Wyrok z dnia 1998-01-09 sygn. III CKN 315/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 315/97

Wyrok z dnia 9 stycznia 1998 r.

Skargę o wznowienie postępowania może wnieść tylko strona, która została wymieniona w prawomocnym wyroku.

Przewodniczący: sędzia SN C. Żuławska.

Sędziowie SN: B. Barczewska, K. Kolakowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 1998 r. na rozprawie sprawy ze skargi "D.(...)" - Spółki z o.o. w W. w likwidacji o wznowienie postępowania w sprawie z powództwa Gospodarstwa Rolno-Przemysłowego Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w D. w likwidacji (obecnie - Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa - Oddziału Terenowego w R.) przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Handlowo-Usługowemu "B.(...)" - Spółka z o.o. w W. o zapłatę, na skutek kasacji "D.(...)" Spółki z o.o. w W. w likwidacji od wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 6 lutego 1997 r. sygn. akt (...)

oddalił kasację.

Uzasadnienie:

Kasacja wniesiona w imieniu "D.(...)" - Spółki z o.o. w likwidacji od wyroku Sądu Apelacyjnego, oddalającego apelację tej Spółki (nazwaną zażaleniem) od wyroku oddalającego skargę o wznowienie, oparta została na podstawie naruszenia przepisów postępowania: art. 356 oraz art. 366 k.p.c. przez ich błędną wykładnię i uznanie, że "wnioskodawca, spółka <> Spółka z o.o. w likwidacji nie ma uprawnienia do podejmowania kroków zmierzających do wznowienia postępowania zakończonego wyrokiem przeciwko PPHU <> Spółka z o.o." i art. 399 k.p.c. przez błędną wykładnię i uznanie, że "wnioskodawca nie posiada legitymacji czynnej". W konkluzji tej kasacji wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy - po sprostowaniu - Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.

Uznając, że kasacja ta nie jest oparta na usprawiedliwionej podstawie, Sąd Najwyższy oddalił ją, opierając się na art. 393¹² k.p.c. Wnosząc w imieniu skarżącej Spółki o wznowienie postępowania, powołano jako przyczynę skargi przepis "art. 401 pkt 2 k.c. podnosząc zarzut pozbawienia pozwanego możliwości działania". W uzasadnieniu wskazano, że Spółka "D.(...)" w odpowiedzi złożonej na wniesiony przeciwko niej - w załączonej sprawie - pozew wyjaśniła, że: "podjęto uchwałę o jej rozwiązaniu i otwarciu likwidacji, na likwidatora <> Spółki z o.o. w likwidacji powołano PPHU <> Spółkę z o.o. w W., złożono wniosek o dokonanie zmian w rejestrze, a likwidator przejął obowiązki związane z prowadzeniem spraw spółki <>. Spółka <> nie otrzymała już z sądu jakiejkolwiek korespondencji, pisma, czy wezwania do stawienia się. Dowiedziała się zaś, że Sąd Wojewódzki wydał wyrok zaoczny zasądzając w tej sprawie przeciw PPHU <> Spółce z o.o.".

Oddalając skargę o wznowienie i apelację sądy obu instancji oparły się na tych okolicznościach. Sąd pierwszej instancji dodał jedynie, że powód w tej sprawie, wezwany do sprecyzowania pozwu, wniósł (wobec "nowej sytuacji w jakiej znalazła się strona pozwana") o "powołanie" do udziału w sprawie PPHU "B.(...)" - Spółka z o.o. w W. - likwidatora Spółki "D.(...)", że Spółka "B.(...)", której doręczono odpis pozwu, nie wniosła nań odpowiedzi oraz, że wydany wyrok zaoczny zasądzający od niej dochodzoną kwotę uprawomocnił się.

Sąd Wojewódzki uznał, że wnosząca skargę Spółka nie ma legitymacji do żądania wznowienia postępowania, ponieważ nie jest objęta kończącym je prawomocnym wyrokiem. Sąd Apelacyjny zaaprobował ten pogląd, dodając, że każda ze stron wymienionych w prawomocnym wyroku jest legitymowana do wniesienia takiej skargi, gdyż jest objęta jego skutkami, zwłaszcza zaś powagą rzeczy osądzonej. Rozważał ponadto skutki braku tej legitymacji i opowiedział się za trafnością tego z zajmowanych w orzecznictwie i literaturze stanowisk, które uznaje, że legitymacja ta stanowi przesłankę materialnoprawną, a jej brak skutkuje oddalenie skargi o wznowienie. Dlatego wniesione zażalenie rozpoznał jako apelację i ją oddalił.

Prawidłowości rozstrzygnięcia i argumentacji tego sądu skutecznie w kasacji nie podważono. Nie jest w szczególności trafne stwierdzenie dokonane w jej uzasadnieniu, że wydany w pierwotnej sprawie wyrok zaoczny, "który nie zapadł przeciwko niej", jednak "bezpośrednio dotyczy" skarżącej Spółki, a nawiązanie w art. 366 k.p.c. do "podstawy sporu" oznacza, że "o prawomocności wyroku należy mówić nie tylko w kontekście orzeczenia, lecz również w kontekście treści pozwu, który wyznacza strony". W przepisach kodeksu postępowania cywilnego - na co zwrócono trafnie uwagę w literaturze - brak jest unormowania wskazującego bezpośrednio na to, kto jest uprawniony do występowania o wznowienie postępowania. Jeśli jednak w skardze wskazano jako przyczynę wznowienia to, że wnoszący ją, jako strona zakończonego postępowania, wskutek naruszenia przepisów prawa pozbawiony był możności działania (art. 401 pkt 2 k.p.c.), to dla oceny zasadności kasacji wystarczające jest rozważenie, czy prawidłowe jest stanowisko sądów obu instancji co do tego, że w okolicznościach sprawy nie mogło dojść w stosunku do skarżącej Spółki, jako strony, do naruszenia prawa, powołanego jako przyczyna wznowienia.

Sama istota skargi o wznowienie także nie została w kodeksie postępowania cywilnego jednoznacznie określona. Wprawdzie według - otwierającego dział VI pt. "Wznowienie postępowania" - art. 399 "można żądać wznowienia postępowania", ale musi być to postępowanie zakończone prawomocnym wyrokiem. Konieczne jest zatem ponadto uwzględnianie, że - w istocie - skarga o wznowienie skierowana jest zawsze przeciwko wyrokowi. W tym też znaczeniu przedmiot zawartego w nim rozstrzygnięcia wiąże i korzysta z powagi rzeczy osądzonej. Osoby działające zarówno w imieniu "D.(...)" - Spółki z o.o., jak i PPHU "B.(...)" - Spółki z o.o. nie przywiązywały w obu stronach istotnej wagi do kwestii podmiotowych. Spółka "D.(...)" była - co bezsporne - istotnie pierwotnie pozwana. Przed doręczeniem jej odpisu pozwu podjęta została uchwała o rozwiązaniu i otwarciu likwidacji tej Spółki. Już jednak odpowiedź na pozew, złożona została w jej imieniu nie przez powołanego likwidatora, lecz przez Prezesa "odwołanego Zarządu".

W odpowiedzi tej zawarte zostało jednocześnie stwierdzenie, że obowiązki związane z jej likwidacją przejął likwidator, "który prowadzi wszystkie sprawy spółki <> Spółki z o.o. w likwidacji". To - jak się wydaje - doprowadziło sąd do uznania, że "sprecyzowaną" stroną sporu stał się tenże likwidator - Spółka "B.(...)". Stąd też ona została wymieniona w części wstępnej wyroku jako strona pozwana i jej dotyczyło zasądzające rozstrzygnięcie sądu (art. 325, 365 i 366 k.p.c.). Co równie więc bezsporne - z jej jedynie udziałem, jako strony pozwanej, a nie - pierwotnie pozwanego podmiotu, doszło do prawomocnego zakończenia postępowania w tej sprawie.

Skarga o wznowienie została wniesiona przez podmiot określony jako: "D.(...)" - Spółka z o.o. w likwidacji. Pod tak brzmiącą pieczęcią podpisała się niezidentyfikowana osoba. Dostrzegł to Sąd Wojewódzki i kolejne pismo - choć złożone nadal za ten sam podmiot zawierało dodatek "Likwidator - PPHU <> Spółki z o.o." i podpisane zostało przez wpisanego do rejestru handlowego wiceprezesa tej ostatniej Spółki. Prawidłowe oznaczenie zamieszczono jeszcze w "zażaleniu", jednakże kasacja - ponownie - złożona została tylko przez pełnomocnika "D.(...)" - Spółki z o.o. w likwidacji.

Skarga o wznowienie - prawidłowo jednak ujmując - pochodzi od PPHU "B.(...)" - Spółki z o.o., reprezentowanego przez członków swego Zarządu, a działającego jako likwidator w imieniu "D.(...)" - Spółki z o.o. w likwidacji. W postępowaniu zakończonym z udziałem jedynie tejże Spółki "B.(...)" Spółka "D.(...)" nie mogła być pozbawiona możności działania, gdyż wydany wyrok jej - wbrew twierdzeniom zawartym w uzasadnieniu kasacji - "bezpośrednio", ani nawet pośrednio, w jakimkolwiek stopniu nie dotyczy. Zakończył on postępowanie z udziałem innej strony i rozstrzygnął jedynie o jej obowiązkach. Ona też miała (niewykorzystane) możliwości przeciwstawienia się niewłaściwemu odczytaniu jej wyjaśnień i potraktowaniu jej jako strony, a nie - likwidatora strony.

Treść prawomocnego wyroku, a nie oznaczenie stron zawarte pierwotnie w pozwie, musi mieć przy wznowieniu decydujące znaczenie. Brak bowiem prawomocnego w stosunku do skarżącej rozstrzygnięcia (art. 399 in fine k.p.c.) wyłącza dopuszczalność wniesienia przez nią skargi o wznowienie "od wyroku" (lub "zaskarżającej wyrok" - por. zróżnicowane sformułowania zawarte w art. 400 i 405 zd. pierwsze, art. 409 i 414 k.p.c.), wydanego w sprawie rozpoznanej i zakończonej z udziałem innego podmiotu po stronie pozwanej. Na marginesie można ponadto stwierdzić, że tak samo byłoby z oceną zasady dopuszczalności zaskarżenia zwykłym środkiem odwoławczym orzeczenia wydanego przeciwko innemu podmiotowi niż składający taki środek.

Uprawnienie do podjęcia takiej czynności procesowej jak m.in. wniesienie wniosku o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem może przysługiwać tylko temu, kto ma interes (tzw. w nauce prawa gravamen) w doprowadzeniu do zmiany lub uchylenia niekorzystnego i naruszającego jego prawa rozstrzygnięcia zawartego w tym wyroku (art. 412 § 2 k.p.c.). Zaskarżony skargą o wznowienie w niniejszej sprawie wyrok jakiegokolwiek rozstrzygnięcia w stosunku do Spółki "D.(...)" tymczasem nie zawiera. Prowadzi to do postawienia tezy, że skargę o wznowienie postępowania może wnieść tylko strona, która została wymieniona w prawomocnym wyroku, nie ma zaś takiego uprawnienia podmiot - wprawdzie pierwotnie pozwany - ale nie objęty zaskarżonym skargą wyrokiem.

OSNC 1998 r., Nr 7-8, poz. 125