Postanowienie z dnia 2013-08-28 sygn. V KK 160/13

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt V KK 160/13

POSTANOWIENIE

Dnia 28 sierpnia 2013 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Henryk Gradzik (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Dorota Rysińska

SSN Dariusz Świecki

Protokolant Joanna Sałachewicz

przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowińskiej, w sprawie L. S.

w przedmiocie odwołania warunkowego przedterminowego zwolnienia po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie

w dniu 28 sierpnia 2013 r.,

kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego od postanowienia Sądu Apelacyjnego […] z dnia 4 marca 2013 r., zmieniającego postanowienie Sądu Okręgowego w O. z dnia 11 grudnia 2012 r.,

uchyla zaskarżone postanowienie Sądu Apelacyjnego i przekazuje sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 31 maja 2011 r., udzielił skazanemu L. S. warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kar pozbawienia wolności orzeczonych wyrokami: Sądu Rejonowego w S. z dnia 5 lutego 2010 r., sygn. akt II K 1491/09, za czyny z art. 157 § 2 k.k. i inne w wymiarze 10 miesięcy (kara odbyta w całości) oraz Sądu Rejonowego w S. z dnia 18 sierpnia 2010 r., sygn. akt II K 145/10 za czyny z art. 279 § 1 k.k. i inne w wymiarze 1 roku i 5 miesięcy. Skazanemu wyznaczono okres próby do dnia 31 maja 2013 r., a na podstawie art. 159 k.k.w. w zw. z art. 72 § 1 k.k. oddano go pod dozór kuratora i nałożono na niego stosowne obowiązki.

W okresie próby L. S. został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w S. z dnia 24 kwietnia 2012 r., sygn. akt II K 216/12, za czyn popełniony w okresie od dnia 20 do 26 lipca 2011 r., zakwalifikowany z art. 278 § 1 k.k. w zb. z art. 288 § 1 k.k., w zw. z art. 11 § 2 k.k., art. 12 k.k. i art. 64 § 1 k.k., na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres 5 lat.

Postanowieniem z dnia 11 grudnia 2012 r., sygn. akt IV Kow 2353/12, Sąd Okręgowy na wniosek kuratora zawodowego, na podstawie art. 160 § 1 pkt 1 k.k.w. odwołał warunkowe zwolnienie udzielone skazanemu wymienionym na wstępie postanowieniem i zarządził wykonanie reszty nieodbytej kary orzeczonej w sprawie II K 145/10 Sądu Rejonowego w S.

Na skutek zażalenia na to postanowienie wniesionego przez skazanego Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 4 marca 2013 r., zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że postanowił nie odwoływać warunkowego zwolnienia udzielonego L. S.

Na podstawie art. 521§1 k.p.k. kasację od postanowienia Sądu Apelacyjnego w[…] na niekorzyść skazanego wywiódł Prokurator Generalny, zarzucając rażące naruszenie przepisów prawa, tj. art. 160 § 1 pkt 1 k.k.w. w zw. z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 240, poz. 1431), polegające na niezasadnym niezastosowaniu tych przepisów, na skutek błędnego uznania, że art. 10 ust. 1 cyt. ustawy nie wyłącza możliwości stosowania reguł intertemporalnych określonych w art. 4 § 1 k.k., co skutkowało dokonaniem oceny przesłanek statuujących odwołanie warunkowego przedterminowego zwolnienia w oparciu o przepisy obowiązujące w dacie popełnienia przez skazanego kolejnego przestępstwa, podczas gdy sąd winien orzekać w oparciu o treść art. 160 § 1 pkt 1 k.k.w. obowiązującego w dacie orzekania w niniejszej sprawie.

W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna.

Należy przypomnieć, że w art. 1 pkt 63 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2012 r., nadano nowe brzmienie przepisowi art. 160 k.k.w., regulującemu kwestię odwołania warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności. Zmiana polega na tym, między innymi, że jedną z przesłanek obligatoryjnego odwołania warunkowego zwolnienia staje się popełnienie przez skazanego w okresie próby przestępstwa umyślnego, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności (art. 160 § 1 k.k.w.). Nie stanowi już warunku odwołania warunkowego zwolnienia, jak w poprzednim stanie prawnym, wymierzenie skazanemu za „nowe” przestępstwo kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Jak już na wstępie podano, L. S. postanowieniem Sądu Okręgowego w O. z dnia 31 maja 2011r. został zwolniony warunkowo z odbycia reszty kar orzeczonych w sprawach sygn. II K 1491/09 i II K 145/10 Sądu Rejonowego w S., przy czym okres próby wyznaczono mu do 31 maja 2013 r. W tymże okresie, w dniach od 20 do 26 lipca 2011r. popełnił on kolejne przestępstwo umyślne, zakwalifikowane z art. 278§1kk i art. 288§1 kk w zw. z art. 12 k.k. i art. 64 § 1 k.k., za które skazano go na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania na 5 lat.

Wynika stąd, że nowe przestępstwo umyślne skazany popełnił przed nowelizacją art. 160 k.k.w., a wyrok skazujący i postanowienie odwołujące warunkowe zwolnienie zapadły już po zmianie tego przepisu. W zaskarżonym postanowieniu Sąd Apelacyjny uznał, że nie ma możliwości odwołania warunkowego zwolnienia jako obligatoryjnego, a więc na podstawie art. 160 § 1 k.k.w. w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2012 r., skoro przestępstwo było popełnione przed tą datą. W przekonaniu Sądu drugiej instancji nie pozwalał na to przepis art. 4 § 1 k.k., zakazujący stosowania ustawy nowej, jeśli obowiązująca w czasie popełnienia przestępstwa jest względniejsza dla sprawcy.

Stanowisko Sądu Apelacyjnego jest w tym względzie nietrafne. Odwołuje się ono co prawda do fundamentalnej zasady prawa karnego, że zmiana ustawy nie może działać na niekorzyść sprawcy (lex severior retro non agit) ale nie zauważa, że dotyczy ona orzekania o odpowiedzialności sprawcy przestępstwa na podstawie przepisów Kodeksu karnego. Brzmienie art. 4 § 1 k.k. operuje pojęciami „czasu popełnienia przestępstwa” i „czasu orzekania”. Jest oczywiste i wynikające z samego zakresu normowania przepisami Kodeksu karnego, że czas orzekania w rozumieniu tego przepisu odnosi się do orzekania w przedmiocie odpowiedzialności karnej sprawcy za popełniony czyn. Norma wyrażona w tym przepisie nie znajduje automatycznego, prostego zastosowania w postępowaniu karnym wykonawczym, które rządzi się autonomicznymi co do zasady regulacjami. Znajduje to wyraz już w treści art. 1 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego, zgodnie z którym wykonywanie orzeczeń w postępowaniu karnym odbywa się według przepisów tego kodeksu. W dacie jego wejścia w życie obowiązywał przepis intertemporalny, art. 243 § 1 k.k.w., stanowiący, że przepisy Kodeksu karnego wykonawczego stosuje się również przy wykonywaniu orzeczeń, które stały się wykonalne przed dniem jego wejścia w życie. Ustawodawca nadał więc prymat bezpośredniemu działaniu ustawy nowej w zakresie wykonywania orzeczeń, które już wcześniej były wykonalne. Oznaczało to, że zasada stosowania ustawy poprzedniej, w wypadkach, gdy była względniejsza dla sprawcy (lex mitior), nie miała zastosowania. Wszystko to nie oznacza, że reguły kolizyjnej wyrażonej w art. 4 § 1 k.k. w ogóle nie stosuje się w orzekaniu w postępowaniu wykonawczym. W doktrynie przyjmuje się, że art. 4 § 1 k.k. powinien być stosowany w postępowaniu wykonawczym, jeśli dochodzi w nim do „orzekania o przestępstwie”, w szczególności co do rozmiarów i form orzeczonej wcześniej w wyroku odpowiedzialności karnej sprawcy (W. Wróbel: Zmiana normatywna i zasady intertemporalne w prawie karnym, Kraków 2003, s. 512). Dotyczy to, między innymi, orzekania w kwestii zastępczej kary pozbawienia wolności, czy też zaostrzenia rygorów wykonywania kary. W każdym z tych postępowań incydentalnych rozstrzygnięcia kształtują dalsze skutki prawnokarne skazania, w tym takie, które pogarszają sytuację skazanego.

Zasada wyrażona w art. 4 § 1 k.k. nie ma zastosowania w postępowaniu wykonawczym przy orzekaniu w przedmiocie warunkowego zwolnienia, a tym bardziej przy odwołaniu warunkowego zwolnienia. Warunkowe zwolnienie nie jest bezpośrednim następstwem popełnienia przez sprawcę przestępstwa, lecz jak podkreśla się w doktrynie i orzecznictwie, wyraża się w złagodzeniu skutków skazania (W. Wróbel [w:] Kodeks Karny. Komentarz pod red. A. Zolla, t. III, Kraków 2008, s. 1199, uchwała SN z dnia 11 stycznia 1999 r., sygn. I KZP 15/98, OSNKW 1999/1-2/1). Z tego też względu wyłączenie zasady lex mitior przy wprowadzeniu do ustawy nowych, mniej korzystnych dla skazanego przepisów dotyczących warunkowego zwolnienie i odwołania warunkowego zwolnienia, nie narusza stosownych postanowień Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (art. 7 ust. 1 zd. 2), ani Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (art. 15 ust. 1 zd. 2). Gwarancje tam zawarte nie dopuszczają wymierzenia kary surowszej od tej, którą można było wymierzyć w czasie, gdy czyn zagrożony karą został popełniony. Czym innym jest natomiast wprowadzenie innych ustawowych zasad zwalniania z reszty kary, ale i odwoływania tego zwolnienia, choćby były one bardziej restrykcyjne. Z tych właśnie powodów ustawodawca, wprowadzając w życie Kodeks karny z 1997 r., w przepisie przejściowym art. 14 pkt 4 zdecydował o stosowaniu przepisów nowego Kodeksu do osób warunkowo zwolnionych, niezależnie od tego, czy są one in concreto korzystniejsze dla sprawcy.

Analogiczne uregulowanie, czego w tym aspekcie nie zauważył Sąd Apelacyjny, znalazło się w ustawie z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw, w której zmieniono treść art. 160 k.k.w. W art. 10 ust. 1 ustawy zmieniającej stanowi się, że przepisy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą stosuje się również przy wykonywaniu orzeczeń, które stały się wykonalne przed dniem jej wejścia w życie. Ustawodawca jest więc konsekwentny. Wprowadzając powołaną ustawą nowe przepisy do Kodeksu karnego wykonawczego, w przepisie intertemporalnym, tak samo, jak wcześniej w art. 243 § 1 k.k.w., nakazał stosowanie ich również przy wykonywaniu orzeczeń, które już wcześniej były wykonalne. Jeśli zatem postanowienie o warunkowym zwolnieniu było wykonalne przed 1 stycznia 2012r., to o odwołaniu warunkowego zwolnienia w takim wypadku orzeka się na podstawie art. 160 k.k.w. w nowym jego brzmieniu.

W konkluzji należy stwierdzić, że autor kasacji trafnie podniósł, iż postanowienie Sądu Apelacyjnego obarczone jest obrazą art. 160§1 pkt 1 k.k.w. w zw. z art. 10 ustawy zmieniającej. Sąd ten błędnie uznał, nie nadając właściwego znaczenia art. 10 tej ustawy, że art. 4 § 1 k.k. wyłącza stosowanie nowych zasad odwołania warunkowego zwolnienia, jako mniej korzystnych, w wypadkach, gdy skazany popełnił przestępstwo przed wejściem w życie nowych uregulowań. Wykazano wyżej, że zasada stosowania ustawy poprzedniej, jeśli jest względniejsza dla sprawcy przestępstwa (art. 4 § 1 k.k.), ma ograniczone zastosowanie w postępowaniu karnym wykonawczym. W sprawach dotyczących odwołania warunkowego zwolnienia z reszty kary pozbawienia wolności, z mocy art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks karny wykonawczy…, (Dz. U. Nr 240, poz. 1431), nakazującego bezpośrednie stosowanie nowych przepisów po wejściu w życie tej ustawy, stosowanie art. 4 § 1 k.k. zostało wyłączone.

W tym stanie rzeczy, w uwzględnieniu wniosku kasacji, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę zażalenia skazanego na postanowienie Sądu I instancji Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.