.c. Samochód oznaczony przez strony umowy numerem fabrycznym i nazwą marki jest rzeczą oznaczoną co do tożsamości. Przyjęcie oferty zawierającej niezbędne elementy umowy sprzedaży (art. 69 k.c.) prowadzi zatem do zawarcia tej umowy i zgodnie z art. 155 § 1 k.c. powoduje przeniesienie własności.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy, wbrew stanowisku sądu orzekającego, znaczenie mają także przesłanki nabycia własności rzeczy ruchomej od nieuprawnionego (art. 169 § 1 k.c.), ponieważ data zamiany i data złożenia oświadczenia woli przez Jana K. w USA wskazują, że legitymacja czynna powoda jest zależna od skuteczności zamiany. Zamiana powodująca przejście własności samochodu na Piotra K. czyniłaby bowiem, w myśl art. 169 § 1 k.c., bezskuteczną umowę sprzedaży, gdyż w dacie jej zawarcia samochód znajdujący się już w posiadaniu Piotra K. nie był wydany powodowi. Rozpoznając ponownie sprawę sąd powinien zwrócić uwagę na sytuację procesową związaną z wydaniem wyroku zaocznego nakazującego pozwanym spełnienie świadczenia rzeczowego - wydanie samochodu. Wniesienie sprzeciwu przez pozwanych, a następnie zmiana powództwa, w sposób określony w art. 193 § 3 k.p.c. (jeszcze ściślej ten rodzaj zmiany reguluje art. 383 k.p.c., ale w odniesieniu do postępowania apelacyjnego), rodzi pytanie o stosunek przepisów art. 193 i art. 347 k.p.c.

W myśl przyjętej wykładni pierwszego z nich, zmiana nie wymaga zgody ani sądu, ani pozwanego. W wyniku zmiany przedmiotowej powództwa sąd kontynuuje bowiem ten sam proces. W piśmiennictwie trafnie się podnosi, że w istocie zmiana przewidziana w art. 193 § 3 k.p.c. oznacza cofnięcie pozwu dotychczasowego i zgłoszenie nowego. Omawiany przepis nie reguluje jednak sytuacji występującej w sprawie. Postępowanie na skutek złożenia sprzeciwu od wyroku zaocznego zostało uregulowane specjalnie i art. 347 k.p.c. jednoznacznie nakazuje w wyroku wydanym po ponownym rozpoznaniu sprawy orzec także o wyroku zaocznym.

Unormowanie to jest zrozumiałe w świetle innych przepisów dotyczących skutków wyroku zaocznego uwzględniającego powództwo, którym z reguły jest rygor natychmiastowej wykonalności (art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c.). Nawet zawieszenie wykonalności (art. 346 § 1 k.p.c.) może powodować dalsze skutki w zakresie środków zabezpieczenia. Dlatego w orzecznictwie przyjmowano trafny pogląd, że wyrok zaoczny traci moc dopiero z chwilą jego uchylenia przez wyrok końcowy (postanowienie z dnia 28 kwietnia 1969 r. III CZN 445/68, nie publ.). Waga unormowania wynikającego z art. 347 k.p.c. nakazuje, zdaniem Sądu Najwyższego, zaakceptować stanowisko, w myśl którego sąd w wyroku końcowym rozstrzygającym o roszczeniu zmienionym na podstawie art. 193 § 3 k.p.c. ma obowiązek orzec także (art. 347 k.p.c.) o wyroku zaocznym wydanym na skutek powództwa zgłoszonego pierwotnie.

Z podanych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 393¹³ § 1 k.p.c., a w zakresie kosztów procesu na podstawie art. 108 § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

OSNC 1998 r., Nr 11, poz. 181