Wyrok z dnia 1997-11-28 sygn. II CKN 459/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 459/97

Wyrok z dnia 28 listopada 1997 r.

Samochód sprzedany wraz ze sfałszowanym dowodem rejestracyjnym stanowi rzecz dotkniętą wadą fizyczną (art. 556 § 1 k.c.), polegającą na zmniejszeniu użyteczności takiego pojazdu ze względu na cel wynikający z jego przeznaczenia, a w konsekwencji i na zmniejszeniu jego wartości użytkowej.

Przewodniczący: sędzia SN M. Słoniewski.

Sędziowie SN: Z. Kwaśniewski (sprawozdawca), C. Żuławska.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 1997 r. sprawy z powództwa Dariusza C. przeciwko Marii W.-D. o zapłatę, na skutek kasacji pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Łodzi z dnia 19 grudnia 1996 r. sygn. akt (...)

oddalił kasację.

Uzasadnienie:

Sąd Rejonowy w Łodzi wyrokiem z dnia 9 lutego 1996 r. sygn. akt (...) uwzględnił powództwo w znacznej części, zasądzając od pozwanej na rzecz powoda kwotę 6 084 zł z jednoczesnym zobowiązaniem powoda do równoczesnego z zapłatą przez pozwaną tej kwoty zwrotu pozwanej samochodu określonego w pkt. 1 sentencji.

W ocenie tegoż sądu w postaci sfałszowanego dowodu rejestracyjnego samochodu określić można jako rodzaj wady fizycznej rzeczy, gdyż fałszywy dowód rejestracyjny zmniejsza użyteczność rzeczy i nie jest to wada prawna rzeczy. Sąd pierwszej instancji uznał ponadto, że powód mógł skutecznie skorzystać z uprawnień przyznanych mu w art. 560 § 1 k.c. i dochodzić roszczeń z tytułu rękojmi przez odstąpienie od umowy oraz, że skutecznie odstąpił on od umowy sprzedaży pojazdu. Sąd Rejonowy, wskazując jako podstawę art. 560 § 1 k.c. w zw. z art. 494 i 471 k.c., zasądził od pozwanej kwotę 6084zł, stanowiącą równowartość kwoty 3600 marek niemieckich, wyliczoną zgodnie z kursem ustalonym przez strony w momencie zakupu samochodu.

W następstwie rozpoznawania rewizji pozwanej od powyższego wyroku, Sąd Wojewódzki w Łodzi wyrokiem z dnia 19 grudnia 1996 r. sygn. akt (...) oddalił rewizję, zasądzając na rzecz powoda koszty postępowania rewizyjnego. Sąd odwoławczy uznał w uzasadnieniu swego wyroku, że powód skutecznie odstąpił od umowy po wykryciu faktu sfałszowania dowodu rejestracyjnego i odmowie zarejestrowania samochodu. W ocenie Sądu Wojewódzkiego sąd pierwszej instancji niewadliwie uznał, że wydanie powodowi przez pozwaną sfałszowanego dowodu rejestracyjnego stanowi szczególny rodzaj wady fizycznej rzeczy, gdyż dowód ten jest nieodłącznym elementem towarzyszącym samochodowi, a stwierdzenie, iż jest fałszywy, uniemożliwia rejestrację pojazdu i użytkowanie go zgodnie z celem umowy.

Pozwana zaskarżyła kasacją wyrok Sądu Wojewódzkiego w całości, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego przez błędne zastosowanie art. 556 k.c. wskutek ustalenia, że przedmiot umowy stron dotknięty był wadą fizyczną. Wnosząc o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania pozwana zarzuciła mu fikcję prawną, według której wada dokumentu staje się szczególnym rodzajem wady fizycznej rzeczy. Zdaniem pozwanej, skoro dokument nie ukrywa praw osób trzecich obciążających rzecz, to nie można traktować tego jako wady fizycznej.

Według pozwanej wnoszącej kasację, skuteczność odstąpienia powoda od umowy jest wątpliwa wobec braku wad, a błędne jest rozumowanie, że rzecz składa się z części fizycznej i dokumentu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie zawiera usprawiedliwionych podstaw, co uzasadniało jej oddalenie. Podniesiony w kasacji zarzut niewłaściwego zastosowania art. 556 k.c. oparty został na zakwestionowaniu przez pozwaną, a zaaprobowanej przez Sąd Wojewódzki, dokonanej przez sąd pierwszej instancji kwalifikacji samochodu sprzedanego ze sfałszowanym dowodem rejestracyjnym jako rzeczy dotkniętej szczególnym rodzajem wady fizycznej.

Zarzut pozwanej nie jest trafny, a sąd odwoławczy zasadnie uznał za dotknięty wadą fizyczną pojazd sprzedany powodowi przez pozwaną ze sfałszowanym dowodem rejestracyjnym. Jednym z elementów przesądzających w świetle art. 556 § 1 k.c. o wystąpieniu wady fizycznej rzeczy sprzedanej jest zmniejszona użyteczność rzeczy ze względu na cel wynikający z przeznaczenia tej rzeczy. Przy dokonywaniu więc ustalenia, czy rzecz sprzedana dotknięta jest wadą fizyczną, należy dać zdecydowany priorytet kryteriom funkcjonalnym, obejmującym użyteczność rzeczy i jej przeznaczenie zgodne z celem umowy sprzedaży. Powyższe kryterium powinno więc być stosowane przy dokonywaniu oceny przed kryterium normatywno-technicznym i powinno przesądzać - niekiedy nawet samodzielnie - o wystąpieniu wady fizycznej rzeczy sprzedanej (por. uchwałę SN z dnia 30 grudnia 1988 r. III CZP 48/88 - OSNCP 1989, z. 3, poz. 36).

Sprzedaż samochodu ze sfałszowanym dowodem rejestracyjnym uniemożliwia nabywcy zarejestrowanie takiego pojazdu, a w konsekwencji pozbawia tegoż nabywcę możliwości legalnego korzystania z pojazdu na drogach publicznych, a więc używania go zgodnie z przeznaczeniem. Prostą konsekwencją takiego zmniejszenia użyteczności samochodu, ze względu na cel wynikający z jego przeznaczenia, jest również oczywiste obniżenie jego wartości użytkowej, która to okoliczność sama jest już wystarczająca do zakwalifikowania takiej wady samochodu jako jego wady fizycznej w rozumieniu art. 556 § 1 k.c. Innymi słowy, wydanie nabywcy samochodu ze sfałszowanym dowodem rejestracyjnym uniemożliwiającym jego zarejestrowanie, co jest warunkiem używania samochodu na drogach publicznych, uniemożliwia korzystanie z niego zgodnie z przeznaczeniem, a to jest równoznaczne z jego wadą fizyczną (por. wyrok SN z dnia 14 marca 1997 r. I CKN 10/97).

Trafne jest przeto stanowisko sądu odwoławczego, że przedmiot umowy sprzedaży dotknięty był wadą fizyczną, a zatem wbrew zarzutowi podniesionemu w kasacji Sąd Wojewódzki nie dopuścił się niewłaściwego zastosowania art. 556 § 1 k.c. W konsekwencji sąd ten trafnie podzielił stanowisko sądu pierwszej instancji, że powód w sposób prawnie skuteczny odstąpił od umowy sprzedaży, co pociągnęło za sobą obowiązek wzajemnego zwrotu świadczeń (art. 560 § 2 k.c.), a podstawę prawną do dochodzenia roszczeń zmierzających do spełnienia tego obowiązku stanowi art. 494 k.c., uzasadniający obowiązek pozwanej zwrotu powodowi zapłaconej przez niego ceny, z równoczesnym zwrotem przez powoda pozwanej przedmiotu sprzedaży. W tym stanie rzeczy, wobec braku usprawiedliwionych podstaw kasacji, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 393¹² k.p.c.

OSNC 1998 r., Nr 5, poz. 87