Postanowienie z dnia 2015-12-14 sygn. II SAB/Wa 949/15

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Straszy referendarz Sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie Agnieszka Grzelak po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2015 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata w sprawie ze skargi E. M. na bezczynność Prezesa Rady Ministrów w przedmiocie dostępu do informacji publicznej postanawia odmówić przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych oraz ustanowienia adwokata

Uzasadnienie

UZASADNIENIE:

Skarżąca E. M. wniosła do Sądu, na urzędowym formularzu PPF, o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych oraz ustanowienia adwokata. W uzasadnieniu wniosku podniosła, że prowadzi wspólne gospodarstwo domowe wraz z mężem, z którym pozostaje w rozdzielności majątkowej. Posiada mieszkanie o powierzchni 67 m² (kwaterunkowe). Skarżąca z tytułu emerytury uzyskuje miesięczny dochód w kwocie 1.602,46 zł, a jej mąż dochód z tytułu renty w kwocie 1.000,54 zł. Do swoich wydatków Skarżąca zaliczyła spłatę kredytu – 343,54 zł miesięcznie, energię elektryczną 2.393,87 + 706,12 zł rocznie, gaz – 688,21 zł rocznie, leki – 200 zł miesięczne, telefon, Internet, prasa – 150 zł miesięcznie. Ponadto Skarżąca oświadczyła, że jest osobą samotną, a mąż ponosi opłaty eksploatacyjne za mieszkanie oraz opłaca abonament TV.

Skarżąca została wezwana do przedłożenia dodatkowych dokumentów oraz oświadczeń obrazujących jej stan majątkowy, jednakże żadnych dokumentów, ani oświadczeń nie przedłożyła.

Mając na względzie powyższe zważono, co następuje:

Zgodnie z art. 245 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr z 2012 r., poz. 270 ze zm.), zwaną dalej P.p.s.a., prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (§2), natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (§ 3). W przypadku osób fizycznych przyznanie prawa pomocy następuje, w zakresie całkowitym – gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § 1 pkt 1), a w zakresie częściowym – gdy osoba ta wykaże, iż nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny ( pkt. 2 cyt. wyżej przepisu).

Z regulacji prawnych dotyczących kosztów sądowych można wysnuć wniosek, że wnoszenie opłat sądowych jest zasadą natomiast zwolnienie z ich uiszczenia stanowi odstępstwo od niej. Założeniem prawa do bezpłatnej pomocy prawnej jest to, że strona – ze względu na swój stan majątkowy – nie jest w stanie ponieść jej kosztów.

Prawo pomocy jest przyznawane osobom charakteryzującym się ubóstwem (przykładowo do takich osób zaliczyć można osoby, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione zostały całkowicie środków do życia). Ubiegający się o taką pomoc powinni poczynić oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania. Koszty sądowe należy traktować jako wydatki bieżące w budżecie rodziny, które winny być zaspokajane na równi z innymi podstawowymi wydatkami.

Mając na uwadze powołane regulacje prawne i wynikające z nich zasady, jakimi należy kierować się rozpoznając wniosek o przyznanie prawa pomocy, wysokość wpisu sądowego od skargi w kwocie 100 zł, jak i stan faktyczny sprawy, należy stwierdzić, iż w sprawie brak jest podstaw dla pozytywnego załatwienia wniosku strony.

Przystępując do rozważań należy przede wszystkim wskazać, że przepis art. 246 § 1 P.p.s.a. nakłada na stronę obowiązek wykazania (podkr. własne), tj. - przyjmując za Słownikiem języka polskiego (pod redakcją naukową prof. M. Szymczaka, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2002, t. III, s. 749) - udowodnienia, czy też przedstawienia w sposób przekonywający, że zachodzą wobec niej przesłanki przyznania prawa pomocy. Prawo pomocy jest zatem uprawnieniem, dla którego realizacji strona obowiązana jest dokonać pewnych czynności, w tym przedstawić określone informacje bądź złożyć na wezwanie Sądu (referendarza sądowego) dokumenty służące ich weryfikacji. Możliwość wezwania strony do złożenia takich informacji bądź dokumentów (z której to możliwości skorzystano w niniejszej sprawie) daje przepis art. 255 P.p.s.a. (zob. postanowienie NSA z 23 grudnia 2005 r., II FZ 794/05, niepubl.).

Tymczasem Skarżąca nie wykonała wezwania referendarza sądowego i wymaganych dokumentów źródłowych swoich i męża nie przedłożyła. W szczególności Skarżąca nie przedłożyła mimo, że była do tego zobowiązana, zeznań podatkowych, wyciągów z rachunków bankowych oraz wyliczenia miesięcznych kosztów utrzymania.

Wniosek o przyznanie prawa pomocy należało zatem rozpoznać w oparciu o informacje znajdujące się w aktach sprawy.

Instytucja "prawa pomocy" stanowi odstępstwo od wynikającej z art. 199 P.p.s.a., zasady odpłatności postępowania sądowoadministracyjnego. Jest to zatem swoista forma dotowania strony przez Państwo, poprzez zapewnienie jej bezpłatnego udziału w tym postępowaniu. Stąd też – jak również z uwagi na nieostre kryteria sformułowane w art. 246 § 1 P.p.s.a. - szczególnie istotne jest możliwie najbardziej dokładne ustalenie rzeczywistej kondycji finansowej strony (por. postanowienie NSA z 12 czerwca 2007 r., II FZ 214/07, niepubl.). W tym celu strona zobligowana jest przedstawić Sądowi (referendarzowi sądowemu) nie tylko subiektywny opis zaistniałych faktów, ale przede wszystkim obiektywne dowody na ich potwierdzenie.

Innymi słowy fakty te powinny być uwiarygodnione (a najlepiej udokumentowane), tak aby referendarz sądowy miał przekonanie (a najlepiej pewność), co do trafności swojej oceny możliwości finansowych strony.

We wniosku o przyznanie prawa pomocy Skarżąca wskazała, że prowadzi wspólne gospodarstwo domowe wraz z mężem, z którym posiada rozdzielność majątkową. Skarżąca uzyskuje miesięczne dochody z tytułu emerytury w kwocie 1.602,46 zł, a jej mąż dochody z tytułu renty w kwocie 1.000,54 zł. Skarżąca podała, że ponosi miesięczne wydatki w kwocie 350 zł, oraz roczne w kwocie około 3.794 zł. Wskazała ponadto, że jest osobą samotną, a mąż uiszcza opłaty eksploatacyjne za mieszkanie i abonament TV. Przy czym podane kwoty nie uwzględniają wydatków np. na żywność i środki czystości.

Przedstawionych informacji nie można uznać za wiarygodne, budzą bowiem wątpliwości i są momentami sprzeczne. Trudno bowiem dać wiarę wyjaśnieniom Skarżącej, która z jednej strony twierdzi, że pozostaje we wspólnym gospodarstwie z mężem, a z drugiej strony (w rubryce nr 8 stan majątkowy osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym) oświadcza, że jest osobą samotną. Ponadto Skarżąca twierdzi, że opłaty eksploatacyjne ponosi mąż, a jednocześnie oświadcza, że opłaca rachunki za energię elektryczną i gaz. Wyjaśnieniu tych niejasności miała służyć odpowiedź Skarżącej na wezwanie referendarza sądowego o przedłożenie dodatkowych dokumentów i oświadczeń, jednakże Skarżąca nie przedstawiła żadnych informacji.

Ponadto Skarżąca, mimo wezwania nie przedstawiła również zeznań podatkowych i wyciągów z rachunków bankowych.

Jednakże dysponując tylko takimi informacjami referendarz sądowy nie był w stanie dokonać zestawienia dochodów Skarżącej i jej męża z ich miesięcznymi wydatkami.

Ponadto wyjaśnić należy, że w postępowaniu o przyznanie prawa pomocy, które ma charakter wpadkowy w stosunku do postępowania głównego, ocenia się możliwości finansowe wnioskodawcy, z uwzględnieniem dochodów i stanu majątkowego małżonka. Nie zmienia tego fakt istnienia między małżonkami rozdzielności majątkowej.

W świetle przepisów prawa rodzinnego rozdzielność majątkowa odnosi się - jak sama nazwa wskazuje- do majątków małżonków, a nie do ich wzajemnych obowiązków. Rozdzielność majątkowa dotyczy zatem kwestii zobowiązań każdego z małżonków wobec osób trzecich, a także kwestii samodzielnego dysponowania i zarządzania swoimi majątkami (por. postanowienia NSA: z 2 marca 2009 r., I FZ 31/09; z 2 września 2009 r., I FZ 199/09; z 17 lutego 2010 r., II FZ 21/10).

Inaczej mówiąc rozdzielność majątkowa nie zwalnia małżonków z obowiązku wzajemnego wsparcia finansowego, a ponadto nie uzasadnia odmowy udzielenia informacji na temat sytuacji majątkowej drugiego małżonka.

Powyższe sprawia, że sytuacja Skarżącej jest pochodną sytuacji materialnej jej męża, a zatem jej wykazanie jest w postępowaniu o przyznanie prawa pomocy absolutnie niezbędne.

Tymczasem ocena sytuacji majątkowej małżonków nie może być odpowiednio zweryfikowana, gdyż Skarżąca uchyliła się od przedłożenia żądanych dokumentów (np. wyciągu z rachunku bankowego męża Skarżącej, zeznań podatkowych męża czy wyliczenia kosztów miesięcznego utrzymania), które wskazywałyby w sposób niebudzący wątpliwości jaka jest ich sytuacja majątkowa.

Niemożliwa zatem była ocena kondycji finansowej Skarżącej i ocena czy Skarżąca jest w stanienie ponieść należne w sprawie koszty sądowe.

Wobec niedostosowania się przez Skarżącą do wezwania z 5 listopada 2015 r., - niemożliwa jest rzetelna analiza zdolności płatniczych Skarżącej, a w konsekwencji ustalenie czy sytuacja, w której się znalazła wypełnia przesłanki z art. 246 § 1 P.p.s.a. Dopiero bowiem po otrzymaniu i zapoznaniu się z treścią dokumentów i oświadczeń złożonych w trybie art. 255 P.p.s.a., można wydać prawidłowe orzeczenie co do przyznania bądź też odmowy przyznania prawa pomocy (por. postanowienie NSA z 19 stycznia 2005 r., OZ 1115/04, niepubl.).

W tym stanie rzeczy starszy referendarz sądowy uznał, że Skarżąca nie wykazała, że nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych oraz kosztów usług profesjonalnego pełnomocnika jakim jest adwokat.

Z uwagi na powyższe na podstawie art. 245, art. 246 § 1 pkt 1 i art. 258 § 1 i § 2 pkt 7 P.p.s.a. postanowiono jak w sentencji.