Wyrok z dnia 1998-02-25 sygn. II CKN 603/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 603/97

Wyrok z dnia 25 lutego 1998 r.

Powództwo opozycyjne małżonka dłużnika dochodzone na podstawie art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c. może być oparte także na zarzutach dotyczących zdarzeń, które wystąpiły przed powstaniem tytułu egzekucyjnego. Uwzględnienie takiego powództwa nie powoduje zmiany treści tytułu wykonawczego, a ogranicza jedynie krąg podmiotów, w stosunku do których można prowadzić postępowanie egzekucyjne.

Przewodniczący: sędzia SN Z. Kwaśniewski (sprawozdawca). Sędziowie SN. G. Filcek, M. Sloniewski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 25 lutego 1998 r. na rozprawie sprawy z powództwa Stanisława B. przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Usługowemu "I. (...)" - Spółce z o.o. w C. o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Częstochowie z dnia 22 kwietnia 1997 r. sygn. akt (...) uchylił zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 23 maja 1996 r. sygn. akt (...) i przekazał sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie:

Sąd Rejonowy w Częstochowie wyrokiem z dnia 23 maja 1996 r. sygn. akt (...) oddalił powództwo Stanisława B. przeciwko pozwanej Spółce z o.o. "I. (...)" o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, w zakresie, w którym klauzula wykonalności nadana została także przeciwko powodowi - wyrokowi wydanemu przeciwko dłużniczce, a jego małżonce - Annie B. Bezzasadność powództwa opozycyjnego sąd pierwszej instancji uzasadnił tym, że powód nie mógł powoływać się na zdarzenia mające miejsce przed wydaniem prawomocnego tytułu wykonawczego, a sąd nie mógł merytorycznie rozpoznać sprawy prawomocnie ukończonej i zmienić orzeczenia korzystającego z powagi rzeczy osądzonej, choć zarazem sąd ten stwierdził, że w art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c. ustawodawca dał małżonkowi dłużnika szansę obrony merytorycznej. W następstwie rozpoznawania rewizji powoda od tego wyroku, Sąd Wojewódzki w Częstochowie, wyrokiem z dnia 22 kwietnia 1997 r. sygn. akt (...), oddalił rewizję.

W cenie sądu odwoławczego, Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że zdarzenia, na które powoływał się powód, miały miejsce przed wydaniem prawomocnego tytułu wykonawczego i były znane powodowi i jego małżonce przed uprawomocnieniem się wyroku w sprawie sygn. akt (...). W świetle powyższego Sąd Wojewódzki podzielił pogląd Sądu Rejonowego, że powód nie udowodnił swojego roszczenia zgodnie z art. 6 k.c., gdyż powoływał się jedynie na okoliczności znane mu przed prawomocnym zakończeniem sprawy sygn. akt (...), a o zasadności tytułu egzekucyjnego może świadczyć oświadczenie złożone przez Annę B., iż jest w posiadaniu przedmiotowych płytek i wydaje Zenobii K. pod pewnymi warunkami. Powód wniósł kasację od wyroku sądu drugiej instancji, zarzucając mu naruszenie art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c., mające wpływ na treść wyroku, a polegające na błędnej wykładni tego przepisu i domagał się jego uchylenia i przekazania sprawy temuż sądowi do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu kasacji powód wywodził, że pogląd Sądu Wojewódzkiego, co do dopuszczalności powoływania się w powództwie opozycyjnym tylko na zdarzenia powstałe po wydaniu tytułu egzekucyjnego, dotyczy jedynie powództwa opartego na przesłankach określonych w art. 840 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. Skarżący twierdzi, że zasady tej nie można odnieść do roszczenia opartego na przesłankach przewidzianych w art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c. Zdaniem powoda, skoro nie brał on udziału w poprzedniej sprawie, w której powstał tytuł wykonawczy, to nie może być on obecnie pozbawiony możliwości obrony merytorycznej i wykazania, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się. Powód twierdzi, że skoro nie brał udziału w poprzednim postępowaniu, to nie wiąże go powaga rzeczy osądzonej i w tej sytuacji może on skutecznie podnosić zarzuty nie tylko z własnego prawa, ale i te, z którymi mógł wystąpić jego współmałżonek. W ocenie skarżącego, mógł on w ramach wniesionego powództwa powoływać się również na okoliczności, które zaistniały przed wydaniem wyroku w sprawie sygn. akt (...). Odmienna wykładnia przepisu art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c. skutkuje naruszeniem tego przepisu, wpływając decydująco na treść wyroku - wywodzi powód.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja okazała się uzasadniona, wobec trafności zarzutu błędnej wykładni art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c., będącego podstawą powództwa zgłoszonego w niniejszej sprawie. Chybiony jest pogląd sądu drugiej instancji, wyrażający się w stanowisku, że skoro powód powoływał się jedynie na okoliczności znane mu przed prawomocnym zakończeniem sprawy oznaczonej sygn. akt (...), a prowadzonej przeciwko jego małżonce będącej w tamtym procesie stroną pozwaną, to oznacza to, iż powód nie udowodnił swojego roszczenia w niniejszym procesie, wszczętym wytoczeniem powództwa opozycyjnego. Wprawdzie nadanie klauzuli wykonalności na podstawie art. 787 § 1 k.p.c. następuje po wysłuchaniu przez sąd drugiego małżonka, ale mimo to art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c. zapewnia mu na równi z dłużnikiem możność obrony merytorycznej w toku postępowania egzekucyjnego w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego.

Do grupy zarzutów zgłaszanych przez małżonka występującego z powództwem opozycyjnym na podstawie art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c. należy więc zaliczyć wszystkie te zarzuty, które mógł podnieść dłużnik będący jego współmałżonkiem, zarówno w samym postępowaniu rozpoznawczym (jeśli tytułem jest orzeczenie sądu jak w niniejszej sprawie), jak również w zażaleniu na postanowienie sądu o nadaniu klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, a wreszcie w drodze wytoczonego przezeń powództwa przeciwegzekucyjnego na podstawie art. 840 § 1 pkt 1 lub 2 k.p.c. Małżonek dłużnika może więc oprzeć swoje powództwo opozycyjne na wszystkich powyższych zarzutach, zwalczając klauzulę wykonalności nadaną przeciwko niemu na podstawie art. 787 k.p.c. Znajduje się on bowiem w trudniejszej sytuacji, aniżeli jego małżonek, przeciwko któremu wydano już tytuł egzekucyjny po zakończeniu postępowania rozpoznawczego, a to dlatego, że w postępowaniu tym nie brał on udziału w charakterze strony.

Z tego właśnie względu ustawodawca daje mu w art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c. szansę obrony merytorycznej w tym znaczeniu, że może on podnosić zarówno zarzuty oparte na jego prawie, jak również zarzuty dotyczące wprost jego współmałżonka, który z nimi nie wystąpił. Powód występujący z powództwem opartym na podstawie art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c. może więc w ogóle kwestionować egzekwowane świadczenie oraz zarzucać, że nie należy się ono wierzycielowi z majątku objętego wspólnością ustawową. Badanie takich zarzutów w tym postępowaniu nie oznacza bynajmniej niedopuszczalnego przecież ponownego, merytorycznego rozpoznawania sprawy prawomocnie ukończonej, ani też nie może, oczywiście, doprowadzić do zmiany orzeczenia korzystającego z powagi rzeczy osądzonej.

Ewentualne uwzględnienie powództwa opozycyjnego bowiem może mieć tylko ten skutek, że ograniczy krąg podmiotów, w stosunku do których może być prowadzone postępowanie egzekucyjne na podstawie tytułu wykonawczego, którego treść nie ulegnie żadnej zmianie. Skoro więc powód twierdził w tym procesie, że pozwanej Spółce jako wierzycielowi egzekwowane świadczenie nie należy się, a swoje twierdzenie opierał na zarzutach, z którymi już wcześniej mogła wystąpić też jego współmałżonka, to zadaniem sądu było dokonanie merytorycznej oceny zasadności tych zarzutów i dlatego przedwczesne było uznanie przez sąd drugiej. instancji, iż powód nie udowodnił swojego roszczenia. W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji, działając na podstawie art. 393¹³ k.p.c.

OSNC 1998 r., Nr 10, poz. 165