Uchwała z dnia 1998-01-22 sygn. III CZP 69/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 69/97

Uchwała z dnia 22 stycznia 1998 r.

Przewodniczący: sędzia SN S. Dąbrowski (sprawozdawca).

Sędziowie SN: G. Bieniek, C. Żuławska.

Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi Władysława B., z udziałem Ewy K., o wznowienie postępowania po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 22 stycznia 1998 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Wojewódzki w Lublinie, postanowieniem z dnia 30 października 1997 r. sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 k.p.c.:

"Czy na zarządzenie przewodniczącego w przedmiocie zwrotu skargi o wznowienie postępowania przysługuje zażalenie?"

podjął następującą uchwałę:

Na zarządzenie przewodniczącego w przedmiocie zwrotu skargi o wznowienie postępowania przysługuje zażalenie.

Uzasadnienie:

Władysław B. pozwany w sprawie o naruszenie posiadania, zakończonej prawomocnym wyrokiem, wniósł pismo, które zostało potraktowane jako skarga o wznowienie postępowania. Zarządzeniem przewodniczącego z dnia 20 marca 1997 r. skarżący został wezwany do uiszczenia wpisu od skargi w kwocie 80 zł oraz do usunięcia braków formalnych skargi przez złożenie po jednym odpisie pism z dnia 7 marca 1997 r. i 24 listopada 1997 r., wskazanie, na jakiej podstawie żąda wznowienia postępowania, w terminie tygodniowym od dnia doręczenia wezwania, pod rygorem zwrotu skargi. W dniu 17 kwietnia 1997 r. przewodniczący zarządził zwrot skargi.

Rozpoznając zażalenie skarżącego na zarządzenie z dnia 17 kwietnia 1997 r. Sąd Wojewódzki w Lublinie przedstawił Sądowi Najwyższemu przytoczone na wstępie zagadnienie prawne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Dopuszczalność wniesienia zażalenia w procesie reguluje art. 394 § 1 k.p.c. Przepis ten ustanawia zasadę, że zażalenie przysługuje na wszystkie postanowienia sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie. Zasada ta nie ma zastosowania do zarządzeń przewodniczącego.

Z brzmienia art. 394 § 1 k.p.c. wynika, że na zarządzenie przewodniczącego, bez względu na to, czy kończy postępowanie, czy nie, zażalenie przysługuje w wymienionych w tym przepisie przypadkach. Jedynym zresztą przypadkiem zarządzenia przewodniczącego wyraźnie wskazanym w art. 394 § 1 k.p.c., na które przysługuje zażalenie, jest zarządzenie w przedmiocie zwrotu pozwu (art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 130 § 2 k.p.c.).

W postanowieniu z dnia 18 marca 1985 r. II CZ 19/85 Sąd Najwyższy stwierdził, że wyczerpujące unormowanie dopuszczalności zażalenia uniemożliwia dokonywanie takich prób wykładni, które poprzez poszukiwanie związków wydanych orzeczeń z innymi - podlegającymi zaskarżeniu - prowadziłyby do dowolnego rozszerzania katalogu postanowień wyliczonych ściśle w art. 394 § 1 k.p.c. Zgodzić się można co do niedopuszczalności dowolnego rozszerzania przypadków wymienionych w art. 394 § 1 pkt 1-11 k.p.c., ale za daleko idące byłoby przyjmowanie a priori zakazu stosowania analogii w każdej sytuacji.

W ostatnich latach w orzecznictwie zaznaczyła się wyraźna, a odmienna od cytowanego postanowienia, tendencja do rozszerzającej wykładni art. 394 § 1 k.p.c. Tak np. w uchwale z dnia 28 października 1993 r. III CZP 147/93 (OSNC 1994, z. 5 poz. 104) Sąd Najwyższy przyjął, że na postanowienie o wstrzymaniu wykonania nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym przysługuje zażalenie, mimo że tego rodzaju postanowienie nie jest wyszczególnione w katalogu objętym punktami od 1 do 11 art. 394 § 1 k.p.c. W postanowieniu zaś z dnia 28 lipca 1992 r. II CRN 67/92 Sąd Najwyższy stwierdził, że przysługuje zażalenie na zarządzenie przewodniczącego w przedmiocie zwrotu wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia rewizji. Ten kierunek orzecznictwa uznać trzeba za prawidłowy. Przy wykładni art. 394 § 1 k.p.c. nie można pominąć, że od czasu wejścia w życie tego przepisu w 1965 r. zmieniły się jednak standardy procesu.

Wzmocnieniu uległa zasada kontroli instancyjnej. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. przewiduje jako minimum dwuinstancyjność postępowania sądowego (art. 176 pkt 1). Za dopuszczalnością zażalenia na zarządzenie przewodniczącego w przedmiocie zwrotu skargi o wznowienie postępowania przemawia podobieństwo skargi o wznowienie i pozwu, co znajduje wyraz w treści art. 406 k.p.c. i art. 409 k.p.c. Przewidziana w art. 394 § 1 k.p.c. kontrola instancyjna zarządzeń przewodniczącego w przedmiocie zwrotu pozwu jest środkiem ochrony prawa strony do sądu. Analogiczna ochrona potrzebna jest przy wznowieniu postępowania, zwłaszcza że po likwidacji instytucji rewizji nadzwyczajnej, wznowienie postępowania stało się jedynym sposobem przewidzianym w kodeksie postępowania cywilnego, umożliwiającym rozpoznanie sprawy, w której zapadł wyrok kończący postępowanie i wyrok ten jest prawomocny.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę o treści przytoczonej w sentencji.

OSNC 1998 r., Nr 7-8, poz. 111